De leiders van Congo en China hechten groot belang aan de relatie tussen hun landen.
Congo en China zijn tevreden over hun betrekkingen en hebben plannen om ze uit te diepen. Dat blijkt uit het staatsbezoek van de Congolese president en zijn medewerkers aan China, de samenstelling van de Congolese delegatie, de keuze van hun gesprekspartners, de gevoerde gesprekken, verklaringen voor en na, en de concrete resultaten. Zij zien er wederzijds voordeel in en een gunstige invloed op de huidige geopolitieke situatie.President Félix Tshisekedi, staatshoofd van de Democratische Republiek Congo (DRC) bracht, zoals we eerder hebben gemeld, van 24 tot 29 mei een bezoek aan China.
Hij was uitgenodigd door zijn Chinese ambtgenoot Xi Jinping. Tshisekedi ontmoette behalve Xi Jinping ook premier Li Qiang en parlementsvoorzitter Zhao Leji. China is al vele jaren lang de grootste handelspartner en grootste bron van buitenlandse investeringen voor de DRC. Dat zijn feiten die Xi Jinping in zijn welkomstrede benadrukte.
Uitspraken
De ministers van Buitenlandse Zaken van de beide landen Christophe Lutundula (tevens vicepremier) en Qin Gang hadden overleg voorafgaand aan en ter voorbereiding van het staatsbezoek. Qin zegt dat China Congo wil helpen bij het streven om zijn grondstoffen aan te wenden als een motor voor economische ontwikkeling. De ministers bespraken het ondernemingsklimaat in Congo, de rol van de Chinese investeerders en de geopolitieke samenwerking van beide regeringen, onder andere in de Verenigde Naties. Op 29 mei hadden ze in Beijing dan een tweede ontmoeting.
De Congolese minister van staat voor infrastructuur en openbare werken, Alexis Muvuni, maakte deel uit van de delegatie. Hij loofde in een interview met Xinhua voorafgaand aan het bezoek de resultaten van de samenwerking op het gebied van infrastructuur tussen de twee landen. Muvuni noemde onder andere het Palais du Peuple, de zetel van de Nationale Assemblee en de Senaat in Kinshasa, en het multifunctionele Stade des Martyrs. De Congolese minister zei dat Chinese bedrijven Afrika op een faire manier steunen door de aanleg van infrastructuur, wegen en bruggen. De bijdragen van China leveren volgens hem tastbare voordelen op voor het Congolese volk.
Afspraken
Meteen bij hun ontmoeting op 26 mei kondigden Xi Jinping en Tshisekedi aan dat ze hun bilaterale relatie zouden opwaarderen van een win-win-samenwerking tot een ‘alomvattend strategisch partnerschap voor samenwerking’. Na de gesprekken werden in het bijzijn van de twee staatshoofden bilaterale overeenkomsten ondertekend onder meer voor investeringen, groene economie en digitale economie. Volgens een professor aan de Beijing Foreign Studies University is dat laatste een van de onontbeerlijke gebieden van samenwerking in het rijtje. Congo zou een essentiële kans voor toekomstige ontwikkeling in het post-epidemietijdperk missen als het niet was ingebed in de digitale economie. China zal meer ondernemingen aanmoedigen om in de Democratische Republiek Congo te investeren ‘in overeenstemming met plannen die zijn geformuleerd en aanbevolen door de Congolese regering’. De beide landen zullen hun samenwerking opvoeren in landbouw en de exploratie van natuurlijke hulpbronnen. Zij willen de ontwikkeling en verwerking in Congo zelf versterken om het land te helpen bij het bereiken van onafhankelijke en duurzame ontwikkeling. China en Congo zullen nog actiever worden in het Belt and Road Initiative. De Democratische Republiek Congo zal deelnemen aan drie mondiale initiatieven waar Xi Jinping de aanzet voor heeft gegeven: het Global Development Initiative, het Global Security Initiative en het Global Civilization Initiative. De Chinese President werd op zijn beurt uitgenodigd voor een staatsbezoek aan de Democratische Republiek Congo. De specifieke datum wordt nog overeengekomen.
Win-win context?
De diplomaten van beide landen spreken van ‘wederzijds voordeel in en een gunstige invloed op de huidige geopolitieke situatie’. Klopt dat? Het bezoek van de Congolese president en zijn medewerkers past in een context van steeds inniger banden tussen China en Afrika. Of zoals een woordvoerder van Buitenlandse Zaken onlangs tijdens een persconferentie constateerde: de uitwisselingen en samenwerking tussen China en de Afrikaanse landen nemen de laatste tijd toe, ‘met de versnellingsknop aan’. Na het staatsbezoek van de Tanzaniaanse president aan China, kort na het 20e Nationale Congres van de Communistische Partij van China, brachten Afrikaanse leiders en ministers van Buitenlandse Zaken bezoeken aan China en woonden er evenementen bij. De bezoekers waren onder andere de presidenten van Gabon en Eritrea, de premier van Ivoorkust. De woordvoerder voegde eraan toe: ‘de mooie traditie van de Chinese diplomatie voortzettend, bezocht minister van Buitenlandse Zaken Qin Gang vijf Afrikaanse landen, het hoofdkwartier van de Afrikaanse Unie en het hoofdkwartier van de Liga van Arabische Staten 10 dagen na zijn aantreden. Parlementsvoorzitter Zhao Leji bezocht niet lang geleden Senegal en Marokko’. Op 25 mei 2023 sprak minister van Buitenlandse Zaken Qin Gang tijdens de receptie voor Afrikadag in Beijing. Bij die viering van 60 jaar Afrikaanse Unie waren verder de vicepremiers en ministers van Buitenlandse Zaken van Ethiopië en Congo aanwezig, naast diplomatieke gezanten uit verschillende Afrikaanse landen.
