Zal COP27 succes kennen en de landen die al te lijden hebben van de klimaatcrisis compenseren? Zal de VS de koude oorlog tegen China buiten de klimaatkwestie houden of ook op dit terrein verder laten escaleren?
COP27, de Klimaatconferentie 2022 van de Verenigde Naties is op 6 november begonnen en duurt tot 18 november 2022 in de Egyptische badplaats Sharm-el-Sheikh.
Eisen om vooruit te gaan
De mensheid ‘vecht voor zijn leven…nu de klimaatverandering zorgt voor intensere periodes van droogte, overstromingen en hittegolven’, zei VN-secretaris-generaal Antonio Guterres tegen de leiders op COP27, de 27ste Conference of the Parties in het kader van het Klimaatverdrag. En ‘we zitten op de snelweg naar de klimaathel, met de voet op het gaspedaal’. Guterres ziet in dat er heel wat landen zijn waar de hel zich al laat voelen en de schade groot is. Hij benadrukte dat de tijd is gekomen om armere landen te vergoeden voor die geleden klimaatschade. ‘Het loss & damage-dossier is een lakmoesproef. Het succes daarvan bepaalt het succes van deze klimaatconferentie.’ De Egyptische organisatoren, de vertegenwoordigers van de andere Afrikaanse staten en de meeste derdewereldlanden, onderzoekers, deskundigen en burgers uit de hele wereld eisen vooruitgang, ‘geen woorden, maar daden’. Landen die niet verantwoordelijk zijn voor de klimaatverandering, maar er wel al de eerste rampzalige gevolgen van dragen eisen compensatie voor de verliezen en de schade die ze nu al lijden, hun loss & damage.
Doorbraak
In elk geval lijkt het erop dat er op dit laatste punt een kleine doorbraak is gemaakt. Diplomaten accepteerden dat het volgende in elk geval op de agenda van COP27 zou komen: ‘financieringsregelingen voor verlies en schade in verband met de nadelige effecten van klimaatverandering, en aandacht voor het aanpakken hiervan’. Dit agendapunt werd voorgesteld door Pakistan namens de Groep van 77 & China in juni van dit jaar.
Gebroken beloften
Rijke landen zijn hun belofte niet nagekomen dat ze tegen 2020 ongeveer 100 miljard dollar per jaar zouden leveren om armere landen te helpen bij het opvangen van de klimaatverandering. Dat was een internationaal overeengekomen doelstelling ter compensatie van de uitstoot tijdens de 19e en 20e eeuw. De ontwikkelde landen deden de belofte om de historische schade hiervan te compenseren in 2009 tijdens de COP15-conferentie over biodiversiteit in Canada. Volgens de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) in juli leverden de ontwikkelde landen niet 100 miljard dollar per jaar, maar slechts 83,3 miljard dollar. Het gespecialiseerde onderzoeksteam van het Britse Carbon Brief heeft bovendien uitgerekend dat de Verenigde Staten bijna 40 miljard dollar zouden moeten betalen als aandeel van de overeengekomen 100 miljard dollar voor klimaatfinanciering. Dit is 32 miljard meer dan de naar schatting 8 miljard die de VS in 2020 daadwerkelijk gaf. De VS heeft voor meer dan 1,9 biljoen dollar schade toegebracht aan andere landen door de effecten van zijn uitstoot van broeikasgassen, volgens een recente analyse die werd besproken in The Guardian. Andere staten die allemaal te kleine financiële bijdragen hebben geleverd zijn het Verenigd Koninkrijk, Canada en Australië. Zoals het er nu uitziet zal de toegezegde som er pas volgend jaar komen, drie jaar te laat.
