Opiniestuk van Martin Jacques* gepubliceerd in de Financial Times, onder de titel
‘The myopic western view of China’s economic rise’
De auteur denkt ‘out of the box’ en betwijfelt dat China ons politieke systeem uiteindelijk zal moeten overnemen. Volgens hem maakt de Chinese staat al sinds 1978 een groot en diepgaand hervormingsproces door.
In het Westen gaan we ervan uit dat de achilleshiel van China het politieke systeem is. Het land heeft geen westerse democratie en daarom is zijn regeringssysteem op den duur onhoudbaar. Uiteindelijk zal China ons soort politieke stelsel wel moeten overnemen.
En toch boeken de Chinese leiders al meer dan dertig jaar lang grote successen. Ze hebben de grootste economische transformatie van de hedendaagse geschiedenis in goede banen geleid.
De staat is uiterst competent, denkt strategisch en is tegelijk pragmatisch en niet bang voor experimenten. Onder leiding van de staat is de levensstandaard snel verbeterd en hij geniet een brede steun in de publieke opinie. De gedachte dat vroeg of laat – en volgens de meeste westerlingen eerder vroeg – de publieke steun zal wegvallen, staat los van de werkelijkheid. Integendeel, met een economie die nog altijd snel groeit en een levensstandaard die parallel daarmee stijgt, is het waarschijnlijker dat de regering eerder meer dan minder steun zal genieten.
De legitimiteit van de Chinese staat
We moeten echter niet denken dat de steun voor de regering louter samenhangt met economische groei. Het is in het Westen bijna vanzelfsprekend dat enkel en alleen democratie de macht van een regering legitimeert. Dat klopt niet. De legitimiteit van de Chinese staat is diepgeworteld in de geschiedenis van het land. Samen met het gezin is de staat een van de twee belangrijkste instellingen. Al ten minste tweeduizend jaar wordt de staat beschouwd als de bewaker en de belichaming van de Chinese beschaving. Daarin vindt de legitimiteit van de staat zijn oorsprong.
Nog enkele kenmerken van die staat – het belang van de meritocratie, van bekwaamheid en een in wezen familiale opvatting van de relatie tussen staat en volk – zijn even diepgeworteld.
Telkens als de staat slecht functioneerde, ging het ook slecht met China. Het klassieke voorbeeld is dat van ‘de Eeuw van Vernedering’, vanaf de Eerste Opiumoorlog tot 1949. Dat de Communistische Partij de staat opnieuw heeft uitgevonden en weer opgebouwd is niet de minste van haar prestaties. Dat herstel, onder moderne omstandigheden, van alles wat de Chinese staat in het verleden heeft gekenmerkt, zijn spilfunctie, bekwaamheid, meritocratie, legitimiteit en doeltreffendheid, volgde op een eeuw waarin dat alles een desastreus verval had gekend.
Een buitengewoon politiek succes
De neiging bestaat om te denken dat de Chinese regering is vastgeroest. Dat komt omdat wij in het Westen vinden dat de enige hervormingen die tellen die zijn waarbij het land zich lijkt te voegen naar het westerse model. In werkelijkheid maakt de regering al sinds 1978 een enorm en onophoudelijk hervormingsproces door, dat veel dieper en verder gaat dan wat de VS of het Verenigd Koninkrijk op dat gebied ook hebben meegemaakt. Het is ondenkbaar dat de Chinese staat zo’n reusachtige economische omvorming tot stand had kunnen brengen als hij niet op zijn beurt het voorwerp van een diepgaande hervorming was geweest. Dit proces zal doorgaan, waarschijnlijk zelfs op een nog ingrijpender manier.
In plaats van het Chinese regeringssysteem af te doen als kwetsbaar en zwak, is het nodig dat we proberen inzicht te krijgen in wat, althans de afgelopen dertig jaar, een buitengewoon succesvolle instelling is geweest, een instituut dat de wereld meer en meer als een voorbeeld zal gaan zien.
