OPINIE van D. Nimmegeers, dus niet noodzakelijk een weergave van de mening van de redactie. Voor de verantwoordelijkheid van de auteur.
Het valt moeilijk te ontkennen dat China COVID-19 met succes bestrijdt. En toch, nu de eerste grote lockdown in Wuhan dateert van een jaar geleden, is er in het Westen vooral belangstelling voor wat men China zou kunnen verwijten.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bekijkt samen met China hoe de aanpak van pandemieën in het vervolg kan worden verbeterd. De westerse media zijn alweer vooral gericht op de echte en vermeende fouten van de Chinese overheid in december 2019 en januari 2020. Zij blijven dat belangrijker vinden dan een aanvaarding van de herhaalde Chinese uitnodigingen om de pandemie mondiaal aan te pakken. Het Westen weigert al een jaar lang naar elementen te zoeken in het Chinese coronabeleid die ook in andere landen kunnen worden toegepast. Voor dat Chinese succesverhaal is er in het Westen vooral systematische achterdocht. Hoe terecht is dat en welke motieven schuilen hierachter?
De oorsprong van het virus, hoe en wanneer in 2019?
Onderzoekers houden rekening met verschillende mogelijke bronnen van het nieuwe coronavirus (SARS-CoV-2) dat COVID-19 veroorzaakt. Het is niet zeker, alleen waarschijnlijk, dat de eerste dieren die het droegen vleermuizen waren. Vele eigenschappen van hoe het virus zich gedraagt en hoe het mensen besmet moet nog worden onderzocht of worden achterhaald. De eerste bekende grote uitbraak was in Wuhan, maar het virus kan al voor december 2019 zijn gaan rondwaren in Europese landen of de VS. Serieuze studies houden daar rekening mee. Twee dingen zijn zeker: dit zijn vragen waarop alleen gewetensvol wetenschappelijk onderzoek een antwoord kan leveren. De enige reden om ze te beantwoorden is dat we ons op die manier beter kunnen voorbereiden op de pandemieën die nog zullen komen.
Wetenschappelijke commissie van de WHO op zoek naar de bron
De commissieleden die nu proberen de oorsprong van het virus te achterhalen, samen met de Chinese collega’s die al veel werk vooraf hebben verricht, wijzen er keer op keer op: het ‘doel is de aanpak in de toekomst te verbeteren, niet een of ander land te beschuldigen’ (zie het recente interview met de Nederlandse viroloog Marion Koopmans). Dat komt ook overeen met het officiële standpunt van de Chinese regering over doel en resultaat van dat specifieke onderzoek: uitkijken naar de definitieve rapporten van de WHO. Het lijkt erop dat het de verstandigste houding voor Chinese internetgebruikers, journalisten (en diplomaten) blijft om zich niet te laten provoceren door de complottheorieën van hun Amerikaanse tegenhangers, bijvoorbeeld over de aanmaak van virussen in laboratoria en legerbasissen. Hoezeer het ook het voor de Chinezen een recht is een mening te uiten en vragen te stellen over de herkomst van het virus, de westerse opiniemakers mogen blijkbaar vandaag nog altijd meer en hebben een streepje voor door hun mondiale ideologische dominantie .
Eerste symptomen, eerste maatregelen
Op 27 december liet Zhang Jixian, hoofd longziekten van een provinciaal ziekenhuis in Hubei, bevoegde provinciale en stedelijke instanties weten dat er gevallen van een onrustwekkende longaandoening waren in Wuhan. Er werden dringende vergaderingen bijeengeroepen en onderzoeken gestart. Er was een sterk vermoeden, geen zekerheid over de overdracht van mens op mens. (Zie het onthullende interview met Zhang Jixian op YouTube). De overheid van Wuhan heeft tussen 30 december 2019 en 1 januari 2020, toen er slechts ongeveer 40 gevallen waren gevonden, publieke verklaringen uitgestuurd en de beslissing genomen om de Huanan-vismarkt, meteen te sluiten omdat daar een verband leek te bestaan met veel besmettingen. De Nationale Dienst voor Ziektebestrijding van China heeft collega’s in andere landen (ook in de VS) en de WHO gewaarschuwd op 31 december 2019. Op 7 januari meldde de China Daily dat er in Wuhan veel vreemde longaandoeningen waren van onbekende oorzaak. (ChinaSquare heeft overigens meteen op 7 januari een artikel hierover geplaatst met informatie uit officiële media maar ook van de website van de WHO en van cidrap.umn.edu, de website van het Center for Infectious Disease Research and Policy, Minnesota in de VS).
Protocollen okee, maar niet in China?
Deze bronnen hadden hun informatie dus van de Chinese gezondheidsoverheid. Op het eind van december kon men achteraf concluderen dat de longaandoeningen die al sinds het begin van de maand hier en daar opdoken wellicht van hetzelfde type waren geweest. Virologen, onderzoekers van longziekten, infecties en epidemieën moeten zich aan protocollen houden die voorschrijven vanaf welk moment en op welke manier resultaten van hun onderzoek algemeen publiek bekend mogen worden gemaakt. Dat is terecht: om paniek te vermijden en om voor de bescherming van de bevolking gepaste maatregelen te kunnen nemen. Voor hun eigen landen aanvaarden de opiniemakers deze voorzichtige aanpak, als het over China gaat wordt het spookbeeld opgeroepen van een onderdrukkende overheid.
