Chinese volksdemocratie: integraal, participatief en effectief?

Nogmaals ‘whole process people’s democracy’ (deel 3). Chinese en buitenlandse analisten houden de Chinese democratie, (integrale volksdemocratie?) tegen het licht.

Yu Zeyuan, correspondent voor Singaporese kranten in Beijing, schrijft in zijn stuk Can there be a China-style democracy? dat het idee van een integrale volksdemocratie, een Chinese democratie, het politieke denken in China zelf moet stimuleren.

Is een democratie met Chinese kenmerken mogelijk?

Beijing komt met een alternatief voor de democratie zoals die in het Westen wordt gedefinieerd. Dat zal, zeker in de ontwikkelde landen, weerstand ondervinden. Opiniemakers werpen uiteraard op dat ‘de Chinese staat meer en meer controle uitoefent op al wie andere dan de officiële opvattingen heeft en op de publieke opinie in het algemeen’.

Politieke hervormingen

Yu Zeyuan zal dat niet ontkennen, of toch niet helemaal. Hij stelt dat het politieke systeem van China echter wel degelijk democratische veranderingen ondergaat. Zo wordt bijvoorbeeld de rechtsstaat verbeterd, een dienstverlenende overheid ontwikkeld (zie verder in dit stuk), de macht van functionarissen ingeperkt en de corruptie bestreden. Het politieke systeem van China is niet uit één stuk gehouwen. Het is niet het onmogelijk te veranderen geheel zoals de buitenwereld denkt of het voorstelt. Er zijn aanpassingen en verbeteringen die meegaan met de economische en sociale ontwikkeling. Er is een overlegdemocratie gegroeid (协商民主), de mensenrechten worden beschermd (zoals China duidelijk en herhaaldelijk stelt: met nadruk op de collectieve, economische rechten die in het huidige stadium van ontwikkeling van het land wel de voorrang moeten krijgen).

Wat Xi nog meer heeft gezegd

Yu Zeyuan haalt daarom andere citaten uit de toespraak van Xi Jinping aan dan die in ons eerste stuk hierover, en hij legt daarmee andere accenten. Xi had het inderdaad over ‘een ordelijke en juridische opvolging van de leiders’, ‘oordelen of de mensen hun belangen en eisen effectief kunnen uiten’. Hij had eraan toegevoegd dat ’verschillende sectoren van de samenleving effectief moeten kunnen deelnemen aan het politieke leven in het land, en tot het leiderschaps- en managementkader van het land toetreden via eerlijke concurrentie’. In de ogen van Xi zijn de vereisten voor ‘integrale volksdemocratie’ onder meer dat democratische regels en procedures door de beoefenaren van de macht worden gerespecteerd en dat zij echt door het volk worden gecontroleerd.

Een andere kijk op vrije meningsuiting en consensus

Peter Peverelli, van de Vrije Universiteit Amsterdam, die we om zijn mening vroegen, relativeert trouwens het waarlijk democratische karakter van het westerse systeem. ‘Westerse democratie is een proces waarbij individuen en groepen hun mening over het onderwerp mogen roepen, op schrift of in gesproken woord (de zogenaamde vrije meningsuiting), … maar de invloed van burgers is in feite een stuk minder dan ons voorgespiegeld wordt. In China zijn burgers beperkter bij dat roepen, maar meer betrokken bij de diverse stadia in het proces van voorstel tot uitvoeren. In een cultuur als de Chinese vindt het echte politieke debat achter gesloten deuren plaats. Natuurlijk verschillen ze van mening. Het massale applaus, dat bij ons de indruk van volgzaamheid wekt, is deels voor akkoorden die na felle discussies tot stand gekomen zijn’. Zie ook Peverelli’s samenvatting van hoofdstuk 9 uit Has China Devised a Superior Path to Wealth Creation? The Role of Secular Values.

De kracht van het westerse verhaal

Yu Zeyuan beseft dat China het niet gemakkelijk krijgt om zijn eigen opvattingen van democratie door de rest van de wereld te laten respecteren. Daar zijn drie redenen voor: het Westen heeft met zijn dominante democratie-opvatting een effectief wapen tegen China, dat het niet gauw zal willen opgeven. De westerse publieke opinie heeft nog steeds een dominante stem in de internationale gemeenschap, en tenslotte ontbreekt het China vaak aan een geloofwaardig verhaal en overtuigingskracht om zijn eigen definitie van democratie te verdedigen. Het sterke punt dat daar echter tegenover staat is dat van de feiten.