Het aparte fonds
Landen die al te maken hebben met ernstige gevolgen van klimaatverandering, vinden dat voor verlies en schade een nieuw en groter fonds nodig is. China steunde de oprichting van een dergelijk apart fonds tijdens COP-26 in Schotland vorig jaar. De oprichting van het fonds werd afgewezen door de VS en de EU, omdat het enkel door ontwikkelde landen zou worden gefinancierd en die landen wettelijk aansprakelijk zou stellen voor schade veroorzaakt door hun uitstoot in het verleden. Dat de uitstoot uit het verleden echter een verantwoordelijkheid voor de klimaatverandering van vandaag meebrengt kan wetenschappelijk worden hardgemaakt. Kooldioxide hoopt zich immers eeuwenlang op in de atmosfeer. Het Amerikaanse blad Politico stelt dat ‘volgens gegevens uit 2019 de VS, de EU en het VK samen verantwoordelijk zijn voor meer dan de helft van het overtollige CO² in de atmosfeer’. Mohamed Nasheed, een voormalig president van de Malediven, zei in dit verband in The Guardian: ‘Basisrechtvaardigheid eist dat degenen die het meest verantwoordelijk zijn voor het veroorzaken van de klimaatcrisis, degenen die het meest lijden in de frontlinie van klimaatverandering financieel ondersteunen.’ Hij zei dat de Malediven en andere landen in de V20-groep van 58 van ’s werelds meest kwetsbare landen schatten dat ze al 500 miljard dollar aan verliezen hebben geleden als gevolg van klimaatverandering. Het is ‘zeer de vraag of de VS met de klimaattoezeggingen in de Inflation Reduction Act van de regering Biden erin zal slagen de schade die het aan andere landen heeft toegebracht ook maar enigszins goed te maken’, zoals Carlos Martinez van Friends of Socialist China opmerkt. Daarbij komt nog de invloed van de binnenlandse Amerikaanse politiek waar de klimaatontkenners van de Republikeinse partij, nog altijd aangevoerd door Trump, aan een comeback bezig zijn.
Biden komt
Op 11 november, na de Amerikaanse parlementsverkiezingen, komt President Biden naar COP27. Hij zal proberen zijn Inflation Reduction Act te verkopen als de meest ambitieuze klimaat-actie in de geschiedenis van de VS, maar zal er waarschijnlijk niet in slagen zijn publiek tot meer dan enig ‘voorzichtig optimisme’ te bewegen. De strategen van de VS beseffen dat ze tijdens de klimaatconferentie tegenwind zullen krijgen van verschillende landen uit het Zuiden. Uitlatingen van Bidens klimaatdiplomaten, vooral van John Kerry, laten vermoeden dat de regering van de VS via juridische wegen het juiste midden zal proberen te vinden tussen het geven van zo weinig mogelijk compensatie voor loss & damage en het wekken van de indruk dat ze tot inkeer is gekomen en rijke naties tot het doen van herstelbetalingen wil bewegen. ‘In Sharm-el-Sheikh zullen we proberen de violen op elkaar af te stemmen en politieke wil te kweken. … voor de compensatie van loss & damage, moet de hele internationale gemeenschap meedoen,’ liet een EU-ambtenaar, die anoniem wilde blijven, weten. Met andere woorden: er komt geen apart fonds en ook China moet zich schikken naar een financiële regeling. Bij deze oplossing blijft het Westen, onder aanvoering van de VS, aan het stuur.
(disclaimer)
Nieuw front
Het meest waarschijnlijke scenario, dat zich nu al aftekent, is echter dat Washington op het terrein van de klimaatcrisis een nieuw front wil openen in de Koude Oorlog 2.0 tegen China. Washington zal een wig proberen te drijven tussen de Derde Wereld en de landen in opkomst enerzijds en China anderzijds. Biden mag ook hierbij hopen op de steun van politici en media in de westerse landen. Het is dus nuttig de voornaamste aanvallen tegen het klimaatbeleid van China op een rij te zetten en te kijken wat China (en zijn bondgenoten) daar tegenin kunnen brengen en tegenover plaatsen.
De grootste uitstoter?