Genoomrecord
Na het detecteren van de uitbraak heeft het nog maar een week geduurd voor het duidelijk was dat dit een coronavirus was, een coronavirus van een nieuw type. De genetische samenstelling werd vastgelegd. Een week is aantoonbaar de kortste tijd ooit geregistreerd om een nieuwe infectieziekte te doorgronden. Het Chinese Center for Disease Control (CDC, Centrum voor Ziektebestrijding) heeft op 10 januari 2010 het eerste volledige genoom van SARS-CoV-2 aan de wereld vrijgegeven. Mondiaal kon men toen reageren, want ‘de samengestelde, hoogwaardige gegevens die via GISAID beschikbaar werden gesteld, maakten het mogelijk om de ontwikkeling van de eerste vaccins, diagnostische tests en andere reacties met ongekende snelheid te starten, inclusief de eerste vaccins die werden goedgekeurd en beschikbaar gesteld’ (aldus de officiële verklaring van GISAID, de mondiale bron van informatie over griepvirussen).
Pijnlijke lockdown
Het duurde iets meer dan drie weken vanaf de zekerheid over de uitbraak tot het besluit om in Wuhan met zijn 11 miljoen inwoners een totale en pijnlijke lockdown te organiseren. Toen waren er nog maar 500 gevallen gemeld. China was de eerste die alarm sloeg voor de wereld. Het was een voorheen onbekend virus, de informatie was schaars (en is nog steeds verre van volledig). Toch hebben de Chinese autoriteiten resoluut een moeilijk besluit genomen. China was het land dat alarm sloeg voor de rest van de wereld en het heeft de WHO telkens meteen op de hoogte gebracht van alles waarover zekerheid bestond. Door vroege opsporing, rapportage, quarantaine en behandeling heeft China tijd gewonnen en het aantal besmettingen en doden sterk kunnen beperken. Dit wordt door vele medische experts erkend.
Had het beter gekund?
Had het ‘nog beter gekund’, zoals een tussentijds rapport van de WHO commissie over de paraatheid (Independent Panel for Pandemic Preparedness) in januari 2021 stelt? Ongetwijfeld en de Chinese overheid is het daarmee eens. De Chinese regering wil ‘gezien de zwakheden en tekortkomingen die door COVID-19 aan het licht komen, het systeem voor de beveiliging van de volksgezondheid verbeteren en sneller kunnen reageren op noodsituaties, bijvoorbeeld door samen met andere landen reservecentra op te richten voor anti-epidemische voorraden’. Er waren tijdens de jaarwisseling 2019, 2020 echter ontegensprekelijk veel onbekende factoren. En het kan ook dat er enige aarzeling was over de ingrijpende beslissing, om te beginnen voor de miljoenenbevolking van Wuhan. Wensdenken bij sommige functionarissen en zelfs onderzoekers over de overdraagbaarheid op mensen kan een funeste rol hebben gespeeld. Het WHO panel heeft het over wishful thinking, maar ook in andere landen dan in China. Verder staat er in het rapport: ‘eind januari 2020 waren er besmettingen in een aantal landen… maatregelen hadden onmiddellijk moeten worden genomen in elk land met een mogelijk geval. Dat is niet gebeurd. Slechts een minderheid van de landen heeft ten volle geprofiteerd van de informatie waarover zij beschikten om te reageren’.
Wat als…?
Op 4 februari 2020 meldde de WHO dat er 176 gevallen in de rest van de wereld waren. Toen was het definitief bewijs van overdracht van mens op mens geleverd. Het rapport stelt: ‘het was een duidelijk signaal naar alle landen met zelfs een handvol gevallen om snel te handelen om de verspreiding te beperken. In veel te veel landen is dit signaal genegeerd’. En het was niet het enige voorbeeld van nalatigheid: in maart bezwoer het hoofd van de CDC, George Fu Gao, de wereld dat het dragen van een mondmasker een van de belangrijkste middelen is om de verspreiding van het coronavirus tegen te houden. Pas maanden later sloeg die boodschap aan (en in sommige landen is ze nog altijd niet gearriveerd). Dus: ook al had de Chinese overheid eerder en sneller ingegrepen, of liever kunnen ingrijpen, dan nog was er een COVID-19 pandemie over de wereld getrokken. Hoe is het zover kunnen komen? Het Panel for Pandemic Preparedness, niet de verwarren met de Commissie die zoekt naar de oorsprong van het virus, moet het nog verder uitzoeken, maar spreekt inderdaad al over de ontwikkeling van de wereldeconomie, wensdenken, bureaucratische traagheid in tal van landen over de hele wereld en gebrek aan middelen ook bij de WHO zelf.
