Nadat ik vorige week schreef over de manier waarop trollen op sociale media vals nieuws over China verspreiden, is hier een vervolg over de subtielere manier waarop journalisten van onze dagbladen te werk gaan.
Cartoon uit de China Daily (disclaimer)
Betaald niets doen
De Volkskrant van 11/11/2023 publiceerde een artikel getiteld: ‘De ‘fictieve’ onderzoeksassistent fleurt de Chinese werkloosheidscijfers lekker op: helemaal niks doen voor 260 euro per maand’. Volgens de journaliste krijgen veel Chinese jongeren een nepbaan als onderzoeksassistent voor een maandsalaris van zo’n 260 euro, waarvoor ze niets hoeven te doen. China zou zo proberen deze afstudeerders uit de werkloosheidsstatistieken te houden.
Tussenperiode
De hoofdrolspeelster in dit artikel is een pas afgestudeerde studente die tussen de afgeronde bachelorstudie en de geambieerde masteropleiding zit. Haar studieadviseur zou haar een tijdelijke baan aangeboden hebben: een bescheiden maandsalaris waarvoor zij niets hoefde te doen. Zonder die baan zou zij automatisch als werkzoekende geregistreerd worden.
Dwang
Op Chinese sociale media zouden honderden getuigenissen te vinden zijn van studenten die van hun universiteit een baan aangeboden kregen waarvoor ze niet of amper hoeven te werken, maar wel een (laag) salaris krijgen. Sommige studenten zouden zelfs onder druk gezet zijn om zo’n baan aan te nemen. Chinese universiteiten zijn verantwoordelijk om hun studenten naar hun eerste baan te begeleiden, en die tewerkstellingscijfers zijn een van de parameters waarop universiteiten afgerekend worden.
Onderzoek
Tot zover het artikel. Ik heb een aantal Chinese sociale media met diverse sleutelwoorden en -uitdrukkingen doorgezocht, maar geen honderden getuigenissen over nepassistentschappen gevonden. Jongeren met een dergelijke baan posten daar wel over, maar klagen niet over gebrek aan werk. Ik vind zelfs verhalen over grote werkdruk of druk om een taak in zeer korte tijd af te maken, b.v. omdat de hoogleraar een lezing moet houden. Ik sluit niet uit dat je na lang zoeken een bericht kunt vinden van een assistent die vindt weinig te doen te hebben, maar dat zal niet in de honderden lopen.
Begeleiding
Het artikel verwijst terecht naar de grote inspanning van Chinese universiteiten bij het helpen vinden van een eerste baan van afstudeerders. Onze universiteiten doen dat trouwens ook. Het helpt universiteiten contact met de buitenwereld te houden en te weten te komen aan welke afstudeerders de maatschappij op een gegeven moment behoefte heeft. Dit artikel suggereert dat Chinese universiteiten hun succes op dit gebied op kunnen krikken door assistentschappen aan te bieden. Wanneer we echter het aantal beschikbare assistentschappen naast de 9,7 miljoen studenten die in 2022 in China hun bachelordiploma behaalden leggen, dan kom je daar niet ver mee. Bovendien splitsen inspecteurs van het Ministerie van Onderwijs dergelijke statistieken in categorieën op (overheid, bedrijfsleven, binnen de universiteit, e.d.). Universiteiten met te veel assistenten vallen direct op.
Assistenten
Als we onze aandacht dan naar het begrip onderzoeksassistent in het algemeen verschuiven, dan weet iedere academische docent (inclusief uw commentator) dat het niet altijd makkelijk is een assistent voor het aantal gecontracteerde uren aan het werk te houden. Je krijgt geregeld mails van collega’s over een assistent die nog ‘uren over heeft’. Jij mag daar dan gebruik van maken. Dat is handig voor jonge docenten die moeten publiceren om hun baan te behouden, maar geen eigen assistent hebben. Het komt ook geregeld voor dat een assistent je benadert met de vraag of jij wellicht nog iets te doen hebt. Die generen zich enerzijds over gebrek aan werk en willen anderzijds graag ervaring opdoen bij het meewerken aan professioneel onderzoek.
Mediatrends
Terug naar het artikel komt de vraag op waarom de journaliste dit artikel zo geschreven heeft en waarom een kwaliteitskrant dit überhaupt plaatst en wel op anderhalve pagina. Het antwoord zal van de journaliste en haar redactie moeten komen. Wij kunnen wel vaststellen dat dit artikel aansluit bij de trend in de mediarapportages over China. Na alle verhalen over ‘China als dictatuur’ is de macrotrend nu ‘het gaat slecht met China’. Een onderdeel van dat laatste is de jeugdwerkeloosheid. Die slechte economie en jeugdwerkeloosheid zijn voor de media vaststaande feiten. Chinacorrespondenten worden kennelijk geacht die feiten geregeld middels artikelen te bestendigen.
Smeuïg
Om een artikel smeuïg te maken zoekt de correspondent een micro-onderwerp met echte mensen uit; in dit geval nepassistentschappen. Dat is meteen al een negatief begrip dat bevestigt dat Chinese statistieken niet deugen. De geïnterviewden willen steevast anoniem blijven, want iedereen weet immers dat zij anders jaren in een gevangenis moeten zuchten (het macrothema ‘China als dictatuur’). Wat de meeste lezers niet weten is dat China slechts een klein aantal familienamen kent. Ook als de gebruikte naam Wu haar echte naam zou zijn, zou zelfs de slimste agent de identiteit van deze persoon niet kunnen achterhalen. Belangrijker echter is de vraag of je in China door dit aan te stippen echt problemen zou kunnen krijgen.
Weglaten
Een andere truc is het weglaten van feiten die het onderwerp van een artikel kunnen verhelderen. De werkeloosheid onder Chinese jongeren is een feit dat door de Chinese overheid onderkend wordt. Het is echter geen simpele zaak van een slechte economie. Zo sluit de output in afstudeerders van Chinese universiteiten niet altijd bij de lokale markt aan. Daar wordt in China aan gewerkt. Daarnaast is onder Chinese jongeren de animo om meteen na je afstuderen een drukke baan met een hoog salaris te gaan zoeken afgenomen. Veel jongeren willen eerst de wereld en hun (mogelijke) plaats daarin leren kennen. Zie daarvoor de artikelen in Chinasquare over platliggen en andere nieuwe subculturen.
Leugens zonder liegen
De angel in artikelen als deze is dus dat de journalisten liegen zonder leugens te vertellen. Weinig in dit artikel is echt onwaar. Het is een oppervlakkig human interest verhaal dat in anderhalve pagina in feite niets zinnigs zegt, maar ook geen leugens vertelt. Wel worden aspecten die ertoe doen onvermeld gelaten. Het venijn zit in de context, de macrotrends in de berichtgeving over China. Artikelen als dit zijn telkens weer bevestigingen van die hoofdthema’s ‘China als dictatuur’ en ‘het gaat slecht met de Chinese economie’, zonder dat die thema’s genoemd worden.
Conclusie
Net als voor de berichten over China op sociale media geldt voor dit soort verslagen in dagbladen dat de geïnteresseerde lezer ze aan meerdere alternatieve bronnen moet toetsen.
Bron: eigen onderzoek van de auteur
