China’s concept van mondiaal bestuur en Xi Jinpings ‘gezamenlijke toekomst voor de mensheid’
Dr. Jenny Clegg
(Opinie)
Het is voor het eerst dat het thema van mondiaal bestuur deel zal gaan uitmaken van de Chinese staatsstructuur. Op 11 maart heeft het Nationaal Volkscongres de realisatie van ‘een gemeenschap met een gezamenlijke toekomst voor de mensheid’ via een amendement in de Grondwet opgenomen. De doelstelling kwam al naar voren in het rapport dat Xi Jinping presenteerde op het 19e Partijcongres van november 2017.
Drie visies
Ter gelegenheid hiervan heeft Beijing Review een reeks van drie artikelen gepubliceerd – van een Chinees politicus, een westers academicus en van een Chinees marxistisch wetenschapper. Zij gaan na wat de uitdagingen zijn voor een mondiaal bestuur en welke kansen het Belt&Road initiatief (BRI) biedt. Ze kijken verder naar de manier waarop China een nieuwe positie bepaalt als wereldmacht. De artikelen leggen verschillende accenten, maar vullen elkaars visie aan.
BRI als oplossing
Han Fangming, adjunct-directeur van de Commissie Buitenlandse Zaken van de Chinese senaat geeft zijn artikel de titel Theorie en Praktijk. Hij stelt vast dat de internationale gemeenschap de confrontatie met een aantal zware uitdagingen niet uit de weg mag gaan. De machten die de wereld besturen zoeken naar nieuwe onderlinge verhoudingen en tegelijk krijgen ze te maken met terrorisme, de verspreiding van massavernietigingswapens, de aantasting van milieu en ecologie, de armoede en de trage economische groei in vele landen. Volgens Han biedt het BRI mogelijke oplossingen voor die problemen bij de regionale en mondiale ontwikkeling.
BRI als kenniscentrum
Prof. Kerry Brown van King’s College in Londen schrijft over Belt and Road Diplomacy. De grote vraag voor hem is op welke manier China zich aan de wereldorde moet aanpassen. Vanuit zijn oogpunt is China nu bezig stap voor stap een eigen plek te creëren als mondiale macht met een mondialistische visie. China wil het bestaande systeem niet afbreken of veroveren. Voor Brown is het BRI ‘een poging om een wereldgemeenschap voor de uitwisseling van kennis op te zetten’.
BRI als alternatief
Ye Qing, in Unstoppable Trends, hangt een beeld op van een wereld vol onzekerheden en gevaren. De landen in ontwikkeling verstoren de wereldorde die door het Westen wordt gedomineerd en dat versnelt de evolutie naar een multipolaire wereld. De bestaande liberale internationale orde zinkt intussen weg in een identiteitscrisis. Ze worstelt om ‘een terugkeer mogelijk te maken naar een verouderd model van isolatie en confrontatie’. De internationale gemeenschap zit vast in een warboel van met elkaar botsende ideeën. Tegenover het ‘verdeel en heers’ van het imperialisme kan het BRI volgens Ye Qing de ‘belichaming worden van de geest van samenwerking’.
Partnerschappen
In de voorbije decennia heeft China met zijn diplomatie van de vooruitziende blik, partnerschappen afgesloten met tal van landen en het gaat daarmee door. Elke context en elke relatie is anders, dus geen 2 partnerschappen zijn hetzelfde. Het BRI wil zorgen voor een algemeen gevoel van richting. Het is een kans om na verloop van tijd samen op een organische manier te groeien. Critici noemen het BRI te vaag om zinvol te zijn, maar het initiatief is geen beleidsplan. Zoals Kerry Brown opmerkt is het de bedoeling om flexibel en soepel vooruit te gaan. Hij ziet een gelijkenis met het geleidelijke ‘trial and error’ van China’s proces van hervormingen en opening sinds de jaren 80.
Woorden en daden
Toch blijft het een feit dat hoe mooi een theoretische visie ook is, het de daden zijn die tellen. China komt naar voren als een wereldmacht met verantwoordelijkheidszin. Het land neemt meer taken op en draagt meer bij aan de mondiale publieke goederen. Zo heeft het onlangs belangrijke bijdragen geleverd in zijn regio. China heeft de drinkwatercrisis op de Malediven helpen lenigen. Het heeft meegedaan aan de hulpverlening na de aardbeving in Nepal. Meer tekenen dat het mondiaal engagement van China vruchten afwerpt en het BRI zal zeker aan overtuigingskracht winnen.
