De Chinese overheid heeft twee reeksen maatregelen aangekondigd om de economische groei op korte termijn aan te wakkeren. Er is een monetair plan om de geldhoeveelheid te vergroten en zo vooral de vastgoedsector en de beurzen te ondersteunen en een fiscaal plan om de overheid meer geld te laten investeren. Er worden nog bijkomende maatregelen verwacht. Waarom nu deze maatregelen, hoe doortastend zijn ze en hoe worden ze onthaald?
Prioriteiten
De voltallige bijeenkomst van het Centraal Comité heeft zich over de plannen voor de komende vijf à tien jaar gebogen. Daarbij werd kwalitatief hoogwaardige groei als prioriteit boven kwantitatieve groei gesteld. Concreet moet de Chinese economie moderner en technologisch hoogwaardiger worden, het milieu moet beter beschermd worden, de maatschappij beter bestuurd op alle vlakken en de welvaart meer gemeenschappelijk worden, zodat China tegen 2049 een welvarend socialistisch land is. En China moet zich grondig voorbereiden op het ergste scenario: een verscherping van de koude oorlog onder impuls van de VS. Economische groei blijft een noodzakelijke doelstelling maar hoeft niet meer zo snel als voordien.
De regering plant voor 2024 een groei van het bbp van ‘ongeveer 5%’.
Vastgoedsector blok aan het been
In het tweede en derde trimester dit jaar vertraagde de economische groei. in die mate dat het halen van de groeidoelstelling niet meer evident is. Sommige prijzen dalen, consumenten stellen hun uitgaven uit, bedrijven stellen investeringen uit en danken personeel af, jonge afgestudeerden vinden moeilijk een passende baan, lokale besturen kunnen de facturen niet meer betalen.
Wat is de achtergrond van deze vertraging? Een belangrijke factor is de vastgoedsector. Gedurende twintig jaar heeft die gebloeid, omdat er veel vraag was naar woningen en in toenemende mate omdat welstellende Chinezen hun spaargeld in een tweede, derde appartement stopten. Er ontstond een prijzenspiraal van onbetaalbare woningen voor jongeren en miljoenen leegstaande woningen, eigendom van speculanten. Ontwikkelaars staken zich diep in de schuld om bouwgronden aan waanzinnige prijzen te verwerven. Drie jaar geleden besloot de Chinese regering die bubbel te laten leeglopen. De kredietkraan werd dichtgedraaid voor sommige ontwikkelaars. De gevolgen laten zich nog steeds voelen en dit kan nog jaren duren. Bouwprojecten vielen stil met miljoenen onafgewerkte woningen, kopers verloren het vertrouwen, woningprijzen daalden en miljoenen woningen raakten niet meer verkocht. Lokale overheden verloren een groot deel van hun inkomen uit de verkoop van bouwgrond en hadden geen budget meer om ontwikkelingsprojecten te financieren, of moesten zelfs bezuinigen op de kap van de ambtenaren.
De hele economie meegesleurd?
De vastgoedsector stond naargelang de berekeningswijze in voor 8-30% van het bbp zodat de crisis een aanzienlijk deel van de economie en de werkers trof. Consumenten begonnen grote aankopen uit te stellen, bedrijven aarzelden met investeringen.
De overheid heeft tot nu toe op deze evolutie gereageerd met schadebeperking: er worden nu selectief kredieten verleend voor ‘goede projecten’ en kopers krijgen gunstiger kredietvoorwaarden; lokale overheden kunnen projecten opkopen en veranderen in sociale huurwoningen en mogen daarvoor speciale obligaties uitgeven. De vastgoedsector stort niet in, maar zal nog jaren nodig hebben om gezond te worden.
De achteruitgang van de bouwsector wordt gedeeltelijk gecompenseerd in de dienstensector maar vooral in de nieuwe hoogwaardige technologieën; die hebben zich met overheidssteun snel ontwikkeld.
Maar sommige winstgevende nieuwe sectoren zitten intussen opgezadeld met overcapaciteit. Een typisch voorbeeld zijn de zonnepanelen, waarvan China er veel meer kan produceren dan het zelf kan installeren. Die komen aan lage prijzen op de wereldmarkt. Dat is een goede zaak voor het klimaat maar de grote kapitalistische landen gaan meer en meer de winsten van hun eigen ondernemers beschermen door beperkingen op invoer uit China.
In het begin van dit jaar nam de Chinese uitvoer in zijn geheel nog toe, maar het aantal protectionistische maatregelen door grote markten als de VS en de EU blijft dramatisch toenemen, met de hoge tolmuren tegen Chinese elektrische voertuigen als laatste voorbeeld. De Chinese regering beseft dat uitvoer geen stabiele motor voor groei meer is. Ook de nieuwe technologiesectoren alleen volstaan niet om een achteruitgang in de bouwsector op te vangen.
Ingrijpen is noodzakelijk
De Chinese overheid focuste tot nu toe op haar prioriteiten op middellange termijn, niet in het minst om ervoor te zorgen dat China technologisch sterk staat om de (koude) oorlog met de VS te overleven. De vertragende groei – de cijfers voor het derde trimester die binnenkort bekend worden zullen niet erg gunstig zijn- dwingt de regering nu meer aandacht te schenken aan de korte termijn. Ze doet dat met maatregelen die zo weinig mogelijk de doelstellingen op middellange termijn zullen afremmen.
De overheid erkent bij de bekendmaking van de nieuwe maatregelen expliciet dat zonder ingrijpen een belangrijke vertraging van de economische groei dreigt. Ze heeft besloten resoluut op te treden om de groei op korte termijn op peil te houden, en zich geëngageerd om de ‘ongeveer 5%’ groei dit jaar en volgend jaar te halen.
