Wat is de Chinese visie op de vredeskansen in Oekraïne? Chinese topdiplomaten brengen ze naar voren op grote internationale fora.
Wang Yi, Minister van Buitenlandse Zaken van China, stond op 23 februari de pers te woord na de vergadering van de ministers van BuZa van de G20. Fu Cong, de permanente gezant van China bij de VN, riep in de VN-Veiligheidsraad op om een constructieve rol te spelen in de kwestie Oekraïne. Volgens de hoge diplomaten wil China vooral dat de landen toewerken naar een consensus voor vrede en dat ze zorgen voor vredesbesprekingen.
Actief voor vrede
Wang Yi zei: ‘de afgelopen drie jaar heeft China consequent volgens het vierpuntenvoorstel van de Chinese president Xi Jinping gewerkt en actief vrede en dialoog bevorderd. China heeft dan ook samen met Brazilië en andere landen de Friends of Peace Group opgericht om de collectieve wijsheid van de landen in het Zuiden te verzamelen’. En verder ‘China heeft de crisis in Oekraïne niet veroorzaakt en is er ook geen partij in, maar toch heeft China niet stilgezeten en er ook geen voordeel uit gehaald’.
Voor de langdurige cisis in Oekraïne nu kansen grijpen
Op 24 februari werd de VN-Veiligheidsraad dan bijeengeroepen ter gelegenheid van de derde verjaardag van de Russische inval in Oekraïne. Opmerkelijk: het persbureau Xinhua noemt die inval ‘de totale escalatie van de Oekraïne-crisis’. Met andere woorden: de crisis duurde al jaren en was met de actie van Rusland op een echte oorlog uitgedraaid. Tijdens die bijeenkomst van de Veiligheidsraad gaf Fu Cong, de permanente vertegenwoordiger van China bij de Verenigde Naties, de visie van Beijing.
‘Op dit moment bevindt de kwestie Oekraïne zich op een kritiek punt. Onderhandelingen kunnen leiden tot vrede, en we verwachten dat de internationale gemeenschap een gunstig klimaat schept voor het vinden van een politieke oplossing’, aldus Fu. ‘De uiteindelijke oplossing van elk conflict ligt aan de onderhandelingstafel,’ zei hij. ‘Hoewel de standpunten van de partijen misschien niet op één lijn liggen, is dialoog nog altijd beter dan confrontatie, en gesprekken voeren is beter dan doorgaan met vechten’.
Geef het vredesinitiatief van VS – Rusland een kans
De gezant gaf de verzekering dat China alle inspanningen voor vrede steunt, en dus ook de overeenkomst tussen de VS en Rusland om vredesbesprekingen te beginnen. China verwacht verder dat alle partijen en belanghebbenden op een geschikt moment deelnemen aan de vredesbesprekingen om een rechtvaardige en duurzame oplossing te vinden die rekening houdt met de zorgen van alle partijen.
De rol van Europa en van het mondiale Zuiden
Fu drong er ook bij Europa op aan om zijn steentje bij te dragen aan vrede, om gezamenlijk de onderliggende oorzaken van de crisis aan te pakken. Hij pleitte voor ‘een evenwichtig, effectief en duurzaam veiligheidskader dat op lange termijn veiligheid en stabiliteit op het Europese continent kan bewerkstelligen’. China zal volgens Fu Cong ‘een constructieve rol blijven spelen bij de politieke oplossing van de crisis, rekening houdend met de zorgen van de internationale gemeenschap, en dan vooral die van het mondiale Zuiden’.
De Chinese regering legt dus de nadruk op de noodzaak om ‘een bindend vredesakkoord te bereiken dat aanvaardbaar is voor alle betrokkenen’. De diplomaat Fu Cong herhaalde hiermee de opmerkingen van het hoofd van de Chinese diplomatie, Minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi.
