China zal wetskennis van ambtenaren stimuleren

De Chinese ambtenaren moeten vanaf nu examens in wetskennis afleggen en bij de beoordeling van hun werk zal de kennis van wet en recht een belangrijk criterium zijn. Ambtenaren moeten zich bij de uitoefening van de macht zorgvuldig houden aan de wet. Het officiële document over dit alles is verschenen op donderdag 7 april.

Om de draagwijdte van die tekst te begrijpen kan enige kennis van het Chinese systeem nuttig zijn. In meritocratische stelsels zoals die van China en Singapore spelen examens en functiebeoordelingen een grote rol. Ambtenaren oefenen in een dergelijke politieke meritocratie inderdaad macht uit en proberen hun optreden te baseren op correcte politieke principes en analyses. Zij moeten dus geen neutraliteit voorwenden of zich aanpassen aan het kabinet van wisselende politieke opdrachtgevers, zoals in ons politieke bestel. (Voor meer uitleg hierover: het boek van Daniel A. Bell The China Model, Princeton, 2015)
Het document van 7 april draagt de titel ‘Richtlijnen voor de verbetering van de Regeling voor Studie en Toepassing van de Wet door Ambtenaren’. Het besluit voor de uitvaardiging werd in januari genomen door een nationale leidinggevende studie- en werkgroep. De bevoegdheid ligt bij de afdelingen organisatie en communicatie (pr) van de CPC en bij de ministeries van Justitie en van Personeel & Organisatie.

Wetskennis in  studie en examens

Het landelijke examen voor de werving van ambtenaren zal meer gewicht toekennen aan de wetskennis van de kandidaten. Zittende functionarissen zullen een examen moeten afleggen om een hogere rang te krijgen. Voor de hogere kaderleden van de partij en topfunctionarissen bij de overheid zal er elk jaar een beoordeling van hun kennis van de wet en het recht plaatsvinden. Voor al wie solliciteert naar een functie bij een instelling voor ordehandhaving (politie, openbare orde, stadswachten e.d.) zal er een bijkomend speciaal examen over wet en recht zijn. De doelstelling van de richtlijnen is ambtenaren hun bekwaamheid te laten verhogen om ‘hervormingen te intensiveren, conflicten op te lossen en te zorgen voor stabiliteit langs de wettelijke weg’. De tekst zegt verder: ‘op alle niveaus moeten leidinggevende functionarissen het voorbeeld geven door hun trouw aan de wet en de wettigheid van hun optreden’.
De maatregel past in het besluit om de ontwikkeling van de rechtsstaat in China te bevorderen, het belangrijkste resultaat van het Vierde Plenum van het huidige Centraal Comité van de CPC, van oktober 2014. Sinds het recentste nationale partijcongres van 2012 heeft de partijleiding al vele malen bij de partijkaders aangedrongen op een voorbeeldige toepassing en op de bestudering van de wet. ‘Er zijn functionarissen die dit niet ernstig genoeg hebben opgevat en enkele personen binnen de CPC en de overheid hebben zelfs wetens en willens de wet overtreden’, meldt het ministerie van Justitie aan het persbureau Xinhua.

Wat houdt de studie van de wet voor de CPC en de Chinese overheid in? De scholing en het onderzoek gaan over de Grondwet, de elementaire wetten van het land, over wetgeving betreffende sociale en economische ontwikkeling en het dagelijkse leven van de bevolking. Ook belangrijk zijn de plichtenleer voor ambtenaren en de partijreglementen. De instellingen van de partij krijgen opdracht om over dit alles lezingen en forums te organiseren. Voorafgaand aan belangrijke politieke beslissingen moeten ze speciale studievergaderingen beleggen. De aanwezigheid en de vorderingen van de lesvolgers zullen worden bijgehouden. Zij zullen ook worden aangemoedigd om voor hun studie rechtszittingen bij te wonen. Microblogs, WeChat en andere sociale netwerken op internet zijn standaard leerplatformen hierbij. Rechten wordt een verplicht vak in partijscholen, bestuursacademies en andere instellingen van onderwijs.

De daad bij het woord

Functionarissen moeten uiteraard niet alleen wetskennis opdoen. Ze moeten zich vooral in hun praktijk, bij de uitoefening van de macht, zorgvuldiger houden aan de wet. Instellingen van partij en overheid zullen dus verplicht zijn de wettigheid van hun beslissingen na te gaan, te zorgen voor een aansprakelijkheidsregeling en zo nodig voor straffen bij illegale beslissingen, machtsmisbruik of plichtsverzuim. Het is hen absoluut verboden zich als derde partij te mengen in de rechtspraak.
Een jurist geeft in het artikel van Xinhua hierover het voorbeeld van de beschikkingen tot het bouwen of renoveren van overheidsgebouwen die moeten voldoen aan de eis dat de overheid publieke middelen correct en rendabel moet besteden, wat vaak nog steeds niet het geval is, denk aan prestigeprojecten.
Aan de ordehandhaving is apart aandacht gegeven: belangrijke besluiten op dit terrein die niet eerst juridisch doorgelicht zijn zullen nietig worden verklaard. Steeds meer instellingen van partij en staat laten zich door juridische adviseurs bijstaan, ook op lokaal niveau. Het document van 7 april zal ervoor zorgen dat dit een nationale eis vanwege de nationale regering wordt.
Voor een correcte beoordeling van het document ‘Richtlijnen voor de verbetering van de Regeling voor Studie en Toepassing van de Wet door Ambtenaren’ is het nodig te beseffen wat de achtergrond ervan is. Wezenlijk voor de Chinese context is dat de Grondwet, de wetgeving en de rechtsstaat de uitgesproken ambitie hebben socialistisch te zijn. In het Chinese systeem betekent dat onder andere: de erkenning van de politieke dominantie door de Communistische Partij.
Xinhua