Een doeltreffend systeem

Yu Zeyuan schrijft: ‘Het politieke systeem van China garandeert economische en sociale ontwikkeling en een grote verbetering van het leven van mensen. Vergeleken met landen zoals India en Brazilië die ook een miljoenenbevolking hebben, maar waar westerse kiesstelsels zijn ingevoerd, loopt China al tientallen jaren ver voorop als het gaat om het verhogen van de levensstandaard van mensen en het vergroten van de nationale kracht in het algemeen. Dit levert het bewijs dat het politieke systeem van China effectief en rationeel is’. Het is duidelijk dat in elk geval de meerderheid van de Chinese bevolking daarover dezelfde mening heeft. Ook westerse opiniepeilingen van gerespecteerde instituten (zoals het Ash Center van Harvard) wijzen dat trouwens uit.  Wat zou het geheim van dit succes kunnen zijn?

Democratie voor allen, gedurende het hele leven

In een stuk van 25 juni 2021 legt People’s Daily journalist Dennis Meng uit dat ook volgens de Chinezen zelf hun systeem niet slechts een deel van de bevolking vertegenwoordigt, maar probeert naar ieders belangen te kijken en die met elkaar te verzoenen. Lobbyisten en belangengroepen krijgen niet de kans het beleid naar hun hand te zetten (‘ten gunste van de rijken’). China wil elke groep mensen bereiken, in steden, autonome regio’s en gemeenten, tot in de meest verafgelegen plattelandsdorpen. Daar komt bij dat het model van democratie dat China hanteert ook aanwezig is in het hele proces in het leven van mensen. Dat wil zeggen: ‘socialistische democratie’ in alle beleidsprocessen, inclusief verkiezingen, besluitvorming, administratie en toezicht.

Realistische oplossingen voor reële problemen geven betrokkenheid

Die twee aspecten van de integrale volksdemocratie heeft Luo Feng, professor van het Shanghai Party Institute (Shanghai Administration Institute) beschreven in een essay in de Guangming Daily. Voor hem vormen die twee aspecten van de whole process people’s democracy de garantie dat het Chinese systeem de valkuilen van de westerse democratie (verdeeldheid, onverschilligheid en cynisme) kan ontwijken en met realistische oplossingen voor de echte problemen komen. ‘Alleen wanneer het volk als geheel deelneemt aan de democratie, kan een publieke consensus worden gevormd, en alleen wanneer democratie in elk aspect van hun leven wordt gezien, zullen mensen de praktische en tastbare kant van democratie voelen en des te gemotiveerder worden om deel te nemen ‘, in de woorden professor Luo.

Concreet

Het artikel in de People’s Daily geeft ook twee concrete voorbeelden van instellingen die de betrokkenheid van het publiek vormgeven. Het ‘Mededelingenbord voor de Leiders’ is een landelijk berichtensysteem dat sinds 2006 publieke opinies en klachten verzamelt en erop reageert om hulp te zoeken. Het ‘Bureau voor Voorstellen van de Gemeentelijke Volksregering van Shanghai’ werd in juli 2020 geopend met de bedoeling meer mensen uit te nodigen deel te nemen aan het bestuur van de stad.

Wordt vervolgd

Dit soort initiatieven gericht op burgerparticipatie kennen wij in westerse landen natuurlijk ook. Het zou interessant zijn om te vernemen welke impact ze in de Chinese volksdemocratie hebben en wat voor problemen en ideeën ze precies behandelen. In elk geval eindigt het artikel in de People’s Daily met vastberaden woorden en op ietwat strijdvaardige toon. ‘Ondanks de verkeerde voorstelling en verkeerde interpretatie van de democratische vooruitgang in China, zal het Chinese streven naar het handhaven en verbeteren van zijn integrale volksdemocratie niet stoppen en niet worden verstoord of onderbroken. Geen enkele democratie is perfect, maar uiteindelijk is het gevoel van voldoening van de bevolking het belangrijkst, niet hoe een ander land democratie graag wil definiëren of er preken over wil geven’.

Bronnen: Think China, People’s Daily, Guangming Daily, harvard.edu, sdx.sh.cn (websites van respectievelijk een Amerikaanse en een Chinese universiteit)