Twee stemmingen in de VN
Nadat Fu en de vertegenwoordigers van andere landen in de VN-Veiligheidsraad hun mening hadden gegeven, stemde de raad over een resolutie, opgesteld door Oekraïne samen met de EU en over een andere resolutie, die van de VS, over de situatie in Oekraïne. Het was de Amerikaanse resolutie die het haalde met 10 stemmen voor en 0 stemmen tegen. Vijf Europese landen onthielden zich van stemming (Frankrijk, Groot-Brittannië, Denemarken, Griekenland en Slovenië). China, de VS en Rusland waren bij de voorstemmers. Rusland had zijn veto uitgesproken tegen Europese verzoeken om een steunbetuiging aan Oekraïne toe te voegen. De Veiligheidsraadresolutie is bindend.
Eerder op maandag had een andere resolutie in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (United Nations General Assembly, UNGA) een meerderheid gehaald. Daarin werd de Russische invasie veroordeeld en sprak men steun uit voor ‘de soevereiniteit, onafhankelijkheid, eenheid en territoriale integriteit van Oekraïne binnen zijn internationaal erkende grenzen’. Die resolutie werd aangenomen met 93 landen voor, 18 tegen en 65 onthoudingen. China onthield zich echter dit keer, daar waar het bij een stemming over een gelijkaardige resolutie in 2022 had tegengestemd. Veel minder landen zijn vandaag immers bereid de EU en Oekraïne te volgen in hun veroordeling van Rusland in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Hun aantal is van 145 in 2022 gedaald naar 93 dit jaar. De UNGA-resolutie is niet bindend.
Machtsspel voor supermachten of streven naar vrede en veiligheid voor allen?
Waarom stemde China voor de Veiligheidsraadresolutie van de VS? Waarom stemde Beijing dit keer niet tegen een veroordeling van Rusland in de Algemene VN-Vergadering, de UNGA, en onthield het zich slechts? Westerse waarnemers willen hierin een verwijdering tussen China en Rusland zien en een toenadering tot de VS. Ook het feit dat China vraagt om Europa te betrekken bij de onderhandelingen wordt door westerse analisten geïnterpreteerd als een poging van Beijing om koste wat het kost Brussel aan zijn kant te krijgen, desnoods door Moskou af te vallen. Deze framing gaat ervan uit dat China, net zoals andere grootmachten, de ene rivaal tegen de andere wil uitspelen in een geopolitiek machtsspel. Zoals zo vaak houden westerse politici en media geen rekening met de oprechte vredeswil van China en met zijn behoefte, en gewoonte, om een onafhankelijke koers te varen met andere landen, tot wederzijds voordeel.
En dat geldt ook voor de betrekkingen tussen Beijing en Moskou. In september 2024 hebben dertien landen uit het mondiale Zuiden hun krachten gebundeld om vrede te bevorderen. Brazilië en China namen het voortouw om de Friends of Peace Group op te richten. Dit werd aangekondigd tijdens de 79ste Algemene Vergadering van de VN in New York. De groep wil ‘wereldwijde inspanningen voor duurzame vrede ondersteunen door middel van gemeenschappelijke afspraken’. Meer specifiek voor Europa hoopt China dat alle ‘partijen zullen samenwerken om de crisis bij de wortel aan te pakken, een evenwichtige, doeltreffende en duurzame veiligheidsarchitectuur tot stand te brengen en duurzame vrede in Europa te bewerkstelligen,’ zoals woordvoerder buitenlandse zaken Guo Jiakun op 18 februari betoogde.
Dat staat in schril contrast tot de oorlogs- en bewapeningshysterie die vele West-Europese regeringen op dit ogenblik onder hun bevolking willen ontketenen. China heeft zijn stemgedrag in de Veiligheidsraad en in de UNGA laten bepalen door de bezorgdheid om alle stappen naar vrede een kans te geven en geen olie op het vuur te gooien. De ontwikkeling van de situatie en de recente stemmingen in de Verenigde Naties bevestigen bij de Chinese regering de indruk dat haar beleid inzake de crisis in Oekraïne ‘objectief, onpartijdig, rationeel en pragmatisch is en de heersende consensus in de internationale gemeenschap vertegenwoordigt’
Bronnen: Xinhua, Global Times, Reuters, The Diplomat, riotimesonline.com (Braziliaans medium) fmprc,cn (website BuZa China)