Tot nu toe wordt aangenomen dat China, niet de westerse democratieën, te maken zal krijgen met chronische bestuursproblemen. Wij zijn gaan geloven dat de westerse democratie buiten de geschiedenis staat, als een soort eeuwige en ideale oplossing voor alle mogelijke politieke problemen. Toch is het duidelijk dat de Amerikaanse democratie steeds slechter functioneert en gepolariseerd is, gericht op de korte termijn en gegijzeld wordt door de gevestigde belangen, vooral die van ‘de 1 procent’.
Opkomst versus verval
Er zijn goede historische redenen om aan te nemen dat westerse democratieën een moeilijke en onzekere 
tijd tegemoet gaan. De successen uit het verleden kwamen voort uit twee onderliggende voorwaarden: één, dat het Westen gedurende ten minste twee eeuwen de wereld heeft overheerst, wat enorm economisch voordeel heeft opgeleverd en de politieke elites een hoge status en groot prestige heeft verleend; twee, de bevolking heeft lange tijd kunnen genieten van een toenemende welvaart. Van geen van beide voorwaarden kan het voor de toekomst zeker zijn.
Het Westen is in verval en Europa al helemaal. Volgens sommige schattingen zal China in 2030 een derde van de wereldproductie voor zijn rekening nemen en zal de Chinese economie twee keer zo groot zijn als die van de VS. In dat geval zou Amerika nog maar een schaduw van zichzelf zijn. Zoiets moet wel een weerslag hebben op hoe de Amerikanen hun politieke elite en het politieke systeem zien. Daarbij komt dat de vooruitzichten onzeker zijn, gegeven het feit dat de levensstandaard stagneert voor velen in de VS en in West-Europa.
Staten die in opkomst zijn genieten meestal de steun van hun bevolking, staten die een neergang doormaken roepen de ontevredenheid van hun burgers over zich af. Het is niet onmogelijk dat de politieke problemen in het Westen scherper zullen worden dan in China.
* Martin Jacques is de auteur van ‘When China Rules The World: The End of the Western World and the Birth of a New Global Order’
Op 22 oktober is het bovenstaande stuk verschenen in de FINANCIAL TIMES onder de titel
‘The myopic western view of China’s economic rise’
Lees het origineel hier
Zij die China bestuderen vanuit een etnocentristische houding, zullen steeds meer tegenstrijdigheden tegenkomen in hun wereldbeeld. Zij die dezelfde oefening doen vanuit cultuurrelativisme zullen een veel coherentere beeld krijgen.
“Als het geen (westerse) democratie is, dan is het een dictatuur,” wordt vaak beweerd. Dit soort zwart-wit-denken is zo’n typische etnocentristische houding. Zoals de auteur het verwoordt, is de Chinese leiderschap gebaseerd op meritocratie en bekwaamheid. Het is geen (westerse) democratie en ook geen dictatuur.
Al tijdens de Periode van de Strijdende Staten (vijfde tot de derde eeuw v. Chr.) filosofeerde men in China over maatschappelijke en politieke vraagstukken. Een veelheid aan stromingen is daarvan het gevolg: taoïsme, confucianisme, mohisme, legalisme, yin en yang, logica enz. Je zou ze ideologieën kunnen noemen. Pas eeuwen later heb je in het Westen het socialisme, liberalisme, conservatisme, groene bewegingen enz.
Hallo Lok,
Ik zou “taoïsme, confucianisme, mohisme, legalisme, yin en yang, logica enz. ” liever willen plaatsen in een totaal wereldbeeld en het koppelen aan boeddhisme, de Griekse filosofen, de Joodse profeten en Zoroaster die allemaal in hetzelfde tijdvak optreden.
“socialisme, liberalisme, conservatisme, groene bewegingen enz.” zijn inderdaad westerse politieke visies waaraan China nu een eigen invulling wil geven.