De westerse mainstream media blijven China brandmerken als de grootste uitstoter van broeikasgassen. Maar al te zelden kijken de critici hierbij naar het aantal inwoners of naar de manier waarop de landen zich hebben ontwikkeld en naar de afstand die ze hebben moeten afleggen. Als je rekening houdt met het aantal inwoners, dus de uitstoot per hoofd van de bevolking, doet China, waar 18,4% van de wereldbevolking leeft, het beter dan ontwikkelde landen zoals de VS, Japan of Nederland. Van die landen is het – alweer – de VS die de grootste uitstoot per hoofd van de bevolking ter wereld heeft en die een volledig kwart heeft bijgedragen aan de wereldwijde cumulatieve koolstofemissies, ondanks dat er slechts 4% van de wereldbevolking woont. Voor zijn socialistische modernisering heeft China geen beroep gedaan op oorlog, kolonialisme en slavernij. Dat de levensnoodzakelijke groei tot stand is gebracht ten koste van vervuiling en nog steeds mede de klimaatverandering aanwakkert beseffen de Chinese bevolking en de leiders in Beijing maar al te goed. Zijn ontwikkeling en de bewaking van zijn onafhankelijkheid hebben China nu echter in staat gesteld om over te gaan naar een groene modernisering, uit schone energiebronnen. Zoals Xi Jinping het stelt wordt dit meer en meer ‘een modernisering die een harmonie creëert tussen de mensheid en de natuur.’ Dat is waarom de termen harmonieus en mooi zijn toegevoegd aan de formule voor het 2e Eeuwfeestdoel van 2049: ‘China te ontwikkelen tot een groot modern socialistisch land dat welvarend, sterk, democratisch, cultureel geavanceerd, harmonieus en mooi is tegen het midden van de 21e eeuw.’ Beijing wil deze doelstelling liever eerder dan later realiseren, maar de transitie wordt afgeremd door de ‘onzekere geopolitieke situatie’, zeg maar koude oorlog, die de energiezekerheid van het land in gevaar kan brengen en het dwingt om nog steeds kolencentrales te bouwen.
De grote toezeggingen
Toch deed China vorig jaar zijn fameuze toezeggingen: het bereiken van de maximale uitstoot van broeikasgassen vóór 2030 en het bereiken van koolstofneutraliteit tegen 2060. Dit is volledig in overeenstemming met wat de VN en het intergouvernementele panel voor klimaatverandering hebben aanbevolen voor ontwikkelingslanden. Voor een geïndustrialiseerd land is het verreweg de snelst mogelijke manier om fossiele brandstoffen af te zweren. China komt over het algemeen zijn beloften na. Het ziet er nu al naar uit dat de emissiepiek voor 2030 zal worden bereikt. ‘China’s koolstofintensiteit – een maatstaf voor de uitstoot die het land produceert als percentage van het bbp – vorig jaar, was 3,8 % lager dan het niveau van 2020 en 50,8 % minder dan in 2005’, benadrukt de speciale Chinese klimaatgezant Xie Zhenhua.
Maar doet China wel genoeg?
Twintig jaar geleden zat in de energiemix van China nog 80 % steenkool. Dat is gedaald tot minder dan 50 % nu. Het is nu een kleiner deel van de energiemix dan in Australië. Het Belt & Road Initiative (BRI, de nieuwe zijderoutes) wordt groener en groener, met kolenprojecten die worden stopgezet en een grote nadruk op hernieuwbare energiebronnen. China overtreft al zijn doelstellingen voor de opwekking van hernieuwbare energie. China is verantwoordelijk voor een derde van alle investeringen in hernieuwbare energie wereldwijd. Het is de wereldleider in elektrische bussen, elektrische treinen en elektrische auto’s. Het is veruit de wereldleider in de installatie, opwekking en consumptie van zonne-energie, windenergie en waterkracht. Geen enkel land heeft zoveel gedaan als China op het gebied van herbebossing. In de afgelopen vier decennia is de bosbedekking verdubbeld, van 12 procent naar 24 procent.
