Wanneer een oud-premier van een invloedrijk land als China overlijdt, is dat al gauw aanleiding voor de publicatie van observaties over wat deze voor het land en de wereld betekend heeft. Hoewel verwacht is het toch spijtig dat de beschouwingen over Li Keqiang kennelijk weer als een aanleiding gezien worden om China in een kwaad daglicht te stellen. Dit commentaar richt zich op de twee aspecten die veel opiniestukken gemeen hebben.
Li Keqiang; foto NPC (disclaimer)
Machteloos
Een aspect dat de meeste artikelen delen is de vaststelling dat Li als premier machteloos in de schaduw van president Xi Jinping stond. Waar de commentatoren die observatie op baseren is een raadsel. Ik houd mij al bijna een halve eeuw intensief met China en de Chinese politiek bezig en wanneer iemand vraagt mij premiers te noemen die er echt toe gedaan hebben, dan is mijn spontane antwoord: Zhou Enlai en Li Keqiang.
Zhou Enlai
Zhou was ruim drie decennia achtereen de premier naast Mao Zedong. Ook hij stond in de schaduw van een groot man, maar kon op Chinese wijze een belangrijke stempel op de Chinese politiek drukken. Een deel van Mao’s beslissingen is door Zhou ingegeven, maar die had er vrede mee dat ze aan Mao toegeschreven werden. Zhou was vanaf 1949 tot zijn dood begin 1976 de eeuwige tweede man van China, maar belangrijke zaken als China’s toetreding tot de VN en het bezoek van Nixon aan China waren door hem uitgedacht en uitgewerkt.
Twee-eenheid
Sinds Deng Xiaoping’s hervormingen vormen president en premier een paar van elkaar aanvullende personen, een twee-eenheid, waarbij de president de ideologie bepaalt en de premier die in concrete daden omzet. De beste manier voor de premier om zoveel eigen inzichten in te kunnen brengen is nog steeds het aansturen van de president. Daarbij worden ook ministers en andere hoge functionarissen alsook een leger van experts betrokken. Dat proces vindt hoofdzakelijk achter gesloten deuren plaats, omdat de regeringsploeg harmonie uit moet stralen. Van alle premiers sinds Dengs hervormingen was Li Keqiang degene die het vaakst en het sterkst op de voorgrond trad. Dat was ook heel natuurlijk. Xi Jinping is ook de meest opmerkelijke president van China sinds Deng. Dat straalt automatisch af op zijn running mate.
Complot
Het overlijden van Li Keqiang wordt door de meeste commentatoren zeer onverwacht genoemd. Zeker, 68 (een jaar ouder dan ik) is vandaag de dag niet oud, ook niet in China. Dat is echter geen aanleiding om te gaan speculeren dat zijn dood niet geheel natuurlijk zou zijn. Een aantal commentatoren probeert quasi-sluw te wijzen op de mogelijkheid dat er sprake is van een complot.
Jeugdliga
Zij voeren Li op als lid van een Jeugdliga-factie en stellen dat de dood van Li past in Xi’s pogingen die factie de kop in te drukken. De Jeugdliga is een organisatie op gelijk niveau als de Partij, waarvan het in feite de jongerenorganisatie is. De leiders zijn overigens altijd ervaren politici van 30 – 40 jaar oud. De commentatoren noemen enkel Hu Jintao, maar ook Hu Yaobang, die in de schaduw van Deng Xiaoping moest werken, behoorde tot deze groep. Ook in China rebelleren jongeren wel eens tegen de gevestigde orde, maar er is geen enkele grond voor de aanname dat ex-leiders van de Jeugdliga een rebellerende factie vormen.
Medisch dossier
Li Keqiang is al eerder voor hartklachten behandeld. Zo zou hij een bypassoperatie ondergaan hebben. Hartziekten vormen in China, zoals elders in de wereld, één van de belangrijkste doodsoorzaken. Een zwak hart wordt nooit meer sterker en dat geldt zeker voor iemand die tien jaar lang de zware taak van premier van China waargenomen heeft, een positie die ook veel reizen met zich meebrengt. We mogen vermoeden dat Li’s overlijden voor zijn artsen minder als een verrassing kwam dan voor de buitenwereld, maar ook zij houden dat binnenskamers.
Verantwoording
Graag eindig ik met een verantwoording van mijn commentaar. Zoals gezegd houd ik mij al bijna een halve eeuw met China bezig, waarvan ruim veertig jaar op academisch niveau. Ik verbleef meerdere malen in China, waaronder gedurende twee kritieke momenten. Als student in China maakte ik in 1976 de dood van Zhou Enlai mee. Ik kon van dichtbij de reacties van Chinezen observeren. De westerse media waren toen nog niet zo geïnteresseerd. Ook verbleef ik rond het roemruchte jaar 1989 in Beijing, waar ik de dood van Hu Yaobang en de reacties daarop, alsmede de merkwaardige tot absurde interpretaties daarvan in de westerse media, die toen wel aanwezig waren, van nabij kon observeren. Nu, bij de dood van Li Keqiang, staat China volop in de schijnwerpers van de westerse media en wordt zijn overlijden gretig aangegrepen voor wilde interpretaties. Gelukkig zijn er nog steeds media die een meer evenwichtige en positieve berichtgeving over China brengen.
Bron: persoonlijke ervaring en eigen onderzoek van de auteur