Ik wil er nog wel een persoonlijke visie aan toevoegen: ik vind de manier waarop de chinese overheid de laatste jaren de loftrompet steekt over Confucius gevaarlijke kanten hebben, maar dat is weer een andere discussie.
Liever een Chinese model van staatskapitalisme met sociaal beleid op de achtergrond dan de westerse vorm van kapitalisme ter verheerlijking van slechts 1%. De Europese staatsschuld bedraagt 8 tot 9 biljoen en 18 biljoen in Amerika. We kunnen niet voor eeuwig in de pof leven, hoe gaan we het afbouwen? Ik stel voor dat de elite van slechts 1%, zij die alles naar zich toe hebben gezogen, de rekening betalen. Ik vrees dat de gewone burger het slachtoffer worden.
Geef mij maar Chinese model: de staat bepaalt in het voordeel van iedereen.
1 In het blanke Westen kun je het onderscheid tussen wereldbeeld/filosofie, religie en politieke visies min of meer strict van elkaar onderscheiden; niet in China (en andere culturen). In China zijn deze aspecten in elkaar verweven. Elke China-kenner weet dit. Wat Huub schreef is het gevolg van etnocentrisme, ook in de wetenschappen.
2 Het etnocentrisme is geen monopolie van het Westen. Ook China had dit probleem. Het beschouwde zichzelf als het middelpunt van het universum: het Middenrijk. In het huidige China is cultuurrelativisme overheersend, terwijl in het Westen de mensen nog steeds blijven steken op het achterhaald concept van universalisme.
3 Confucius: Gevaarlijk? Voor wie? Loftrompet? Waar en wanneer? Waarom heb ik er niks van gemerkt? Te weinig gepromoot, denk ik. Maar dat is een andere discussie.
@Guo
1 Algemeen wordt verondersteld (dus nattevingerwerk) dat een schuldgraad van 60% (of lager) t.o.v. de BNP in combinatie met 2% reële groei en 2% inflatie een na te streven evenwicht is. Een goed overzicht van economische kerncijfers van verschillende landen en regio’s vind je hier: http://www.tradingeconomics.com/
2 De VS en EU scoren zeer slecht wat schuldratio betreft. Dit hoeft op zich niet catastrofaal te zijn, zolang er vertrouwen is in de munt (en geen alternatieven zijn). De US dollar en de euro doen het nog steeds uitstekend. Zie: http://en.wikipedia.org/wiki/Reserve_currency
3 De macht van de USD en euro is uiteindelijk gebaseerd op militaire kracht die sterkte geeft aan de westerse economische overheersing in de wereld. Het kantelpunt situeert zich tussen 2030-2050 wanneer de VS militair niet meer de sterkste is. Dan beleven we de val de dollar.
@Lok
1. Ik ben geen China-kenner, maar ik weet wel een beetje van China. Ik ben er nu 11 keer geweest, 9 maal een periode van 1 maand, 2 maal een periode van 3 maanden waarbij ik bij een Chinese familie heb geleefd.
2. Wat ik heb geschreven over de antieke Chinese filosofische stromingen was zeer zeker niet etnocentrisch. Ik heb ze geplaatst in een wereld die het hele eur-aziatische continent omvat.
3. Confucius is voor mij een gecompliceerde denker. Eigenlijk vanaf het begin van de 20e eeuw en zeker tot en met Mao werd Confucius gezien als de man die China achterlijk had gehouden. En inderdaad, zijn nadruk op de hierarchische constructie van de maatschappij heeft veel nadelige kanten. Zn filosofie is op veel punten feodaal en autoritair.
4. Met de loftrompet bedoel ik dat er overal in de wereld door de Chinese overheid Confucius instituten worden opgericht. Daar gaan honderden miljoenen in om, ik neem aan dat dat gebeurt om China te promoten.