China en de andere derdewereldlanden
Washington wil andere regeringen overtuigen dat China geen derdewereldland meer is, onder andere met de bedoeling China evenveel klimaatcompensatie te laten betalen als de ontwikkelde landen. De Franse president Macron redeneert in dezelfde richting, maar wil een schijn van onafhankelijkheid ophouden tegenover het Witte Huis. ‘We moeten ervoor zorgen dat de Verenigde Staten en China meer gaan doen. Wij Europeanen zijn de enigen die betalen. Wij moeten druk uitoefenen op rijke niet-Europese landen en hen vertellen: “eerlijk delen”’. Dat enkel Europa zou betalen en dat China moet gepord worden is aantoonbaar onjuist. Volgens het ministerie van Ecologie en Milieu heeft China via Zuid-Zuid-klimaatsamenwerking 43 afspraken gemaakt met 38 landen. Naast het toewijzen van 1,2 miljard yuan (165 miljoen euro) voor een dergelijke samenwerking, heeft China trainingsprogramma’s aangeboden aan zo’n 2.000 ambtenaren en technici in de klimaatsector van 120 landen.
Een hele reeks nieuwe groene energieprojecten in Afrika worden ontwikkeld met Chinese expertise. Beijing heeft onlangs toegezegd 19 Afrikaanse landen te helpen bij het bestrijden van de gevolgen van klimaatverandering.
Afschaffen van energie uit fossiele brandstoffen is een belangrijk onderdeel van de hulp van China, bijvoorbeeld in het Belt & Road Initiative. De regering heeft begin dit jaar een richtlijn uit 2013 over milieubescherming bij operaties in het buitenland bijgewerkt. Chinese bedrijven is gevraagd om een milieuvriendelijke aanpak in alle fasen van hun projecten te volgen. Volgens Wei Shen, een onderzoeker aan het Institute of Development Studies in Groot-Brittannië, financieren Chinese staatsbedrijven en instellingen voor ontwikkelingssubsidiëring, op last van Beijing, niet langer kolengestookte elektriciteitscentrales. Bovendien hoopt China ‘zijn wereldwijd toonaangevende capaciteit op het gebied van hernieuwbare energie te promoten, zoals het ooit deed bij conventionele energieprojecten’. En Kaveh Guilanpour, die de klimaatonderhandelaars van het VK en de EU heeft geadviseerd en een rol heeft gespeeld in het klimaatteam van de secretaris-generaal van de VN constateert ‘De Zuid-Zuid-samenwerking vanuit China is enorm’.
Het gaat niet vanzelf
Ook hier zijn er wel nog factoren die remmend werken. Sommige regeringen van arme derdewereldlanden houden langer vast aan het gebruik van fossiele brandstoffen omdat die nu eenmaal direct voorradig zijn. China, dat erom bekend staat zich zorgvuldig aan de principes van niet-inmenging te houden, zal in dat geval dan ook geen druk uitoefenen om zijn alternatieve oplossing meteen op te dringen.
Toch heeft China de afgelopen 20 jaar al meer dan 100 projecten voor schone energie en duurzame ontwikkeling op het continent gebouwd en nog miljarden dollar aan financiële hulp aan Afrika toegezegd, onder andere daarvoor. Volgens experts zal het hier gaan om leningen tegen gunstige voorwaarden om centrales voor hernieuwbare energie te bouwen of Chinese zonne-energieapparatuur te kopen.
‘China wil niet meewerken’
John Kerry, de speciale presidentiële gezant van de VS voor klimaat, zei tot voor kort dat hij hoopte met de afgevaardigden van China in Sharm el-Sheikh te kunnen praten. Kerry zegt: ‘We hebben klaar en duidelijk gesteld dat het hier niet om een relatie tussen twee landen gaat, maar om een wereldwijde dreiging … Ik hoop nog steeds oprecht dat we …de mogelijkheid zullen vinden om samen te werken’. In deze uitspraak zitten twee boodschappen. Ten eerste: ‘China moet ook betalen, net als wij’ (zie boven). Ten tweede: ‘als COP27 mislukt komt dat door de onwil van China’. Vooral dat laatste kan indruk maken op westerse bondgenoten. In de ontwikkelde landen wordt al de gedachte verspreid dat de aanpak van de klimaatverandering het slachtoffer kan worden van de machtsstrijd tussen de twee grote mogendheden, waarbij China zoals altijd wordt beschuldigd van toenemende agressiviteit. Li Shuo, politiek adviseur van Greenpeace East Asia heeft laten weten dat hij bang is ‘dat de mensheid het klimaatvraagstuk niet zal kunnen oplossen als de twee grootste uitstoters niet eens met elkaar willen praten’. Ook focussen de media op de ‘opschorting door China van het klimaatoverleg met de VS vanwege het bezoek van Pelosi aan Taiwan’. De link tussen de nieuwe koude oorlog en de klimaatkwestie blijft zo buiten beeld.