Soepele monetaire politiek
Op 26 september heeft het Politiek Bureau monetaire maatregelen afgekondigd. Concreet wordt er door de Chinese Nationale Bank voor 300 miljard yuan (39 miljard euro) extra kredieten aan de commerciële (staats)banken gegeven, dalen de interesten voor hypotheekleningen en vermindert het voorschot bij aankoop van een woning. Dat extra geld bij de banken moet enerzijds dienen voor leningen om de problemen op de vastgoedmarkt sneller weg te werken en anderzijds investeringsbanken en verzekeringsmaatschappijen aanmoedigen om stabieler in de beurzen te investeren.
China ziet de beurzen als een middel om veelbelovende bedrijven aan bijkomende werkingsmiddelen te helpen, maar in de praktijk blijken de beurzen zo volatiel dat er praktisch geen succesvolle beursgangen meer zijn. De toekenning van meer middelen aan investeringsbanken moet terug stabiliteit en leven in de beurzen brengen en gezonde bedrijven gemakkelijker aan middelen helpen om te investeren. Meer kredieten in de vastgoedmarkt moeten het aantal onafgewerkte woningen wegwerken, overheden toelaten meer sociale huurwoningen te verwerven, jonge Chinezen gemakkelijker een woning laten kopen en de prijzen helpen stabiliseren.
De omvang van deze monetaire maatregelen was groter dan gedacht en had meteen een positieve invloed op de Chinese beurzen.
Bijkomende fiscale maatregelen
Wat de fiscale maatregelen betreft heeft de Nationale Commissie voor Ontwikkeling en Hervorming (NDRC) op 8 oktober twee extra nationale budgetten van elk 100 miljard yuan (13 miljard euro) voor het laatste trimester aangekondigd. Met het multiplicator effect daarvan op de lokale budgetten zou dit volgens analisten in de South China Morning Post neerkomen op 2.000 miljard yuan (260 miljard euro) op jaarbasis. Indien de budgetten effectief nog in het vierde trimester besteed worden zou nog steeds volgens deze analisten de 5% groei dit jaar haalbaar zijn. De extra investeringen zullen vooral gaan naar belangrijke infrastructuurprojecten op lokaal niveau , bvb renovatie van nutsvoorzieningen. Er zouden ook steunmaatregelen komen voor mensen met laag inkomen en voor pas afgestudeerden van het hoger onderwijs.
De 1.000 miljard yuan (130 miljard euro), die de overheid dit jaar via langetermijnstaatsbons verwierf zijn intussen volledig besteed aan strategische nationale projecten, aan projecten om de nationale veiligheid te verhogen, aan het grootschalig opwaarderen van uitrustingen, aan programma’s om consumenten aan te zetten oude gebruiksgoederen in te ruilen voor nieuwe en aan projecten van lokale overheden. De uitgave van dergelijke bons gaat verder in 2025
De omvang van de aangekondigde fiscale maatregelen is kleiner dan verwacht en de beurs reageerde meteen met het verlies van een deel van de winst van vorige week. Sommige analisten verwachten nog meer maatregelen, misschien al deze zaterdag, omdat de NDRC zich geëngageerd heeft de groeidoelstellingen voor dit jaar te halen. Anderen wijzen erop dat nog meer fiscale stimulansen het tekort op het nationaal budget boven de toegelaten 3% van het bbp kunnen brengen. De schuld van de overheid (alle niveaus samen) bedraagt momenteel bijna 100% van het bbp.
Welke benadering?
Of deze monetaire en fiscale maatregelen zullen volstaan zal snel blijken. Mocht dat niet zo zijn dan heeft de overheid wel de middelen om een versnelling hoger te schakelen, ook met andere dan monetaire of fiscale middelen.
In dat verband is het verschil interessant tussen de strategie van de Chinese leiding en die voorgeteld door westerse analisten, die het gezelschap krijgen van sommige Chinese academici.
Westerse analisten stellen als belangrijkste remedie voor de groeivertraging de verhoging van de consumptie: de Chinese economie kampt volgens hen met overcapaciteit in de productie. Om die weg te werken moet de individuele consument aangemoedigd worden meer te kopen. Dat kan bijvoorbeeld door een gunstiger pensioenregeling of gullere ziekteverzekering. Op die manier kan de overcapaciteit van bedrijven winstgevend opgeslorpt worden. Verder willen ze de privé-ondernemers beter beschermen tegen concurrentie door staatsbedrijven, zodat ze vlotter investeren.
De Chinese overheid redeneert echter anders, vanuit het collectieve belang: hoe kan de productie van het land, en dus zijn welvaart, verhogen en kwalitatief verbeteren? Herverdeling naar individuen heeft pas zin wanneer de koek eerst groter wordt. Daarom neemt die overheid monetaire maatregelen om bij voorkeur bedrijven die sociaal nuttig zijn gemakkelijker van middelen te voorzien. Ze neemt fiscale maatregelen om de budgettaire mogelijkheden van lokale overheden om te investeren in collectieve goederen zoals nutsfaciliteiten te verhogen. Daarom zet de overheid niet direct alle middelen in op kortetermijngroei maar blijft ze zoveel mogelijk focussen op de strategische collectieve doelen op middellange termijn.
Het beoordelen van de huidige maatregelen blijkt dus niet zonder ideologisch randje.
Bronnen:Xinhua, South China Morning Post, Asiatimes, Caixin, Global Times