@Huub
1 Elke academische opleiding van andere culturen begint met het verschil tussen etnocentrisme en cultuurrelativisme. We zijn zo doordrongen van ons eigen cultuur dat we het verschil niet meer bewust opmerken. Iedereen lijdt eraan (inclusief mezelf). Ook in andere wetenschappelijke disciplines (behalve misschien de exacte wetenschappen) is het westerse etnocentrisme de leiddraad. De reden is de 200 jaar westerse overheersing.
2 De leer van Confucius is inderdaad een controversieel gegeven, maar het is nog steeds de geest van de Chinese cultuur. Zoals het was, is het een achterhaald concept. Maar elke cultuur is aan het moderniseren. Het is de opdracht van het huidige China om daar een moderne draai aan te geven. In die optiek moet je het artikel van 2 weken geleden interpreteren:
http://www.chinasquare.be/actueel-nieuws/xi-kunst-moreel-hogstaand-bijdrage-tot-socialisme/
Zoals het nu is, is de Chinese maatschappij een sterk lichaam, zonder een gezonde geest.
Hallo Lok,
1. Hier heb je natuurlijk volkomen gelijk. Maar wat me wel zeer intrigeerd is de ineenstorting van grote beschavingen zoals de Romeinse, de islamitische, en de Chinese. wat waren de triggers? En gekoppeld hieraan, waarom lukt het de Chinese beschaving wel om een rationeel antwoord te vinden en bijv de Islamitische wereld niet.
2. Kunst ontstaat niet als het gebruikt wordt om een ideologie te promoten, dan is het propaganda
De titel van het artikel is kunst, maar de inhoud en verwijzing gaat ook naar boeken, kranten, tijdschriften, TV programma’s enz. Nu worden ze te veel geleid door de markt en het geld. In plaats daarvan vraagt Xi Jinping wat meer originaliteit en creaties met een geest. Als je hierin propaganda ziet, dan zie je overal spoken.
Er zijn boeken en studies erover geschreven en elke situatie is uniek. Om daar een algemene conclusie uit te trekken, is zo goed als onmogelijk. Persoonlijk vind ik dat je de wetten van de biologie moet aanhalen: survival of the fittest op o.a. de volgende gebieden: economie, bevolkingsaantal, onderwijs, religie/wereldbeeld, technologie, klimaat, grondstoffen…
Een beschaving gaat in verval omdat het van mening is dat ze exceptioneel is en wil zich niet meer aanpassen aan de veranderende omgeving. Dan wordt de samenleving lui en teert verder op zijn bestaande reserves. Op een gegeven ogenblik is er een kantelpunt.
Een beschaving bloeit als het goed presteert op de bovengenoemde gebieden. Hoe dat moet gebeuren is een open vraag. De islamitische wereld heeft te maken met de verdeel-en-heers-politiek van de VS waardoor er op geen enkel gebied betekenisvolle vooruitgang is. In China heeft Mao buitenlandse invloeden verbannen en Deng heeft met zijn pragmatisme deugdelijk bestuur ingevoerd.
in het westen denken mensen dat met gedachten de wereld te veranderen is. Er zijn echter omstandigheden die mensen uitdagen om bijzondere prestaties te verrichten. Nederland leidde Europa van 1640 tot 1740. Dat kwam omdat Nederland door bijzondere omstandigheden in staat was de Oostzee handel te monopoliseren en de handel uit Oost-Azie. Nu ligt het handelsgebied in Oost-Azië en wordt China opnieuw uitgedaagd. Zolang China in staat is het centrum van de handel en productie te blijven komt de verdere ontwikkeling in deze wereld van die kant. Survival of the fittest is Europees gedachtengoed en niet menselijk gedachtengoed. Reflecteert aan concurrentie in optima forma. Dan is de 1% die sinds 1980 de toename van rijkdom in het westen monopoliseert ook een verdienste? Puur diefstal die door westerse overheden wordt goedgekeurd en uitgevoerd. Het zijn altijd heel pragmatische zaken die de opkomst en ondergang van een systeem bepalen. Ook het Romeinse en ook het Chinese.