De politieke factor
Misschien is er echter nog een andere manier waarop de wereldwijde aanpak van COVID-19 kan worden verbeterd: het wegwerken van een ander, een politiek obstakel. Het kan namelijk goed zijn dat een andere factor ervoor heeft gezorgd dat overheden in sommige landen niets willen aannemen van wat uit Beijing komt. Je leest wel eens: ‘door China met de vinger te wijzen willen de VS en het VK hun eigen fouten verhullen’. Dat is op zich kortzichtig, maar het kan nog erger. De nationale regeringen in de VS, het VK en Brazilië hebben lange tijd hun virologen en lokale overheden ontmoedigd of zelfs verboden bepaalde methodes uit China over te nemen. Er zijn politici die tot de dag van vandaag hopen dat COVID-19 ‘het Tsjernobyl wordt van Xi Jinping & Co’. Figuren zoals Trump, Johnson, Bolsonaro en hun aanhangers blijven China de schuld geven voor de wereldwijde verspreiding van COVID-19. Zij hebben bevolkingsgroepen gesteund die zich verzetten tegen mondmaskers, social distancing, testen, tracking en tracing, inenten en desnoods een strenge lockdown, en komen daar zeer aarzelend en wanneer het te laat is op terug.
Alweer een ‘Rijk van het Kwaad’?
Anticommunistische leiders en politici maakten die keuze om hun argumentatie kracht bij te zetten dat er van de Chinese staat niets goeds te verwachten is en dat Beijing erop uit is om zijn invloed uit te breiden. Het gedachtegoed van Trump heeft in het Westen wijd en zijd wortel geschoten. De Amerikaanse senator Ted Cruz noemt China ‘the new evil empire’. In de VS is een meerderheid van politici in de twee grote partijen ervan overtuigd dat niet hun eigen land, maar juist China in het offensief is. Zij beweren dat Beijing uitprobeert ‘hoever het kan gaan’ in de Zuid-Chinese Zee, in Hongkong, Xinjiang en Taiwan. Amerikaanse opiniemakers en reporters zijn erin geslaagd de zaken op hun kop te zetten, met andere woorden: de publiek opinie te laten vergeten dat op al die terreinen en in die Chinese territoria de provocaties en de aanvallen juist gekomen zijn vanuit Washington. Niet alleen in de VS slaat dit aan, ook in Europa bij belangengroepen die zich kanten tegen een economische samenwerking met China en bij journalisten die, waarschijnlijk met nobele bedoelingen bezield, hun gerespecteerde Amerikaanse collega’s napraten.
Het misleide publiek
Kishore Mahbubani schrijft in de Epiloog bij zijn boek Heeft China al gewonnen? ‘het grote publiek weet in het Westen niet hoe effectief China het virus heeft aangepakt. Heel wat mensen geloven de onwaarheden die in vele media worden verteld en verspreid’. Wie een onbevooroordeelde kijk heeft op hoe China vanaf december 2020 tot vandaag in 2021 COVID-19 aanpakt, ziet dat er geen sprake van is dat de Chinese overheid willens en wetens vele levens op het spel zou willen zetten om ‘het beeld van een harmonieuze en welvarende maatschappij in stand te houden’. Toch beweren sommige media dat in het Westen nog steeds. Het is een symptoom ofwel van een grondige, ingewortelde haat voor het politieke systeem van China, ofwel is dit het resultaat van een jarenlang op vele fronten gevoerd offensief van propaganda tegen het socialisme van China.
Vergis je niet van vijand
China is geen grootmacht die ‘in het strijdperk treedt met de VS’, China is geen land dat ‘nodig hard moet worden aangepakt’. China is niet onze vijand. De vijand is op dit moment vooral COVID-19. Het wordt hoog tijd om de Chinese uitnodigingen tot wereldwijde solidariteit tegen COVID-19 aan te nemen. Dat wil zeggen: zonder voorbehoud kennis, ervaringen, hulp en geneesmiddelen uitwisselen. Het wil in deze periode van nieuwe uitbraken, besmettingsgolven en extra besmettelijke varianten ook zeggen: samenwerken, onder leiding van de WHO en de VN, aan veilige en effectieve vaccinering, in de eerste plaats voor de groepen en de landen die de grootste risico’s lopen. Bijzondere politieke acties staan die samenwerking in de weg: de inmenging in China’s binnenlandse aangelegenheden en de handelsoorlog die de leiders samen met de bevolking ervaren als een bedreiging van hun nationale veiligheid. Deze politieke obstakels die in de ogen van de Chinezen voor een politieke pandemie zorgen, moeten dringend weggeruimd worden.
Bronnen: fmprc.gov.cn/mfa_eng/,, The Lancet, WHO.INT, ourworldindata.org, gisaid.org, VRT.nws, Pivot to Peace, Nocoldwar.org,
Verdere lectuur over de kwestie van het Chinese beleid in december ’19, januari ’20 en over de politiek van de VS in de eerste helft van 2020.
Een gedetailleerde tijdlijn en analyse van het beleid onder Trump in Geopolitiek van het Coronavirus
Een lijvig, wetenschappelijk Witboek van de Chinese regering gaat over het hele COVID-19 beleid tot juni 2020
Fighting COVID-19 : China in Action (full text)
