Deze analyse over de achtergronden van het protest in Hongkong, van de hand van Wilhelm Reichmann verscheen oorspronkelijk in het Duits op 20 december in het tijdschrift International in Wenen.
Vertaling : Frank Willems.
(Nota: Het artikel werd geschreven vóór de VS de wet op sancties tegen Hongkong goedkeurden)
De massale betogingen in Hongkong duren nu al maanden. Het aantal deelnemers is wel afgekalfd maar de neiging tot geweld door de activisten is van week tot week gestegen.
De klassieke berichtgeving daarover in onze contreien (‘de democratische beweging van de Hongkongers‘, ‘De beweging tegen de toenemende onderdrukking van Hongkong door het dictatoriale Chinese regime‘ ) doet haar best beelden van betogers die vernielingen aanrichten te vermijden. Nochtans wordt er gewelddadig opgetreden tegen openbare nutsvoorzieningen, politie en zelfs voorbijgangers die verdacht worden sympathie voor het vasteland te tonen.
Wanneer we proberen een tip van de drijfveren voor het ongenoegen te ontdekken in de verklaringen en interviews van de deelnemers aan het protest, of in de slogans die ze meedragen, dan komen we niet veel verder dan de bewering of de beschuldiging van het beperken van de democratische rechten van de bevolking van Hongkong, de toenemende inmenging van Beijing in aangelegenheden van Hongkong, en dat het volk van Hongkong zijn identiteit en onafhankelijkheid moet verdedigen. Eisen voor economische of sociale rechten lijken niet mee te spelen. Eén enkel voorwerp van haat voor de beweging wordt naar voor geschoven: de Volksrepubliek China. De vlaggen van China worden verbrand en achter the Stars and Stripes en de Union Jack marcheert de ‚Democratiebeweging‘ naar de Amerikaanse en Britse consulaten om de inmenging van deze landen in Hongkong en hulp door sancties tegen de regering van Hongkong en tegen China te eisen.
Het lijkt paradoxaal dat tot vóór de recente gebeurtenissen, Hong Kong altijd bovenaan stond op de internationale ranglijst van de meest politiek en economisch vrije landen, in de buurt van Zwitserland en soortgelijke voorbeeldlanden (zie bijvoorbeeld de jaarlijkse ranglijst door het Cato Institute, Washington)
Hoe kan deze paradox worden verklaard?
Een stukje geschiedenis.
Het verhaal van Hong Kong is typisch voor de vernedering die China onderging door het kolonialisme. Goederen uit China waren erg populair in het Britse rijk en in heel Europa. Het compenseren van het chronische handelstekort met edele metalen, de gebruikelijke methode van die tijd, was niet bevredigend voor het Britse Rijk. In plaats daarvan zou het tekort betaald worden met opium, waarvan de Oost-Indische Compagnie de aanvoer kon organiseren vanuit de Indische koloniën.
Koloniaal geweld dwong het Chinese keizerrijk buitenlanders toegang te geven tot de havens en de vrije hand te geven bij de verkoop van verdovende middelen aan de onderdanen. Er werden daarvoor twee oorlogen gevoerd, de eerste (1838-42) en de tweede Opiumoorlog (1856-1858). Overigens waren de eerste kolonialisten die zich op Hong Kong Island vestigden opiumhandelaren die Kanton moesten verlaten.
Het eerste vredesverdrag hield onder meer in dat Hong Kong Island en het tegenoverliggende Kowloon-schiereiland‚ voor altijd aan de kroon werden overgelaten. Na de tweede Opiumoorlog werd het achterland, de zogenaamde New Territories, daaraan toegevoegd, maar alleen voor een pachtperiode van 99 jaar.
Aangezien die pachtovereenkomst in 1997 afliep, Hongkong moeilijk voorstelbaar was zonder achterland, de internationale machtsverhoudingen waren veranderd en de Volksrepubliek China, onder leiding van Deng Xiaoping, principieel onderhandelde (eis tot teruggave) maar tegelijk flexibel en pragmatisch (aanvaarden van twee systemen), kwam het in 1984 tot een Brits- Chinese overeenkomst voor de vreedzame teruggave van Hongkong en de New Territories aan China.
