Er wordt veel commentaar gegeven bij de voortgang van de hervormingen van de Chinese staatsbedrijven. Sommigen denken dat het juiste pad voor China bestaat uit privatisering en het terugtrekken van de regering uit het bestuur van de bedrijven. Dat is een benadering van het Westen maar het is niet die van China.
Dit is een artikel van Stephen Perry dat in het Engels verscheen op chinaglobalimpact.com op 19 oktober 2016. Stephen Perry is lid van de 48 Group Club die sinds 1949 streeft naar goede relaties tussen het V.K. en China, en voorzitter van China Global Impact.
Dit soort commentaarstukken geeft de opinie weer van de auteur, die niet noodzakelijk overeenkomt met die van de redactie van ChinaSquare.be.
De kern van de Chinese gedachtegang vinden we in het verslag dat het persagentschap Xinhua bracht over de toespraak van president Xi over dit onderwerp.
In het Westen zijn bedrijven die het slecht doen, ofwel bedrijven die strategische infrastructuur beheren – zoals bijvoorbeeld vervoer of gezondheidszorg – dikwijls staatsbedrijven. Bij de eerste categorie is dat om de tewerkstelling te beschermen of de levering van onmisbare diensten en goederen te verzekeren. Bij de laatste soort is het omdat ze de ruggengraat vormen van vervoerssystemen die voordeel hebben van geïntegreerde structuren en die een onmisbare voorwaarde vormen om goederen van bedrijven goedkoop, snel en efficiënt te vervoeren.
Vier verschillen
Maar in China bestaat de rol van de staatsbedrijveninhet sturen van de kenmerken van de markteconomie, een fase die China nu doormaakt. Wat die staatsbedrijven doen wordt ook wel gestuurd kapitalisme genoemd. Deze overgangsfase is essentieel in het vernieuwingsproces. Het sleutelelement van deze periode en dit proces is ervoor te zorgen dat men de volatiliteit van de markteconomie onder controle houdt via een sterke basisstructuur van staatsbedrijven. Die vormt een controlehefboom voor de hele economie. Adam Smith anticipeerde al op de noodzaak van regulering. De meeste westerse modellen voeren regulering in als antwoord op een crisis, en dikwijls is het kalf dan al verdronken. Maar China werkt planmatig, het gebruikt een wetenschappelijke methode die vertrekt van experiment, toetsing en uiteindelijk invoering van maatregelen. Dat wil zeggen dat de controle door regulering van het begin af is ingebouwd en doorheen de praktijk verbeterd wordt. De structuur met staatsbedrijven is onderdeel van dat controleproces.
Ten tweede geven de staatsbedrijven China ook de mogelijkheid om grote bedrijven uit te bouwen die meespelen op wereldvlak, en dat in sectoren waar de overheden in theorie zogenaamd niets met elkaar te maken hebben maar in de praktijk erg nauw samenwerken. Een voorbeeld zijn de energiebedrijven die altijd dicht aanleunen bij de overheden. Om internationaal te kunnen concurreren streeft men in China naar grotere bedrijven door samensmeltingen.
Ten derde kunnen de dividenden van staatsbedrijven helpen om het tekort op budgetten voor sociale uitgaven te verminderen. Dat tekort is in westerse landen chronisch. Indien een aanzienlijk deel van de aandelen van staatsbedrijven in handen is van sociale fondsen dan blijven veel van de sociale uitgaven buiten het overheidsbudget. Voor China is dat een aspect van socialisme, en wij kunnen het zien als gezond verstand en als leren uit de ervaringen van het Westen zonder het te kopiëren.
Ten vierde zijn de Chinese staatsbedrijven een onderdeel van de voorbereiding op de eerste fase van het socialisme, die men tegen 2049 wil bereiken. In het Westen begrijpt men niet goed wat daarmee bedoeld wordt, maar voor China zet het de bakens uit op de te volgen weg. Het gaat hier niet om de persoonlijke droom van president Xi. Het is de voortzetting van ideeën die voor het eerst door Deng Xiaoping geformuleerd zijn in 1978, nadat Zhou Enlai ze al in 1963 te berde bracht. Duurzame economische ontwikkeling, innovatie die gemotiveerd is doordat er een redelijke vergoeding tegenover staat, en een eerlijke verdeling van de rijkdom zijn enkele van de kenmerken van het ‘socialisme met Chinese kenmerken’.