Congo en China op gelijke voet?
Voor sommige media, met de Amerikaanse en Britse voorop, past het allemaal in het enige plaatje dat zij willen zien. Dat van ‘grootmachten China, Rusland en de Verenigde Staten die strijden om hun invloed op het Afrikaanse continent te vergroten’. De beschuldiging van Chinees neokolonialisme is dan nooit veraf, hoe vaak die laster ook weerlegd is. Nu weer willen bepaalde journalisten het hele bezoek van Tshisekedi reduceren tot een poging om opnieuw te onderhandelen over mijncontracten die onder de vorige president Kabila waren afgesloten.
De kwestie van de mijncontracten is punt 11 in de gezamenlijke verklaring van Congo en China na afloop van het staatsbezoek van de Congolese president. Er staat: ‘we zullen regelmatig de samenwerking in de mijnbouw evalueren en consolideren op basis van de wederzijdse belangen op lange termijn van de twee landen. In een houding van wederzijds vertrouwen, pragmatisme en billijkheid moeten problemen die zich voordoen in het samenwerkingsproces worden opgelost door middel van vriendschappelijk overleg. China zal ondernemingen blijven aanmoedigen om de uitvoering van overeengekomen infrastructuurprojecten te versnellen, de samenwerking met de Congolese mijnbouw te versterken, ondernemingen aan te moedigen deel te nemen aan investeringen in de ontwikkeling van de nieuwe waardeketen voor energiebatterijen, en de verbetering van de industriële keten te ondersteunen en de mogelijkheden tot onafhankelijke ontwikkeling te verbeteren’ (vertaling uit Chinese en Engelse versies)
Een hooggeplaatst functionaris van Congo, Erik Kibambe, vertelde aan de verslaggevers in Peking dat de onderhandelingen over mijnbouw ‘geweldig’ verlopen. De functionaris denkt dat een akkoord tussen staten beter zou zijn dan wat er nu is, overeenkomsten tussen Congo en individuele mijnbouwbedrijven. Congo hoopt op een nieuw akkoord tegen het einde van dit jaar.
Nicolas Kazadi, de minister van Financiën van de Democratische Republiek Congo zegt in een interview op de Financial Times Commodities Global Summit (op video) dat de Congolese regering de investeringen zelf niet wil terugschroeven of herroepen. Hij is zeker niet tegen de Chinese investeringen, maar het is nodig kritisch te kijken naar oneerlijke investeringen, die overigens evengoed een probleem vormen bij contracten die Congo met andere landen heeft. ‘De Chinezen zijn echter wel de voornaamste spelers op dit moment. We proberen twee of drie grote problemen op te lossen die we hebben met hun bedrijven, die erg belangrijk zijn voor het land. En … we moeten het niet als een politieke kwestie zien. Het is een economische kwestie. We zijn in gesprek met de Chinezen, ik weet zeker dat we het met hen eens zullen worden’. De incorrecte contracten vloeien volgens Kazadi voort uit incompetentie en onwetendheid in het verleden, en in sommige gevallen moeten Chinese nieuwe eigenaars moeilijkheden met oneerlijke contracten oplossen die ze hebben overgeërfd uit een bedrijfsovername. Kazadi herhaalt bovendien dat het voor zijn land belangrijk is om ‘niet al zijn eieren in een mand te leggen’. Het is precies die diversifiëring die China aan zijn partners in de Derde Wereld, die het als gelijken behandelt, wil en kan bieden.
Samenwerking en onafhankelijkheid
Xi Jinping verwees in zijn welkomstrede naar het feit China de DRC ‘een diepe traditionele vriendschap tot stand hebben gebracht in het historische proces van streven naar nationale bevrijding en verzet tegen koloniale agressie’. Xi ziet ‘de twee landen als strategische partners die brede gemeenschappelijke opvattingen delen en samenwerken voor gemeenschappelijke vooruitgang’. Daarna herhaalde Xi zijn stelling dat ‘de succesvolle ervaringen met de Chinese modernisering laten zien dat ontwikkelingslanden het recht en de mogelijkheid hebben om wegen naar modernisering te verkennen die passen bij hun nationale omstandigheden’.
Dat China inderdaad bereid is met de DRC samen te werken om hun beider ontwikkelingsstrategieën verder te versterken is verschillende keren benadrukt tijdens het bezoek van de Congolese president en in de gezamenlijke slotverklaring. Die wederzijdse solidariteit komt natuurlijk evenzeer tot uiting in de belofte van Tshisekedi dat ‘de DRC zich sterk blijft inzetten voor het één-China-beleid en krachtig de inspanningen steunt van China om nationale hereniging te realiseren’.
Door de extra mogelijkheden die de samenwerking met China aan Congo biedt kan het land zijn eigen keuzes maken. Dat is multipolariteit en het is wat Qin Gang bedoelt als hij zegt: ‘hoe hechter de betrekkingen tussen China en Afrika zijn, des te meer de wereldvrede is gegarandeerd’.
Bronnen: Xinhua, africanews.com, Wikipedia, Friends of Socialist China, Bloomberg, Financial Times, washingtonpost.com, Global Times, China Daily, vrt.nws, chinaglobalsouth.com,