Hongkong zou gedurende 50 jaar zijn sociaal en economisch systeem behouden en zichzelf besturen. Alle bestaande wetgeving en het juridisch apparaat worden gehandhaafd, de basisrechten en vrijheden van de bevolking blijven op zijn minst behouden.
Het was de verantwoordelijkheid van China om de Basic Law (basiswet, grondwet) van de Speciale Administratieve Regio Hongkong (HKSAR) vóór de overdracht op te stellen in overleg en coördinatie met vertegenwoordigers uit verschillende geledingen van de maatschappij in Hongkong. Dit gebeurde door een grondwetgevend comité dat afhing van het Chinese Nationale Volkscongres (NVC).
De tekst van de basiswet en de weinige, 7 of 8 besluiten die het Vast Comité van het NVC, de hoogste beroepsinstantie voor de interpretatie ervan, heeft uitgevaardigd, zijn te vinden op het internet (1)
De voorbereiding op de overgang was nogal hobbelig. Chris Patten, een Tory-politicus, werd in 1992 benoemd tot laatste gouverneur van de koningin. Een arrogante koloniale houding botste met nationale gevoeligheden. De Hongkongse bevolking had meer dan 150 jaar geen enkele inspraak gehad. Maar kort voor de overdracht probeerde Patten zich in zijn eentje te profileren als een democratische hervormer. Zijn lessen over democratie werden zeker niet op prijs gesteld door de vertegenwoordigers van de Volksrepubliek.
Hereniging was sowieso niet erg populair bij de bevolking van Hongkong; de meerderheid vreesde voor de toekomst. De Volksrepubliek gaf destijds niet de indruk van stabiliteit en betrouwbaarheid (kort na de moeilijke jaren van de Culturele Revolutie en de gebeurtenissen van Tian An Men). Het beleid van Patten probeerde die gevoelens nog aan te wakkeren. De Democratische Partij van Martin Lee behaalde een overtuigende overwinning bij de rechtstreekse verkiezing van het parlement in 1995. De leiders van de Democratische Partij vormden front tegen het vasteland in en richtten zich liever op Washington en Londen.
Lee en een andere vertegenwoordiger van de Democratische Partij zaten aanvankelijk in het comité dat de basiswet opstelde. Na Tian An Men waren ze eruit getrokken, maar later waren ze onder druk van de publieke opinie in Hongkong weertoegetreden. Ze namen een provocerende en negatieve houding aan en werden uiteindelijk uit het comité gezet vanwege ‘subversie’. Men mag wel zeggen dat deze oppositie ‘in hun hart’ niet voor hereniging was. De waarborgen voor de democratische rechten van de burgers mochten dan nog zo solide zijn, ze zouden hun houding niet veranderen. In die houding zijn alle latere conflicten met de regering van Hongkong (en Beijing) in de kern al aanwezig. Het motto van deze oppositie was eigenlijk: ‘NIET één land, maar wel twee systemen‘.
De basiswet van de HKSAR
“Het socialistische systeem en -beleid worden niet toegepast in de Speciale Administratieve Regio Hongkong, en het bestaande kapitalistische systeem en de manier van leven zullen 50 jaar onveranderd blijven.” (Basiswet, Art. 5).
Ik beperk me verder tot een samenvatting van de belangrijkste bepalingen vanuit het perspectief van vandaag:
Behalve op het gebied van buitenlands beleid en defensie heeft de centrale regering in Beijing geen regeringsbevoegdheden.
Grondrechten en burgerrechten worden expliciet vermeld. Dus er staat bv. ‘Burgers van Hongkong hebben onder meer recht op: het recht op vrijheid van meningsuiting, op vrije pers en publicatie, op vrijheid van vereniging en vergadering, op … vrijheid van betogen, op vrij verkeer en communicatie, op vrijheid van geweten en overtuiging, op vrijheid van huwelijk, het recht om zich te organiseren in vakbonden, inclusief het recht om te staken …..’
De onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en de rechtspraak is gewaarborgd volgens het Britse systeem. De rechtspraak met verschillende niveaus eindigt bij het Opperste Gerechtshof (Court of Final Appeal)van de HKSAR .
Alleen voor vragen over de interpretatie van de basiswet en wijzigingen eraan is in laatste instantie het Vast Comité van het NVC bevoegd. Tot nu toe is dat nauwelijks bevraagd. Het Comité kan wel op eigen initiatief handelen om de verkiezingsprocedure voor de wetgevende vergadering (LEGCO) en voor de gouverneur te hervormen indien nodig; daarover verder meer.
De basiswet definieert de organen van de wetgevende en uitvoerende macht. Het systeem is tweeledig, met districtsraden (2) en en een centrale wetgevende vergadering (Legislative Council, LEGCO) en een gouverneur/regeringsleider met de regeringsleden die hij of zij heeft gekozen.
De basiswet van Hongkong heeft veel erkenning gekregen en heeft zich in het verleden bewezen wat betreft het waarborgen van de autonomie en het beschermen van democratische rechten door een onafhankelijke rechterlijke macht en de rechtsstaat in het algemeen.
De Volksrepubliek heeft zich buiten de interne aangelegenheden van Hongkong gehouden en men kan haar geen inbreuken verwijten op de basiswet noch op de overeenkomst met Groot-Brittannië over de teruggave van Hongkong.
Dat de huidige golf van protesten kan plaatsvinden, hun behandeling door de regering van Hongkong en de terughoudendheid van de Volksrepubliek China in deze, vormen het bewijs dat de grondwettelijke rechten gewaarborgd zijn.
Misschien was Beijing zelfs te bezorgd voor de afbakening van de “twee systemen”, vooral dan op sociaal gebied. Het Hongkong-model was een schoolvoorbeeld voor ideologen van radicaal economisch liberalisme. Het resultaat van de ongeremde markteconomie is aanhoudende woningnood. Volgens officiële statistieken leeft 20% van de bevolking in deze rijke regio onder de armoedegrens.
Regeringsleider en Wetgevende Vergadering.
Om de politiek van Hongkong, de debatten over burgerrechten en de rol van de Volksrepubliek China te begrijpen, moeten we kort blijven stilstaan bij de plaats van deze twee instellingen in de basiswet, en de verkiezingsprocedures voor de samenstelling ervan.
De functie van regeringsleider (Chief Executive, CE) is niet vergelijkbaar met die van een regeringsleider bij ons. Hij wordt niet gekozen door de Wetgevende Vergadering. Hij bepaalt zelf de leden van zijn regering. Hij kan wetten voorstellen, waaronder de begrotingswet. Ze worden als aangenomen beschouwd als ze zijn goedgekeurd door een meerderheid van leden van de Wetgevende Vergadering.
Het regeringsprogramma en politieke initiatieven gaan in hoge mate van de regeringsleider uit. Voor een effectief bestuur heeft hij echter brede aanvaarding door andere instellingen en alle sociale krachten nodig.