Privé of staat en partij?
Het zijn deze doeleinden die China al bijna 40 jaar vooruit stuwen, en de hervorming van de staatsbedrijven moet in dat licht gezien worden.
Ik ben ervan overtuigd dat staatsbedrijven sneller meer winstgevend zouden kunnen zijn indien men ze zou privatiseren. We kunnen vaststellen dat grote privébedrijven het erg goed doen sinds de Partij hen vele jaren geleden liet oprichten. Maar de privésector heeft vele kenmerken van het westers systeem, ook al is voor Chinese bedrijven in de geprivatiseerde sectoren de groei op korte termijn minder belangrijk dan in het Westen. En de westerse ervaringen zijn nooit beoordeeld na het volledig inrekenen van de sociale kosten van afvloeiingen en de opgedreven prijzen om de winstdoelstellingen te halen.
De staatsbedrijven zullen tot doel hebben te innoveren, China wereldwijd in een leidende positie te brengen, wereldwijd actief te zijn om de Chinese plannen te helpen uitvoeren en binnenlands een stabiliserende en invloedrijke rol te spelen in de Chinese economie.
Sommigen stellen zich vragen bij de rol van de partijsecretaris en het partijcomité. Die kunnen handelen als een alternatief machtscentrum dat promoties en aanstellingen controleert en via die weg de richting van bedrijven kan bepalen. Dat is een terechte zorg, maar het is duidelijk dat staatsbedrijven de voorbije 10-20 jaar betrokken zijn in corruptie op een nooit eerder geziene schaal. De partijdiscipline is vandaag zeer streng en gefocust op de strijd tegen corruptie. Daardoor vormt de partij een interne controle op de staatsbedrijven. Ik denk dat er zich de komende 20 jaar een nieuw corpus van ambtenaren zal vormen waarbij een versmelting zal optreden tussen leiders van staatsbedrijven en van partijcomités.
Stop met gissen
Zijn de huidige hervormingen de juiste? Is het juist de weg van het ‘socialisme met Chinese kenmerken’ te volgen? Dat zijn vragen die moeilijker te beantwoorden zijn. Maar het succes van de voorbije 40 jaar wijst erop dat de hervormingen doelgericht en succesvol zijn, en giswerk over de toekomst is niet vruchtbaar gebleken.
China is om historische, culturele en politieke redenen helemaal verschillend van ons. Het is daarom naïef de Chinezen te beoordelen vanuit onze denkpatronen. Door te vertrekken van het voorziene pad is het makkelijker de individuele acties te begrijpen, en dan pas worden oordelen betekenisvol.
Chinese staatsbedrijven moeten begrepen worden door de leiders van multinationals, regeringen en instellingen. Hoe ze in elkaar zitten, waarom ze er zijn en waarheen ze gaan? Weinigen hebben dat door.
Het oorspronkelijk artikel staat hier
Het artikel van Xinhua (in People’s Daily) waarnaar de auteur verwijst staat hier
Het artikel van ChinaSquare.be over de toespraak van Xi staat hier
Met dank aan Perry voor de systematische manier waarop hij een ontwikkeling in China becommentarieert. Aan de problematiek van de ontwikkeling van bedrijven zit veel te vaak een socialistisch aspect. Klopt het wel met de communistische theorie?
Dat is een misvatting. Niemand weet wat communisme is. Er zijn talloze verschillende interpretaties. Bovendien: wie bepaalt dat de communistische theorie een referentiepunt is. Het is ook maar een westerse uitvinding die niet van toepassing is op China. China leert en vertelt de rest van de wereld hoe toekomstige ervaringen eruit zien.
In het westen hebben financiers de westerse staat armlastig en impotent gemaakt. In Oost-Azie groeien overheden met hun bedrijven mee en houden zij gelijke tred met de economische ontwikkeling. In het Westen zijn overheden uitgeschakeld en we noemen dat een terugtredende overheid. Het is gewoon: uitschakelen van staatsbemoeienis. De staat mag alleen oorlogvoeren
Volledig mee eens Rob.
De staat moet het laatste woord hebben en de staat moet het belang dienen voor iedereen. In het Westen is net het omgekeerde, de regering zijn marionetten van groot kapitaal. Machtige wapenlobby bepalen alles. De staat is rechtstreeks of onrechtstreeks via proxy oorlogen betrokken. Desnoods steken ze de wereld in brand om afgedankte wapen te verkopen.