Weerstanden in Europa
Tegelijk merken we een sterkere twijfel en een zekere weerstand tegen het project, naarmate de plannen voor het BRI concreter worden. Frankrijk en Duitsland zien de intensiever wordende betrekkingen met Centraal- en Oost-Europa als een bedreiging voor hun leidersrol in de EU. Zij maken zich op om met strenge, centraal gedicteerde regelgeving investeringen van buitenstaanders in EU-lidstaten te screenen.
Weerstand bij India
India van zijn kant kijkt met grote bezorgdheid naar de snelle ontwikkeling van de China-Pakistan Economic Corridor. Ook de relaties van China met Sri Lanka, de Malediven en Bhutan hebben in 2017 voor wrijvingen gezorgd tussen de twee grote Aziatische machten. In de VN heeft India het voortouw genomen om in te gaan tegen China’s inspanningen voor ondersteuning van het BRI als remedie voor de kwalen die de wereld treffen. De VS steunde India hierbij. Anderen uitten hun bezorgdheid over de transparantie, de milieu-impact en de financiële levensvatbaarheid van China’s project voor wereldbestuur. En toch, ondanks alles heeft India nog altijd het meeste voordeel van de AIIB, die op initiatief van China is opgezet.
Groen licht
Het is goed nieuws dat de Wereldbank nu ook een programma goedkeurt dat vanaf het begin de steun had van de Chinese State Administration of Foreign Exchange, om investeringen in de infrastructuur van opkomende markten beter te beheren. Hiermee zijn we al een heel eind op weg om privé-investeringen vrij te maken voor dit soort risicovolle projecten. Dat zal een groot deel van de bezorgdheid wegnemen over de schulden die worden aangegaan bij de ontwikkeling van het BRI.
Mondiaal bestuur door nieuwe verhoudingen
Achter de positieve geluiden over het BRI ligt een complexe, voortdurend veranderende caleidoscopische wereld van internationale betrekkingen en hervormingen van de mondiale instellingen. China wil een alternatief voor de geopolitiek van inter-imperialistische rivaliteiten waar uiteindelijk niemand bij wint. In plaats daarvan moet een streven naar wederzijdse en gedeelde belangen de norm worden. De ontwikkeling van andersoortige verhoudingen tussen de grote mogendheden is daarbij een essentiële voorwaarde.
Valkuilen
Met een de VS die zich meer in zichzelf keert ontstaan er ook kansen volgens de marxist Ye Qing in zijn essay Unstoppable Trends. Via de onderhandelingen over het BRI probeert China zijn betrekkingen met de EU, India en Rusland een andere vorm en inhoud te geven. Eenvoudig wordt dat niet. Trump lijkt genoeg te krijgen van de dialoog met China. Naarmate de VS zich terugtrekt ontstaan er rivaliserende vormen van nationalisme. Er liggen heel wat valkuilen op de weg naar nieuwe verhoudingen tussen de grote mogendheden.
Dr. Jenny Clegg*, maart 2018
Theory and Practice http://www.bjreview.com/Opinion/201803/t20180302_800119270.html
Belt and Road Diplomacy http://www.bjreview.com/Opinion/201803/t20180302_800119272.html
Unstoppable Trends http://www.bjreview.com/Opinion/201803/t20180302_800119271.html
Het bovenstaande is een opiniestuk. M.a.w. het is geheel voor de verantwoordelijkheid van de auteur.
*Jenny Clegg is emerita senior lecturer in Asia Pacific Studies aan de University of Central Lancashire. Publicaties van haar zijn onder andere: China’s Global Strategy: towards a multipolar world (Pluto Press, 2009), en Fu Manchu and the ‘Yellow Peril’: the making of a racist myth (Trentham Books, 1994). Prof Clegg is een ondervoorzitter van de Society for Anglo-Chinese Understanding (SACU) en zetelt in het redactiecomité van de World Review of Political Economy.