De regeringsleider is verantwoordelijk tegenover de Speciale Administratieve Regio én tegenover de centrale overheid in Beijing (voor de naleving van de grondwettelijke bepalingen). Bovendien moet hij in zijn functie bevestigd worden door de centrale overheid (die kan hem ook afwijzen, hetzelfde geldt voor verschillende topposities in de regering). In een commentaar op een beslissing van het Vast Comité van de NVC uit 2014 over de aanstaande verkiezingen in 2016 werd dat als volgt uitgelegd: ‘De zitting is van mening dat, aangezien de regeringsleider …. verantwoording verschuldigd is aan zowel de Speciale Administratieve Regio Hongkong als aan de centrale regering in overeenstemming met de bepalingen van de basiswet van Hongkong, men moet vasthouden aan het principe dat de regeringsleider een persoon moet zijn die van het land houdt en van Hongkong houdt. Dit is een basisvereiste voor het beleid van “één land, twee systemen”. Het is. … een gevolg van de feitelijke noodzaak om de welvaart en stabiliteit van Hongkong op lange termijn te handhaven en de soevereiniteit, veiligheid en ontwikkelingsbelangen van het land te verdedigen. De methode om de regeringsleider door algemeen stemrecht te verkiezen, moet voor dit doel de nodige institutionele waarborgen bieden. (3)
Na een korte overgangsperiode werd de regeringsleider verkozen door een 1200-koppig kiescollege, bestaande uit telkens 200 vertegenwoordigers uit bepaalde economische sectoren, beroepsverenigingen, vakbonden en religieuze organisaties, evenals politieke functionarissen. Rechtstreekse verkiezingen met algemeen enkelvoudig stemrecht staan in de basiswet als een na te streven doel vermeld. (4)
In 2014 heeft het Vast Comité van het NVC een besluit genomen dat rechtstreekse verkiezingen voor de volgende periode, beginnend in 2016, voorziet. De kwestie van de selectie van de kandidaten leidde vervolgens tot hevige discussies in de Wetgevende Vergadering en in de straat. De oppositie verwierp een voorselectie van 2-3 kandidaten door het kiescollege, en bij gebrek aan overeenstemming en een lokale beslissing bleef de oude procedure verder in gebruik.
Dit betekende ook dat de omschakeling naar een rechtstreekse verkiezing van alle leden van de Wetgevende Vergadering die was gepland voor de daaropvolgende verkiezing, werd geannuleerd. Het bleef bij 30 parlementsleden afgevaardigd door verenigingen en 30 parlementsleden die met algemeen kiesrecht worden verkozen in geografische kiesdistricten. De oppositie roept op tot de onmiddellijke volledige omschakeling naar rechtstreekse verkiezingen met algemeen stemrecht.
In naam van ‘geleidelijke en ordelijke vooruitgang in de richting van een democratisch systeem dat past bij de huidige situatie van Hongkong en overeen stemt met de mening van de meerderheid van de gemeenschap‘, heeft het Vast Comité van het NVC gepleit voor een geleidelijke hervorming van het kiesstelsel, zoals voorzien in de basiswet.
Er bestaat echter geen twijfel dat zelfs als er een eventueel akkoord mocht komen over een schema voor het overschakelen op rechtstreekse verkiezingen met algemeen enkelvoudig stemrecht, er een fundamenteel, waarschijnlijk onoverkomelijk geschil blijft tussen enerzijds de wens dat Hongkong bij de Volksrepubliek China hoort, met institutionele regelingen als garantie van eenheid aan de ene kant, en aan de andere kant het streven van de recentelijk versterkte politieke strekking voor ‘onafhankelijkheid’ van Hongkong, die elke inspraak van de regering van Beijing als onderdrukking verwerpt.
Als een voorbeeld van de botsing van onverenigbare principes, het volgende incident: na de verkiezingen van 2016 weigerden twee oppositieleden om de grondwettelijke eed af te leggen volgens artikel 104, dat een erkenning inhoudt van het behoren tot China. In plaats daarvan wilden ze hun eigen op onafhankelijkheid gerichte formulering opzeggen. De Vaste Commissie van het NVC werd toen gevraagd de basiswet hierover te interpreteren. In zijn beslissing van 7 november 2019 bevestigde het comité dat de eedaflegging ongeldig was vanwege een schending van artikel 104 van de basiswet. De twee kamerleden werden vervolgens volgens de wet uitgesloten.
Het economische belang van Hongkong vroeger en nu.
Het relatieve belang van Hongkong in China en Zuidoost-Azië is aanzienlijk gedaald. Dit komt simpelweg door de zeer snelle groei van de Chinese economie. Hongkong kende niettemin een groeipercentage van gemiddeld 3% en het inkomen per hoofd is tussen 1997 en 2018 meer dan verdubbeld. Maar dat van het vasteland steeg tot vijftien maal het aanvankelijke.
(Bronnen: Wereldbank en IMF)
De naburige stad Shenzhen is met 11 miljoen inwoners (Hongkong 7 miljoen) dynamischer en is een motor van moderne nijverheidssectoren geworden. Shanghai is bezig met het aanvullen of het vervangen van Hongkong als een financieel- en handelscentrum. Kanton en de hele delta van de Parelrivier fungeren bovendien als industriële motor.