(disclaimer)
Oorlog en klimaat
Carlos Martinez (Friends of Socialist China) legt duidelijk en overtuigend het verband tussen oorlog en klimaat. ‘Om Rusland te straffen, om de westerse militair-economisch-ideologische alliantie te consolideren en om winst te genereren voor de binnenlandse fossiele brandstofindustrie van de VS, heeft de regering-Biden sancties tegen Russisch gas sterk gepromoot en Europa ertoe aangezet zijn afhankelijkheid van Russische energie te verminderen…de gevolgen zijn een forse Amerikaanse export van door fracking verkregen schaliegas naar Europa, een hernieuwde interesse in fracking in Groot-Brittannië en elders, een terugkeer naar steenkool voor een groot deel van Centraal-Europa, meer olieboringen in de Noordzee. Dat is allemaal aanzienlijk schadelijker voor het milieu dan Russisch aardgas’.
China verzet zich tegen deze sancties, spoort Europa aan om uit te kijken voor een grotere afhankelijkheid van de VS en zet volledig in op de beëindiging van de oorlog in Oekraïne door vredesbesprekingen en respect voor de veiligheidsbehoeften van alle partijen.
Moeten we Kerry geloven?
Die oorlog speelt een rol in de escalatie van de Koude Oorlog 2.0, bijvoorbeeld doordat China weggezet wordt als ‘bondgenoot van Poetin’. In het kader van die escalatie heeft ‘de VS de toegang van andere landen tot groene technologie actief verstoord door sancties op de Chinese export van zonne-energiecomponenten’, zoals The Morning Star in een redactioneel commentaar opmerkt. ‘Dit terwijl China feitelijk een wereldleider is op het gebied van klimaattechnologie, goed voor 43 procent van de totale wereldwijde investeringen in hernieuwbare energiebronnen en 84 procent van de productie van zonnepanelen wereldwijd’. Ook verwijt de krant de Verenigde Staten dat ze zich steeds agressiever inspannen om Chinese wetenschappelijke en technologische vooruitgang tegen te houden, en lijkt de aan oorlogskoorts lijdende VS uiteindelijk aan te sturen op een Aziatisch vervolg van de oorlog in Oekraïne. Desondanks blijft China aanzienlijk meer uitgeven aan hernieuwbare energie en milieubescherming dan aan zijn leger. Dit is in tegenstelling tot de VS, Groot-Brittannië, Canada of Australië, landen die via agressieve pacten een militair cordon rond China aanleggen. Dat alles maakt de beweringen van Kerry dat Washington met China wil samenwerken rond het klimaat wel erg ongeloofwaardig. Carlos Martinez conclusie lijkt dan ook terecht: ‘Als de VS echt zou geven om het beschermen van de planeet en het redden van de mensheid, zou het al het mogelijke doen om met China samen te werken op het gebied van klimaatverandering, van zijn voorbeeld te leren en te profiteren van zijn innovaties. Eigenlijk doet de VS het tegenovergestelde’.
Voor Martinez is China het land waar de gewenste Green Deal tot stand komt en waar de wereld navolgenswaardige voorbeelden kan vinden van hoe je de verdere opwarming moet afremmen en tegenhouden.
Bronnen: Wikipedia, vrt.be/vrtnws/nl, China Daily, Global Times, The Guardian, South China Morning Post, V-20.org, Peoples’ Dispatch, Friends of Socialist China, whitehouse.gov, klimaathelpdesk.org, Workers’ World, DeWereldMorgen
