Een Chinese democratie, bestaat die dan? China is toch een van de landen die niet uitgenodigd werden op de twee Summits for Democracy die Washington al organiseerde?
Er is een soort van Chinese democratie die wel degelijk mocht deelnemen aan de summits van Biden: Taiwan. Dat eiland is, afgeschermd door de Amerikaanse marine, indertijd in de praktijk autonoom geworden. Vandaag stouwen opeenvolgende Amerikaanse regeringen het vol met wapens, om separatistische politici eventueel de kans te bieden Taiwan officieel af te scheuren van het moederland. Voor Biden, die de wereld wil opdelen in democratieën en autocratieën, valt Taiwan in de eerstgenoemde categorie en heerst er op het Chinese vasteland een dictatuur.
Hoe slaag je voor het democratie-examen?
Wat het oordeel van Washington op dit vlak waard is kun je afleiden uit de selectie van de uitgenodigde landen op de Summits for Democracy. Daaruit blijkt welke criteria de Amerikaanse president hanteert om landen (of regio’s) het stempel democratie te geven. De regering of de leiders ervan moeten vinden dat enkel de westerse democratie ‘echt’ is. Maar verder lijkt het ook al voldoende om een trouwe bondgenoot van de VS, de NAVO (of een van de filialen daarvan) te zijn als je wilt slagen voor het Amerikaanse democratie-examen.
Wat zeggen ze in China zelf?
Het kan interessant zijn om eens onbevooroordeeld te luisteren naar wat Chinese ambtenaren en burgers zelf te vertellen hebben over hun democratische ervaringen. In de videofilm Chinese Mayors, te bekijken via YouTube, vertellen burgemeesters over hun loopbaan en hun beleid en hoe de overheid verantwoording aflegt aan de bevolking. Deze documentaire (duur: 106 min.) van Miao Xiaojuan, journalist bij Xinhua, geeft de uitgebreide bezoeken weer van enkele buitenlandse experts aan vier Chinese stedelijke gebieden. De burgemeesters beschrijven hun aanpak. Daarnaast zeggen gewone mensen, onder andere boerinnen, restauranthouders, huisvrouwen, jongeren, voetballers, mensen met een ambacht, bedrijfsleiders, een directrice van een verzorgingstehuis, wat ze van hun burgemeester en hun stadsbestuur vinden. De kijker bezoekt de stad Hefei in het noordoosten, de Koreaanse autonome prefectuur Yanbian vlak bij de grens met Korea, en de steden Zhangzhou in Fujian aan de kust in het zuidoosten en Nagqu in de autonome regio Tibet. De hele documentaire kan in één keer bekeken worden, maar ze is ook in 5 episodes verdeeld die je afzonderlijk kunt bekijken.
‘Democratie is een werkwoord’
De verhalen gaan over ervaringen: hoe en onder welke voorwaarden de overheid bedrijven en initiatieven aan de basis ondersteunt, hoe ze de technologische ontwikkeling stimuleert. De gewone Chinezen, functionarissen en burgers hebben het over problemen, klachten en aarzelingen in de strijd tegen lucht -en watervervuiling, in de strijd tegen COVID-19. In Hefei bijvoorbeeld hebben ze natuurlijk ook het dynamic zero covid-beleid gekend. Toen sommige mensen aarzelden om zich te laten vaccineren haalden de kaderleden als eersten hun prik. Daarnaast bedachten ze echter het dynamic zero unemployment-beleid (nul werkloosheid).
Authenticiteit
Je vangt in de documentaire glimpen op van vergaderingen, overleg, met flitsen van belangentegenstellingen, ‘moeilijke’ en grappige momenten, opluchting en hartelijkheid. De burgemeester in Nagqu, die pas is aangesteld in zijn stad, in Tibetaans gebied, opent een gemeenteraadsvergadering met de woorden: ‘we hebben journalisten op bezoek, maar dat hoort geen invloed te hebben op ons werk, we vergaderen zoals gewoonlijk. Ik vraag dus nu aan de departementen: zijn er commentaren of suggesties? Laat maar horen.’ De functionarissen leggen uit dat er aan hen terecht hoge eisen worden gesteld. Het is niet altijd gemakkelijk, maar ze werken eraan met volle overtuiging en schuwen niet om zichzelf en hun collega’s onder de loep te nemen en bij geconstateerde tekortkomingen en fouten in te grijpen.
Overtuiging en afkomst
Sommige van die burgemeesters wonen en werken duizenden kilometers van hun gezin vandaan. Zij houden contact via WeChat of videocalls. Hun overtuiging helpt hen om dit ongemak, misschien voor lange tijd, te verdragen. Hun afkomst is in sommige gevallen bepalend voor hun kijk op de wereld: de burgemeester van Zhengzhou is trots op zijn ouders, gewone boeren die nu in de negentig zijn en nog steeds hun eigen groenten verbouwen. De nieuwe burgemeester van Nagqu heeft in zijn kindertijd armoede gekend. We ontmoeten de jonge burgemeester van Yanbian. Hij was leraar, zijn ouders die ‘al in de politiek zaten’ wilden liever niet dat hij zo hard zou werken als zij. Toch bleek zijn behoefte om zich voor de maatschappij nuttig te maken sterker.