Het unieke verkoopargument van Hong Kong als draaischijf en toegangspoort tot China is al een hele tijd aan het verbleken. De afhankelijkheid is in zekere zin omgekeerd. Dit kan ook hebben bijgedragen aan een gevoel van frustratie bij velen die zich superieur voelen aan de mensen op het vasteland en die hun identiteit in gevaar zien komen.
De economische toekomst van Hong Kong hangt echter af van het grote China en alleen in deze context kan het een speciale rol spelen en zich ontwikkelen, indien het er voor open staat. Neem het ontwikkelingsplan voor de Grote Baai van de Parelrivier, dat Hongkong, Macau en nog eens 7 steden in de provincie Guandong omvat, waaronder Shenzhen en Guangzhou/Kanton: de 55 km lange brug over de baai tussen Hong Kong en Macau is onlangs geopend.
Moet Hong Kong zichzelf hiervan uitsluiten, moet de bevolking het vooruitzicht op economische en sociale ontwikkeling worden ontnomen door het roer over te laten aan secessionistische krachten, aan mensen die hun vuisten ballen bij de minste gedachte dat ze tot de Volksrepubliek behoren? In het beste geval lijkt mij dat in het belang van politieke carrièristen en avonturiers, en mensen die hun schaapjes al op het droge hebben, in het Westen.
De aanleiding van de protestbeweging.
De aanleiding was een wetsontwerp van de regering van Carrie Lam, waardoor criminelen die naar Hong Kong zijn gevlucht, ook konden worden uitgeleverd aan Taiwan, de Volksrepubliek en Macau. De aanleiding voor dat initiatief was het geval van een man uit Hong Kong die zijn vriendin in Taiwan vermoordde en naar Hong Kong ontsnapte. Hij kon niet worden uitgeleverd aan Taiwan noch worden veroordeeld in Hong Kong.
Regeringsleidster Lam wilde dit gat in de wet dichten en was niet voorbereid op het brede protest. Ze kreeg het verwijt van volgzaamheid tegenover Beijing en de bedoeling om in de toekomst politieke dissidenten die naar Hong Kong waren gevlucht, uit te leveren. Ongeacht of er sprake was van oprechte of opgeklopte bezorgdheid, had men gemakkelijk een stokje kunnen steken voor het politiek misbruik van de wet door uitzonderingsclausules te voorzien. En uiteindelijk was het toch de onafhankelijke rechterlijke macht die moest beslissen over uitleveringsverzoeken. Anderzijds moet men er ook rekening mee houden dat Hong Kong een ‘vrijhaven‘ is geworden voor velen die in China worden gezocht voor misdaden, en vooral voor economische misdaden.
Het karakter van de beweging en de rol van heimelijke en buitenlandse actoren
We hebben gewezen op het opvallende feit dat sociale problemen geen rol lijken te spelen als uitlokker en voedingsbodem voor de beweging, althans niet op de voorgrond. Het gaat om politieke eisen die uiteindelijk altijd neerkomen op oppositie tegen de Volksrepubliek en de strijd tegen de vermeende politieke inmenging en onderdrukking die vanuit China zou komen. Dit schept ook een kans voor samengaan met en ondersteuning door elementen van de zakelijke elite van Hongkong, zoals miljardair Jimmy Lai, eigenaar van de lokaal zeer invloedrijke Apple Daily.
Dit komt overeen met het verloop van eerdere protesten zoals in 2014, met de geboorte van een onafhankelijkheidsbeweging die sindsdien is versterkt. Door de intrekking van het wetsontwerp en de toenemende gewelddadige radicalisering (‚We zullen branden, u zult met ons branden!‘) is de mobilisatie afgenomen. Een aanzienlijk aantal activisten doet echter verder en volgt daarbij een goed doordacht plan. Niets is spontaan.
Van bij het begin was een onderdeel van het plan de acties gaandeweg gewelddadiger te maken, de politie te provoceren en beelden van ‚politieonderdrukking‘ te creëren.
