Conferentie over het privaatrecht van continentaal China en boekpresentatie ‘Contracts in the People’s Republic of China’
Verslag door Eva Verstraelen
Naar aanleiding van de publicatie van zijn nieuwe boek ‘Contracts in the People’s Republic of China’, had de Vereniging België China op zaterdag 21 april ll een gastspreker van formaat op bezoek : Professor Jacques H. Herbots is als emeritus gewoon hoogleraar en gewezen decaan van de faculteit Rechtsgeleerdheid van de KU Leuven uiteraard dé aangewezen bron van kennis als het gaat om rechtsvergelijking, maar.. vanwaar zijn interesse voor het Rijk van het Midden, temeer gezien zijn doctoraatsthesis het Afrikaanse continent viseerde.. ?
Al meteen bij aanvang van zijn uiteenzetting over het privaatrecht van continentaal China loste hij dat mysterie op. Blijkbaar was hij tijdens een eerste reis naar China in 1974, nota bene georganiseerd door de prille Vereniging België-China, zo gefascineerd geraakt door deze eeuwenoude cultuur en samenleving, dat de professionele interesse in het land en zijn rechtssysteem al spoedig volgde. En uiteraard is een grondige vergelijking van beide rechtssystemen in het kader van de steeds toenemende handelsrelaties tussen Oost en West meer dan ooit aan de orde van de dag.
Ondanks de prachtige zomerse zonnestralen die de conferentieruimte trachtten binnen te priemen, wist Professor Herbots zijn gevarieerde publiek vanaf de eerste momenten van de presentatie al te boeien en zoals het een ervaren en getalenteerde universiteitsprofessor betaamt, bracht hij zijn onderwerp met zoveel passie over, dat de tijd ongemerkt voorbij sloop en ook na de lezing de toehoorders geboeid vragen afvuurden.
Privaatrecht lange tijd onbestaande
Net zoals deze passie, is ook de historische context van het Chinese rechtssysteem terug te vinden in zijn nieuwe boek, voorafgegaan door de precisering dat men een duidelijk verschil dient te maken tussen het rechtssysteem in continentaal China en dat van Hong Kong of Macau.
Daarnaast is het eveneens opmerkelijk vast te stellen dat het privaatrecht lange tijd onbestaande was tijdens de vele eeuwen van het keizerlijke China… een fenomeen dat ongetwijfeld een gevolg is van een samenleving gebaseerd op drie grote pijlers : het confucianisme, het taoïsme en het boeddhisme. Eeuwenlang zijn, in geval van conflict of discussie, het overleg en de onderhandeling, de bemiddeling en de consensus van primordiaal belang en fungeert, indien echt nodig, de plaatselijke mandarijn als rechtsprekend orgaan.
Dit is echter totaal niet te vergelijken met het gesystematiseerde rechtswetenschappelijk wetboek, incluis het fenomeen van de gespecialiseerde klasse van juristen zoals bijvoorbeeld Cicero, die reeds in de Romeinse tijd in het Westen tot stand was gekomen. In China luidde het adagio ‘Hé Qing, hé li, hé Fa’… : wat zoveel betekent als voorrang aan rede, gelijkheid, rechtvaardigheid en menselijkheid, met oog voor de concrete situatie van de betrokkenen. De wet (fa) kwam pas in laatste instantie aan bod.
Na het in 1949 opgeheven Burgerlijk Wetboek van 1930 moeten we wachten op de openingspolitiek van Deng Xiaoping om een contractenrecht naar westers model tot stand te zien komen : Een Chinees Burgerlijk Wetboek , waarin de “hétóng fa” zal opgenomen worden , werd aangekondigd voor 2020 . Inmiddels werd in 2017 reeds het eerste boek ervan , het algemeen deel , door het Nationale Volkscongres uitgevaardigd.
Een weg door het doolhof voor juristen én leken
Maar gelukkig moesten we voor dit eerste Engelstalige werk van Prof Herbots over het contractrecht in China dus niet zolang wachten…
Hoewel dit boek uiteraard in eerste instantie gericht is tot Westerse juristen, kan het dankzij de vlotte taal en verstaanbare woordenschat ook door zakenlui gehanteerd worden bij het contract sluiten met Chinese firma’s.
Professor Herbots wijdde terecht een aanzienlijk deel van zijn werk aan de historische evolutie van het recht in de Chinese maatschappij, want zonder deze situering in de sociale en filosofische context, is het onmogelijk de ware aard van het concrete recht correct te interpreteren en toe te passen.
Vervolgens gaat het boek op een duidelijk gestructureerde wijze over tot een algemene theorie van het contractrecht, met de beschrijving van concepten zoals ‘de contract’s vrijheid’, ‘pacta sunt servanda’, de goede trouw, etc, de voorwaarden voor de geldigheid van een contract, pre-contractuele aansprakelijkheid, etc om dan in volgende hoofdstukken dieper in te gaan op de benoemde en de onbenoemde contracten, het internationale koopcontract (Verdrag van Wenen van 1980), de op het – met een buitenlander gesloten – contract toepasselijke recht en de geschillenbeslechting (o.a. arbitrage).
Uiteraard bevat het boek achteraan de nodige wetteksten, interpretaties van het Hoogste Volksgerecht en bibliografische verwijzingen zodat geïnteresseerden indien nodig verder hun weg kunnen banen door het doolhof van de rechtsspraak. Maar met zijn boek ‘Contracts in the People’s Republic of China’ biedt Professor Herbots toch ook aan de leek met de nodige interesse al een bijzonder goede leidraad voor een beter begrip van een anders misschien ondoorkomelijk kluwen van wetteksten.
‘Contracts in the People’s Republic of China’ is dan ook niet voor niets de vervolledigde en geactualiseerde versie van het Nederlandstalige werk ‘Contracteren in China’ dat Professor Herbots al eerder uitbracht voor zijn universiteitsstudenten.
Nu de banden tussen China en het Westen zich steeds intenser verstrengelen, is een toenadering van beide rechtssystemen niet ondenkbaar… stof voor een volgende pennenvrucht door Prof Herbots misschien ?
‘Contracts in the People’s Republic of China’ is uitgegeven door die Keure en aan 59 Euro beschikbaar bij de boekhandel ‘De Grote Muur’.