‘Dien het volk’
De rode draad doorheen alle reportages is het principe dat het overheidsbeleid ‘het volk’ moet ‘dienen’. Wil de overheid in Hefei een beginnende onderneming steunen, financieren zelfs? Ja, maar de belangrijkste vraag is: wat zal de bevolking eraan hebben?
De karakteristieke eeuwenoude ronde Tulou, appartementsgebouwen van de Hakka in Fujian, werden gerestaureerd, niet als prestigeproject, maar als duurzame woningen en B&B’s. Daarbij heeft de gemeente rekening gehouden met de weigerachtigheid van sommige bewoners die hun zelfgeconstrueerde aanbouw niet wilden opgeven, maar ook met de eigen voorstellen en initiatieven van die bewoners.
Yanbian (bevolking van 2 miljoen) is een voetbalstad, we gaan er nog van horen. Ze leveren nu al drie internationals, hebben het toernooi van de burgemeester met de ‘cup van de burgemeester’ en zijn financiële steun. Er is een park met toestellen voor wie een andere sport wil beoefenen. Sport is er niet voor een elite, maar voor de hele bevolking.
Een koppel dat door ziekte in armoede is beland komt er met de materiële en psychologische steun van de overheid weer bovenop, net zoals vele lotgenoten.
Speciale noden
Extra aandacht krijgen de noden van specifieke bevolkingsgroepen. In Yanbian blijven de Koreaanse tradities van vele bewoners leven en krijgen ze de nodige waardering, in Nagqu geldt dat voor Tibetaanse dansen en feesten. Voor die culturele eigenheid wordt nationaal en tot aan de andere kant van de wereld reclame gemaakt…
In Zhangzhou is er aandacht en directe steun voor de Taiwanese ondernemers die in Fujian investeren en zich soms vestigen.
VS versus China?
Episode vijf (12 min) maakt het beeld van de Chinese democratie wat completer. Zoals gezegd voert Biden de campagne aan om China ervan te beschuldigen dat het een dictatuur is. Daarom ligt voor de hand dat de makers van Chinese Mayors het systeem van de VS dan eens vergelijken met het systeem in de Volksrepubliek China. Dat gebeurt in het laatste deel, episode vijf van de documentaire. Toch is de titel ‘de democratie in de Verenigde Staten versus die in China’ wat misleidend omdat het eigenlijk vooral over de Chinese aanpak gaat en de kritiek op de VS in de laatste vijf minuten geconcentreerd is. Westerse kijkers kunnen echter gemakkelijk zelf de verschillen met hun eigen democratieën eruit halen als ze de opgesomde kenmerken van de Chinese democratie afzetten tegen wat ze in eigen land ervaren.
Beoordeling
Nogmaals leggen de burgemeesters en hun gasten de nadruk op het prestatiegerichte karakter van het beleid: maakt het de mensen gelukkig? werkt het? is er eenheid, vrede en vooruitgang? Deze vragen tellen het zwaarst bij de beoordeling van kaderleden. Daarnaast, zeggen de burgemeesters, wordt bij onze benoeming en promotie gekeken naar onze opleiding en werkervaring. Ze verzekeren de kijkers dat de meeste functionarissen afkomstig zijn van de basis en daar een tijdlang hebben gewerkt. Hun loopbaan blijft niet beperkt tot enkele jaren, het is de bedoeling dat ze hun hele werkende leven beslaat en van beoordeling naar beoordeling en, als het goed is, van promotie naar promotie voortstapt. Op plichtsverzuim van een politicus, of erger, staat straf. Dat is niet altijd het geval in het Westen.
Wisselwerking en toezicht
Bij de debatten die verplicht zijn voor alle belangrijke beslissingen spreekt de hoogste leider, bijvoorbeeld een burgemeester, altijd als laatste. Zo krijgt zijn mening niet onevenredig veel gewicht en zullen de mensen meer geneigd zijn om vrijuit te spreken. Eerst is het woord aan de departementen die bij de zaak betroken zijn en aan deelnemers uit het brede publiek die naar de vergaderingen worden uitgenodigd. Voordat er een belangrijke beslissing valt zijn er vele inspraak- en discussierondes geweest. Ambtenaren hebben de plicht regelmatig wijken, dorpen, eenheden te bezoeken. Er is een hotline waarmee burgers op elk moment problemen, grieven, voorstellen naar voren kunnen brengen. Het volkscongres van het niveau waarvoor een beslissing geldt krijgt het laatste woord.
Goed nieuws-show?
