In december heeft de Chinese president tijdens een Afrikareis 60 miljard dollar leningen en hulp aan Afrika beloofd. De Chinese investeringen in Afrika zijn toegenomen van 7 miljard dollar in 2008 naar 26 miljard in 2016. Over de toenemende economische banden tussen Afrika en China bestaat echter veel controverse.
Sommigen spreken van neokolonialisme: China bouwt infrastructuur in ruil voor de grondstoffen van Afrika. Anderen stellen dat de Chinese investeringen in infrastructuur (wegen, spoorwegen, telecommunicatie) een steun voor de industrialisering zijn, middelen vrijgemaakt hebben voor gezondheidszorg en onderwijs, en in het algemeen het zakenleven gestimuleerd hebben. De Wharton Open University of Pennsylvania hield rond het onderwerp onlangs een panelgesprek met drie experts met als titel: “China in Africa: The Real Story.”
De cijfers
Wenjie Chen is economist bij het departement Afrika van het IMF. Zij ziet wijdverspreide misverstanden, bijvoorbeeld dat China zich uitsluitend zou richten op grondstoffen. Volgens officiële cijfers van het Chinese Ministerie van Handel staan bij de top-20 parnerlanden in Afrika naast olieland Nigeria en grondstoffenland Zuid-Afrika even goed Ethiopië, Kenia en Oeganda die op dat gebied weinig bieden. De grootste projecten in Afrika- die projecten die de media halen- zijn inderdaad infrastructuur- of grondstoffendeals met staatsbedrijven. Maar uit de totale cijfers van 1998 tot 2012 blijkt dat de kleine en middelgrote projecten door Chinese privébedrijven buiten de grondstoffensector belangrijker zijn. Het gaat dan vooral om dienstverlening, groot- en kleinhandel, restaurants, hotels en bedrijven voor in- en uitvoer. Er is geen disproportie met betrekking tot grondstoffen.
Een andere mythe is dat er geen Afrikanen werken aan de Chinese projecten. Vele Chinese investeerders trekken juist naar Afrika omdat de loonkost in China te hoog geworden is.
Nog een misverstand is dat China grote bedragen investeert in Afrika. In feite bedragen de Chinese investeringen in sub-Sahara Afrika slechts 5% van de totale buitenlandse investeringen. De Chinese hulp stelt nog minder voor. Chinese leningen zijn belangrijker voor Afrka: Van alle leningen die Afrika in 2014 kreeg kwam 13% uit China. Die leningen zijn meestal commercieel, terwijl die uit Europa of de VS vaker met lage rente zijn. Leningen zijn voor China iets waar beide partijen voordeel moeten moeten halen, en minder een vorm van hulp.
Hoe men akkoorden afsluit
Aubrey Hruby is medestichter van Africa Expert Network en adviseur voor firma’s die in Afrika willen investeren en voor Afrikaanse beleidsvoerders. Velen denken abusievelijk dat er in Beijing een hoofdkwartier is waar de staatsbedrijven de Afrikaanse koek onder elkaar verdelen. Dat klopt niet. Er is een sterke concurrentie tussen de staatsbedrijven, soms zelfs tussen verschillende filialen van één groep.
Hoe verloopt zo een groot Chinees project? Vertegenwoordigers van de firma’s schuimen Afrika af op zoek naar geschikte infrastructuurprojecten. Ze zitten dan samen met de Afrikaanse beleidsvoerders om het idee door te praten. Wanneer er een intentieverklaring ondertekend is maken ze een haalbaarheidsstudie. Dan volgt een contract en gaat het project naar de Chinese EXIM bank om een lening te verkrijgen. Als die lening aanzienlijk is, wil men graag de goedkeuring van het IMF om er zeker van te zijn dat het Afrikaanse land niet in schuldproblemen komt. Wanneer dat rond is start het project. De Chinezen winnen meestal veel tijd bij de haalbaarheidsstudie. Zij focussen op de technische en financiële haalbaarheid en dat kan in enkele maanden rond zijn. De Wereldbank echter heeft in Ghana eens zeven jaar op de studie voor een stuwdam gewerkt zonder dat er iets gebouwd werd. Maar de president van Ghana werd ongeduldig en het volk had geen elektriciteit. Uiteindelijk trok hij naar China en “ze waren binnen de maand aan het graven”.
Afrikaanse verlanglijstjes
Thomas Laryea is partner van de advocatengroep Dentons en werkt eveneens voor Afrikaanse leiders en investeerders. Hij stelt vast dat het opzoeken van geschikte projecten in Afrika voor Chinese bedrijven een laag van tussenpersonen heeft laten ontstaan.
Afrikaanse regeringen hebben een soort van verlanglijsten van infrastructuurprojecten. In het begin stonden daar veel niet goed voorbereide plannen op, maar de situatie is intussen verbeterd.
Eenmaal er is onderhandeld over de details van projecten, staan de Afrikaanse partners dikwijls in een nadelige positie omwille van de zwakte van het bestuur in Afrika. Over overeenkomsten tussen regeringen bijvoorbeeld moet soms met een Afrikaanse president persoonlijk onderhandeld worden. Larya’s suggestie is dat Afrikaanse leiders zich in onderhandelingen voor grote projecten laten bijstaan door externe raadgevers.
Een evoluerende relatie
Vaak wordt gezegd dat Chinese bedrijven contracten versieren door omkoperij. Volgens Hruby neemt dit fenomeen sterk af. Alle buitenlandse bedrijven in Afrika willen van de omkoperij af.
Bij vroegere projecten kwamen soms veel Chinezen over. De meeste nieuwe contracten bevatten nu clausules voor lokale tewerkstelling. Een voorbeeld is de bouw van de spoorweg van Mombasa naar Nairobi.
Hoe komt het dat (in de VS) de negatieve perceptie van China in Afrika voortduurt? Volgens Hruby redeneren velen in de regering van de VS nog steeds obsessioneel in termen van de koude oorlog. Daardoor zien ze alleen de Chinese aanwezigheid en wordt er geen aandacht besteed aan bijvoorbeeld Turkije, Brazilië of Maleisië die in sommige jaren meer investeerden dan China. Amerikaanse bedrijven klagen dat Chinese bedrijven op oneerlijke wijze contracten verkrijgen; het zijn wel contracten die de Amerikanen zelf niet zouden willen. Daarbij vergeten ze nog dat van de Chinese infrastructuur iedereen profiteert. Over de Chinese wegen kan de Amerikaanse Coca Cola sneller bij de Afrikaanse klant komen.
Ook Lareya is van mening dat de relaties met China over het algemeen gunstig zijn voor de Afrikaanse landen en voor de wereldeconomie in zijn geheel.
Op de vraag wat de invloed van de vertragende Chinese economie op Afrika zal zijn, wijst Hruby erop dat het IMF de groeivooruitzichten voor Afrika voor de komende twee jaar sterk neerwaarts bijgesteld heeft naar 4%. Maar dat de tragere Chinese groei de Afrikaanse groei zal doen instorten gelooft ze niet.
Bron: http://knowledge.wharton.upenn.edu/article/chinas-investments-in-africa-whats-the-real-story/?utm_source=kw_newsletter&utm_medium=email&utm_campaign=2016-01-20