Dit werd ook aangekondigd in verschillende interviews met activisten. Met vreedzame acties bereikt men niets, daarom moet een tactiek op twee sporen gevolgd worden: Geweld om de staatsmacht uit te dagen tot het punt dat de politie van Hongkong het niet meer aankan, om bij de echte vijand terecht te komen en Beijing te dwingen troepen te sturen. Dat is natuurlijk een gevaarlijke koers. Het is niet goed voor de welvaart van Hongkong, maar is dat wel waar het allemaal om draait?
Spreekbuizen van de radicale oppositie zoals Joshua Wong hebben opgeroepen tot sancties tegen Hongkong (afschaffen van bevoorrechte handelsrelaties) tijdens politieke ontvangsten in Berlijn, Brussel en Washington. Daarna gaan ze naar huis, daar wacht hen geen proces wegens verraad maar toch schreeuwen ze ‘onderdrukking‘ !? Je moet maar eens met klokkenluiders Chelsea Mannings of Edgar Snowden praten over hun ervaringen.
De openlijke en waarschijnlijk ook geheime steun voor het protest, de zeer verdraaide voorstelling van de gebeurtenissen in de westerse mainstream media, passen in een agressieve Amerikaanse strategie. Onrust in Hong Kong, gedwongen interventie door de Volksrepubliek of simpelweg een escalatie van geweld past in de berekeningen van de China-indammers in de VS en in de rest van het zogenaamde Westen.
Voormalig hoofdadviseur van het Witte Huis Steve Bannon blijft een van de meest invloedrijke en rechtse republikeinen met een sterk netwerk. Hij heeft zich de laatste maanden openlijk intensief bezig gehouden met de gebeurtenissen in Hong Kong. In een interview met Simone Gao op het obscure tv-station ‘New Tang Dynasty TV‘ zegt hij ronduit : Het Westen heeft het heel slim gespeeld. Als China binnen zou vallen, zou dit het begin zijn van het einde van de communistische partij van China (CPC = de communisten, de ‚terroristische staat‘). De Hongkongers moeten doorzetten. Aan al hun 5 eisen moet worden voldaan. Wat er ook gebeurt, het zal de CPC schaden. Als ze massaal geweld gebruiken, zal de onrust zich over heel China verspreiden. Er zal een enorme beweging tegen China in het Westen ontstaan, en de toegang tot de kapitaal- en financiële markten en tot de dollar zal de ‘communisten’ worden ontzegd. En wanneer dan de economie instort, zal de legitimiteit van de CPC weg zijn.
In de Verenigde Staten is er maar één probleem waarover Republikeinen en Democraten het eens zijn : ze zijn tegen China. Het profiteren door China moet gedaan zijn, het moet nu volgens de regels van het kapitalisme gaan spelen en kan alleen op deze basis in de wereldeconomie passen. Het congres zal de ‚Hong Kong Rights and Democracy Act 2019‘ goedkeuren, een einde maken aan de erkenning als speciaal regime en dus aan de bevoorrechte handelsstatus van Hongkong. Dit kan de Chinese economie enorm raken. De nuchtere opmerking of dit de Hongkongse bevolking geen schade zal berokkenen, wordt zonder meer genegeerd.
Bijzonder geïnteresseerd in deze confrontatie zijn inwoners die tijdens de anticorruptiecampagne de Volksrepubliek zijn ontvlucht of die bang zijn voor de gevolgen van hun strafbare daden in het algemeen. Door de aard van hun zaak hebben ze vaak aanzienlijke financiële middelen. De zaak van Guo Wengui (alias Miles Kwok), die door de Chinese politie wordt gezocht voor corruptie, fraude, witwassen en verkrachting, is goed gedocumenteerd. Aanvankelijk had hij zich in Hongkong gevestigd, maar toen hij op de rode lijst van Interpol kwam zocht hij liever bescherming in de VS. China en de Verenigde Staten onderhandelen al jaren over zijn uitlevering. Maar hij beweegt zich in invloedrijke rechtse kringen van de Republikeinen, wordt beschouwd als specialist en raadgever over China voor Marco Rubio, en als een grote donateur (hij is bijv. Lid van Trump’s Lago-di-Mar Club, en bezit een appartement van 80 miljoen in Central Park).