De burgemeesters komen over als zeer betrokken en oprecht gemotiveerde ambtenaren. De getuigenissen van hun burgers zijn positief, maar ook zij overtuigen en geven een authentieke indruk.
Wat westerse kijkers sceptisch kan stemmen is de nadruk die in de hele documentaire sterk op het positieve wordt gelegd, waardoor de tegenstellingen tussen regio’s, steden en platteland en verschillende inkomensgroepen, en de methodes om ze op te lossen, minder aan bod komen.
Twee mogelijke verklaringen zijn enerzijds de behoefte aan een tegengewicht tegen de haatpropaganda waarmee vele westerse media China bestoken, en anderzijds de nog steeds bestaande huiver voor de overheersende rol die de klassenstrijd tot de jaren 80 in het politieke leven van de Volksrepubliek heeft gespeeld.
Ook de manier waarop verkiezingen concreet verlopen blijft enigszins onderbelicht. Het is uiteraard in de eerste plaats aan de Chinezen zelf om dat aan te pakken en hierover op een overtuigende manier aan buitenstaanders te berichten.
Klassenkarakter
Er zal vast nog meer informatie hierover onze kant opkomen, maar we hebben eerder op ChinaSquare al aandacht besteed aan de ‘reëel bestaande Chinese democratie’. Lezers kunnen de artikelen hierover eenvoudig raadplegen via de zoekterm democratie. Wij lichten twee vrij recente stukken uit het dossier. In het essay ‘Democratie is geen abstracte procedure, noch in het Westen, noch in China’ wijzen Danny Haiphong en Carlos Martinez op het klassenkarakter van uiteenlopende democratische stelsels en op de permanente beschikbaarheid van democratische rechten op alle niveaus van de samenleving in de integrale Chinese democratie, de whole process democracy. Haiphong en Martinez leggen ook uit waarom de Chinese communisten spreken over ‘democratische dictatuur van het volk’, een voor westerlingen op het eerste gezicht onmogelijke tegenstrijdigheid. Zij beschrijven de verkiezingen en de besluitvorming over de wetgeving in China. Een belangrijke stelling van Martinez is dat de Chinese democratie beter dan de westerse inspeelt op de behoeften en eisen van de mensen, omdat er geen elites zijn die uit eigenbelang de regering kunnen dicteren welk beleid te voeren. Een sprekend voorbeeld hiervan is dat er in China geen lobby bestaat zoals in de Verenigde Staten die miljarden kan uitgeven om de wetenschappelijke kennis over de opwarming van de aarde met klimaatontkennende argumenten te ondermijnen.
Het gevaar van de Chinese democratie?
Peter Peverelli schreef een artikel over Chinese democratie gebaseerd op Hoofdstuk 9 van het boek waarvan hij coauteur is: Has China Devised a Superior Path to Wealth Creation? The Role of Secular Values. In dat hoofdstuk wordt de westerse kritiek dat China geen democratie zou zijn geanalyseerd en weerlegd, met behulp van het model van meetbare cultuur dat in het gehele boek een leidraad is. Peverelli geeft het belang van dit thema aan: ‘Bijna niets schaadt China meer dan de beschuldiging dat het geen democratie zou zijn en evenmin de intentie heeft er een te worden. Dit is om verschillende redenen diep verontrustend voor de wereld. Ten eerste vertegenwoordigt China met 1,4 miljard een groot deel van de wereldbevolking en suggereert dit dus dat democratie, letterlijk: de invloed van het volk (demos in het Grieks) op het dagelijks bestuur (kratein) van zijn leefomgeving, voor zo’n grote groep mensen niet bereikbaar is. Ten tweede zijn we gewend aan het idee dat democratie en welvaart samengaan. Het economische succes van het kennelijk ondemocratische China weerlegt die veronderstelling. Ten derde kan de verbazingwekkende groei van China waarschijnlijk worden nagevolgd door andere opkomende economieën … en nu kunnen deze zich afvragen of het wel in hun belang is aan de constante westerse druk democratischer te worden gehoor te geven. Dat economisch succes te maken heeft met ‘vrijheid’ en ‘democratie’ is de hoeksteen van de westerse economische orthodoxie en nu lijkt dat fundament te wankelen. Westerse economen zijn verward en westerse politici angstig. Dit is de grondslag van de stroom negatieve berichten over China in de westerse media.’
Democratisch dividend?
De Chinese democratie, aangepast aan de omstandigheden in het land, is gericht op resultaten en maakt ze ook waar. De eisen aan de politici kunnen hoog zijn en als functionarissen er niet aan voldoen volgen er maatregelen. Dat zijn allemaal mogelijke verklaringen voor het verschijnsel dat het vertrouwen in de politiek zo groot is in China. En, redenen genoeg voor een verdere kennismaking met de democratie op zijn Chinees, een systeem dat het recht op bestaan en respect opeist.
Bronnen: YouTube, Wikipedia
