‘Terwijl de economische relaties van Afrika met China sterk overdreven worden, zijn die met de EU voordeliger’. Dat staat in Zhonghua Mundus, een maandelijkse nieuwsbrief over China van de gereputeerde Europese denktank Bruegel. Het eerste deel van deze bewering weerlegt het mainstream-mediabeeld van China als nieuwe kolonisator in Afrika, bij het tweede deel maken we enkele kritische bemerkingen.
De economische relaties van China met Afrika gaan terug tot de beginjaren van de Volksrepubliek. Volgens Zhonghua Mundus poogde China in Afrika om als niet-blanke natie te concurreren met de VS en de Sovjet-Unie om politieke invloed te verkrijgen.
Na de wereldwijde financiële crisis van 2008 nam de Chinese import van Afrikaanse goederen sterk toe. Al gauw volgde de Chinese uitvoer van industriële goederen naar Afrika. Ook de Chinese investeringen in Afrika begonnen toe te nemen.
Maar ook de EU is al lang een economische partner van Afrika. (Zhonghua Mundus zwijgt zedig over kolonialisme of neokolonialisme.) De handel van de EU met Afrika is belangrijker dan die van China. Hetzelfde geldt voor de directe investeringen in Afrika.
Gunstig(er)?
Volgens Zhonghua Mundus is met de EU handelen voor Afrika gunstiger dan met China. Belangrijkste argument? Afrika heeft een structureel handelsoverschot (ongeveer 60 miljard $) met de EU en een handelstekort (ongeveer 45 miljard $) met China.
Dit argument is betwistbaar. Economisten leren dat een globaal betalingsevenwicht van een land of regio een na te streven doel is. Maar een handelsoverschot- of tekort met één land is daar maar een stukje van. Een tekort met één land kan worden gecompenseerd door een overschot met een ander. Op zich zegt een tekort of een overschot niets over het voordeel dat een land uit de handel met een ander land haalt (bijvoorbeeld lagere invoerprijzen, hogere uitvoerprijzen).0
Een tweede argument betreft de buitenlandse investeringen in Afrika. De Europese investeringen zijn nog steeds aanzienlijk belangrijker dan de Chinese. Ook dit is te simplistisch. Buitenlandse investeringen zijn positief wanneer het ontvangende land er ook voordeel uit haalt (bijvoorbeeld niet alle meerwaarde gaat naar het buitenland, het milieu wordt niet beschadigd). Het artikel geeft hierover geen informatie.
Mainstream-mediabeeld klopt niet
Het blijvend Europees overwicht qua handel én investeringen betreft interessante informatie die zelden vermeld wordt. Als overheersende beeldvorming in de mainstreammedia geldt dat China als ‘neokolonialist’ Afrika van Europa afgenomen heeft. Niet dus.
De Chinese uitvoer naar Afrika steeg van 1,8 miljard dollar in 1995 naar 164 miljard in 2022. Maar de uitvoer van de EU steeg van 45 miljard dollar naar 187 miljard, nog altijd 12% hoger dan de Chinese. China is bezig de EU in te halen, maar het beeld van Afrika dat door Chinese producten overspoeld wordt klopt niet.
In 2022 voerde China voor 118 miljard dollar in uit Afrika. De EU zat aan meer dan het dubbele, namelijk 247 miljard dollar. Het beeld van China dat Afrika leegrooft klopt dus al evenmin. Zowel de EU als China voeren uit Afrika vooral olie en gas, ertsen en voedsel in. De EU doet dat op aanzienlijk grotere schaal, iets wat het Zhonghua Mundus een ‘geo-economische realiteit’ noemt. Door de slechte relaties met Rusland zal de Europese invoer van olie en gas uit Afrika nog toenemen, terwijl het artikel opmerkt dat het Chinese streven naar ‘nieuwe productiekrachten’ – zeg maar technologische vernieuwing en de vlotte toegang tot Russische energie – de Chinese vraag naar Afrikaanse grondstoffen zal doen verminderen.
De uitvoer van de EU naar Afrika bestaat uit goederen met een hoge of vrij hoge technologie waarbij de EU een concurrentievoordeel heeft. China daarentegen voert zowel laag- als hoogtechnologische – maar overwegend arbeidsintensieve – producten naar Afrika. Het staat niet expliciet in het artikel, maar de EU levert de dure spullen, terwijl China producten naar ieders beurs levert.
Ook voor directe buitenlandse investeringen overklast de EU China. Frankrijk heeft voor 54 miljard dollar Afrikaanse investeringen, Nederland voor 54 miljard dollar. Het VK investeerde 60 miljard dollar.
De Chinese investeringen namen toe rond 2015, maar zijn sindsdien sterk teruggevallen. China is wel van plan te investeren in de Afrikaanse industrie, maar dat project staat nog in de kinderschoenen. Het belangrijkste project tot nu toe is een batterijfabriek in Marokko. Het artikel geeft geen cijfers van Chinese investeringen. Volgens data van CARI, een gespecialiseerd onderzoekscentrum van de Johns Hopkins Universiteit, bedroegen de totale Chinese directe investeringen in Afrika tot en met 2022 ongeveer 49 miljard dollar.
China draagt van alle landen wel het meest bij aan het financieren van infrastructuurprojecten in Afrika. Dat gebeurt via het Belt and Road Initiative, maar is gedaald sinds 2019.
Het artikel besluit – zoals we gezien hebben nogal vlug – dat de EU omwille van handel en investeringen interessanter is voor Afrika dan China. Toch zijn er andere elementen – zoals de financiering en de bouw van noodzakelijke infrastructuur- die de steeds nauwere banden van Afrika met China kunnen verklaren.
Zhonghua Mundus doet een oproep tot de EU om China voor te zijn met meer directe investeringen in de industrialisering van Afrika, maar twijfelt of dit een haalbare kaart is.
Bron: Zhonghua Mundus