Hij en zijn vrienden staan bekend vanwege donaties aan een stichting onder leiding van Bannon voor het onderzoeken en publiceren van vermeende misdaden door Beijing. Steve Bannon is, naast mensen als Ted Cruz en Newt Gingrich, ook woordvoerder van het “
‘Comité voor het huidige gevaar, China‘. Dat is een nieuwe versie van een Koude Oorlog-instituut met dezelfde naam, alleen staat er China in plaats van de Sovjet-Unie.(5)
In de zomer publiceerden Chinese kranten foto’s van het hoofd van de politieke afdeling van het Amerikaanse consulaat, Julie Eadeh, tijdens een bespreking met leiders van de oppositiebeweging. De Verenigde Staten hebben daar tegen geprotesteerd en verwerpen de protesten van de Chinese regering tegen inmenging in Chinese binnenlandse aangelegenheden als ongegrond. Chinese bronnen schatten het aantal personeelsleden bij het Amerikaanse consulaat in Hong Kong op meer dan 1.800.
De pogingen om invloed uit te oefenen in Hongkong zijn ingewikkeld. De officiële inzet van de National Endowment for Democracy (NED), opgericht door de CIA in 1983, is bekend; het heeft 18 ngo’s in China en 6 in Hongkong gefinancierd. Andere actoren zijn Freedom House, NDI en USAID .(6) Maar het totaalbeeld van actoren, die direct of indirect gecontroleerd worden , die openlijk of verborgen werken, is complex.
In de Verenigde Staten zal de ‘Hong Kong Rights and Democracy Act‘ zeker worden aangenomen. Nogmaals eigenen de Verenigde Staten zich bevoegdheden toe om te beslissen over de zaken van andere landen. Dat zou onvoorspelbare gevolgen kunnen hebben voor de Hongkongers. Een escalatie van de confrontatie tussen de regering van Hongkong en China enerzijds en de VS anderzijds is te voorzien. De haviken in de Verenigde Staten zullen de wet willen gebruiken om de handelsmogelijkheden van China verder te beperken.
Eén land, twee systemen.
Zoals we aantoonden in de uitleg over de keuze van de regeringsleider en de Wetgevende Vergadering, is het in wezen zo dat de Hongkongers Hongkong moeten besturen en het centrale Vast Comité van het NVC alleen het recht heeft om een verkozen kandidaat voor de functie van regeringsleider te weigeren of niet te herbenoemen indien er twijfels bestaan over zijn loyaliteit aan het “grote vaderland”
De hele oude sociale orde werd onveranderd overgenomen uit het Britse koloniale tijdperk, de oude economische, sociale en culturele elites konden de politiek van Hongkong blijven in handen houden en vormgeven. Er was zeker vooruitgang in de democratische participatie van de bevolking, maar het institutionele systeem was nog steeds te behoudsgezind. Actoren van het vasteland werden steeds meer betrokken bij de economie, maar Beijing was terughoudend met politieke wensen en was vooral uit op stabiliteit en het opbouwen van vertrouwen. Idem de Communistische Partij en de vakbonden.
Chinese politieke analisten, die kritisch staan tegenover de protestbeweging, wijzen vooral op het falen van de regering in de hervoming van onderwijs en huisvesting.
De inhoud van het onderwijs is pro-kapitalistisch en conservatief, wakkert de wrok tegen het vasteland aan en verspreidt een opgesmukt beeld van het koloniale verleden en de westerse wereld.(7)
De premier van Singapore, Lee Hsien Long, gaf onlangs commentaar in dezelfde zin: ‘Maar deze (de 5 eisen van de beweging) zijn geen claims die gericht zijn op het oplossen van de problemen van Hongkong. Dit zijn eisen die tot doel hebben de regering te vernederen en omver te werpen… ‘ . Om diepgewortelde sociale kwesties zoals het beruchte huisvestingsprobleem aan te pakken, is de politieke moed van de leiders vereist. ‘Tot nu toe heeft de regering van de Speciale Administratieve Regio een te conservatieve politiek van toegang (tot huisvesting) getoond en zijn de problemen niet noemenswaardig verbeterd’ (8)
De kwestie van de verhouding tussen ‘één land‘ en ’twee systemen‘ dringt zich op. Welk principe heeft prioriteit in geval van een conflict?
Artikel 23 van de basiswet en een verklaring uit 2013 van de regering van de Volksrepubliek laten er geen twijfel over bestaan dat in de Volksrepubliek het deel uitmaken van China wordt gezien als het hoofdaspect en dat het beleid van ‚twee systemen‘ alleen op deze basis kan worden geïmplementeerd. Het is logisch dat China dit beleid verdedigt en stabiliteit en vrede in Hongkong wil. Dat komt overeen met zijn fundamentele ontwikkelingsbelangen.
Vooruitzichten
China heeft geen interesse om in Hongkong tussen te komen. Het is absoluut noodzakelijk om dit te vermijden zolang het statuut van Hongkong als deel van China niet echt in gevaar is. Aan de andere kant zijn er natuurlijk krachten die net dat willen uitlokken, die de Volksrepubliek in een situatie willen brengen waarin zij en Hongkong alleen maar kunnen verliezen. Was het niet opvallend hoe westerse commentatoren voortdurend voortekenen van een Chinese militaire interventie wilden zien, verlangend naar een ’tweede Tiananmen‘?
Vanuit een ander perspectief analyseert Charles Li, de voorzitter van de beurs van Hongkong, de situatie. Vanaf het begin zou de implementatie van het principe ‘Eén land, twee systemen’ fundamentele tekortkomingen hebben gehad. Het vasteland heeft er nooit op vertrouwd dat Hongkong het beginsel van ‚één land‘ zou respecteren. Beijing aarzelt daarom om meer autonomie te verlenen. Het gebrek aan politieke rechten (algemeen stemrecht voor de benoeming van de regeringsleider en de wetgevende vergadering) onder het huidige systeem is een feit. ‚Maar de Hongkongers moeten zich afvragen, waar hebben we ze voor nodig, waarvoor willen we ze gebruiken? Want als we ze zouden willen gebruiken om de soevereiniteit van China over Hongkong tegen te werken dan komen we in een doodlopend straatje terecht ‘. Ik denk dat dat een goede samenvatting is.(9)
Indien niet alle partijen in deze discussie schade willen leiden moet de de-escalatie lukken. Alleen dan zal het mogelijk zijn om tussen alle betrokkenen een constructieve dialoog aan te gaan over de verdere democratische en sociale ontwikkeling van Hongkong. Op het moment dat dit artikel werd geschreven, lijkt het daar helaas nog niet op.
Noten:
- https://www.basiclaw.gov.hk/en/basiclawtext/index.html
- Rechstreeks, algemeen enkelvoudig stemrecht. Bij de verkiezingen in november werd slechts één kandidaat, Joshua Wong , geweigerd wegens zijn rol in eerdere onlusten.
- 10de zitting van het Vast Comité, Draft Decision… Relating to the Selection oft he Chief Executive oft he HSAR by universal Suffrage..in the Year 2016, op basiclaw.gov.hk
- “The ultimate aim is the selection of the Chief Executive by universal suffrage upon nomination by a broadly representative nominating committee in accordance with democratic procedures.The Legislative Council of the Hong Kong Special Administrative Region shall be constituted by election.” Art 45 Basic Law
- NYT , 20.7.2019 „..an unlikely group of military hawks, populist crusaders, Chinese Muslim freedom fighters and followers of Falun Gong..warning anyone who will listen that China poses an existential threat to the US that will not end until the Communist Party is overthrown.“
- Robert Fitzthun, China verstehen- Vom Aufstieg zur Wirtschaftsmacht und der Eindämmungspolitik der USA, Promedia Verlag 2018, p.200ff
- George Koo, Asia Times 5.10.2019
- This Week in Asia, 18.10.2019
- Charles Li, Financial Times 29.11.2019
