De nieuwe leider van Taiwan bedenkt een nieuw soort dubbelzinnigheid. In orwelliaanse doublespeak heeft hij het over verzoening met Beijing, maar tegelijk over ‘twee gelijkwaardige China’s’. Taiwanese experts (en een reporter van de FT) zijn niet gelukkig. Washington spitst de oren. Beijing neemt het zekere voor het onzekere.
‘De Chinese regering en de CPC zullen Lai Ching-te nooit vertrouwen’ denken sommige commentatoren. En weer anderen vinden dat China goede redenen heeft voor zijn wantrouwen. Enigszins verrassend is het wel dat zelfs Kathrin Hille van de Financial Times geneigd is dit oordeel bij te treden. Hille ging haar licht opsteken in Taiwan zelf. Volgens haar reageerde Beijing overtrokken op de inaugurele rede van Lai, maar ‘beleidsmakers en wetenschappers die bekend zijn met de ingewikkelde wereld van de betrekkingen tussen China en Taiwan’ legden haar uit dat ‘Beijing nu misschien wel enigszins gelijk heeft’.
Lai verlaat het pad van Tsai
Hille vernam van haar zegslieden dat de nieuwe leider van Taiwan inderdaad laat zien dat hij wil afwijken van het pad van zijn voorganger Tsai Ing-wen. En sommigen vragen zich af of dat verstandig is, want het is volgens hen ‘een gok in een tijd van grote spanningen’. Volgens een adviseur van Tsai, de voormalige leider van het eiland, is ‘Lai’s houding een stap terug in de richting van meer confrontatie’. Hij denkt ook dat het Xi Jinping ‘in een lastig parket brengt, want Xi wil nu geen krachtmeting, voordat de uitslag van de Amerikaanse verkiezingen duidelijk is.’ Even tussendoor een opmerking over de woordkeuze van mevrouw Hille. Zij noemt Lai president (van een niet erkende staat dus) terwijl ze naar Xi verwijst als de leider van China. Dat het geen haarkloverij is om op de gebruikte termen te letten zulle we zo dadelijk zien.
Verkiezingsbeloften …
Hille schrijft dat de nieuwe president (sic) van Taiwan ‘zijn thuisland al lange tijd als een onafhankelijk land beschouwt’. Lai beloofde echter tijdens zijn verkiezingscampagne dat hij ervoor zou pleiten om de status quo in de Straat van Taiwan te behouden (iets wat de regering Biden van alle betrokkenen eist). Hij riep ook op tot het hervatten van toerisme en studentenuitwisselingen met China om wederzijds begrip te bevorderen.
een beetje gebroken.
Lai is echter, volgens de Taiwanese experten, tijdens zijn inaugurele rede meteen afgeweken van zijn beloften om te streven naar een consensus en de Chinese regering niet te provoceren. Daar waar zijn voorganger Tsai verwees naar de ‘autoriteiten in Beijing’ of ‘de overzijde van de Straat’, termen die het bestaan van twee verschillende landen niet benadrukken, merkten de deskundigen die Hille raadpleegde dat Lai het de hele tijd over ‘China’ had, alsof dat dus een ander land zou zijn.
De ‘Republiek China’, niet langer ‘vrij Taiwan’?
Hij sprak zonder omwegen over de soevereiniteit van Taiwan door te verwijzen naar grondwet van de Republic of China (ROC), die in 1945 door de regering van Chiang Kai-shek werd ingesteld, en vervolgens meegenomen op de vlucht naar Taiwan. Een grondwet die nog steeds op het eiland geldt, weliswaar in gewijzigde vorm. Lai zei dat ‘de soevereiniteit bij het volk ligt dat de nationaliteit van het ROC heeft en .. dat de Republiek China en de Volksrepubliek China niet aan elkaar ondergeschikt zijn’. Het feit dat de nieuwe leider van Taiwan dus spreekt over twee China’s is een duidelijke en provocerende ontkenning van de één-China-politiek die door de overgrote meerderheid van de landen in de wereld, ook door de VS, is aangenomen. Het is een belediging voor allen die de hereniging van China willen en het kan een conflict uitlokken.
Een vergiftigd geschenk
Ook Tso Chen-dong, een professor aan de Nationale Universiteit van Taiwan en een adviseur van de Kuomintang (KMT) is niet gelukkig met de opstelling die Lai Ching-te heeft gekozen en de weg die hij lijkt te willen volgen. De nationalistische KMT heeft in Taiwan tot 1987 een dictatuur uitgeoefend en regeert sindsdien regelmatig met tussenpozen over het eiland. Ze heeft in 2024 de leiderschapsverkiezing verloren, maar de parlementsverkiezing gewonnen. Dat Lai zich beroept op ‘de grondwet van de KMT’ kan een concessie lijken, een stap in de richting van politieke tegenstanders. Het zou een poging kunnen zijn om tegengestelde politieke krachten in Taiwan te verzoenen. Anderzijds, door de manier waarop hij naar de grondwet verwijst gaat Lai regelrecht in tegen een kernprincipe ervan. Volgens die grondwet maakt Taiwan immers nog steeds deel uit van een grotere Chinese natie, de Republiek China (let wel, niet de Volksrepubliek China). En dat is wat de Kuomintang ook vindt, en waarom er bij die partij ondanks alles een neiging bestaat tot toenadering met Beijing.
En wat denkt Washington?
Ook Washington moet met Lai’s gepraat over twee gelijkwaardige China’s een afwijking vrezen voor de lijn van strategische dubbelzinnigheid en lippendienst aan de status quo die het van zijn separatistische Taiwanese bondgenoten eist. Lai heeft zich met zijn woorden over verzoening dan misschien een goede leerling van Washington getoond, Tsai Ing-wen was wat dat betreft wel een stuk gehoorzamer. Het is iets wat de Taiwanese experts met wie de reporter van de Financial Times ging praten benadrukken en het zou een verklaring kunnen zijn voor de opvallend lovende woorden die de regering Biden in haar felicitaties voor Lai over had voor Tsai Ing-wen, Lai’s voorganger.
Beijing, ondubbelzinnig en helder (zoals meestal)
Beijing heeft een en ander goed begrepen en met militaire oefeningen rondom het eiland een waarschuwing laten uitgaan naar de separatisten op Taiwan en de buitenlandse machten die hen – al of niet op dubbelzinnige wijze – steunen. De manoeuvres zijn intussen afgelopen, maar het Volksbevrijdingsleger heeft laten weten dat het in de toekomst regelmatig het recht zal uitoefenen om zijn paraatheid op te voeren en te testen in dat deel van China, aan beide zijden van de Straat en in de zee-engte zelf.
Bronnen: Financial Times, Xinhua, state.gov (min BuZa VS), Global Times, Wikipedia
Meer lezen over Taiwan, de geschiedenis van zijn de facto autonomie, hereniging met China en verschillende visies onder de bevolking aan beide zijden van de Straat van Taiwan:
Taiwan versus China – het verhaal achter het debat
en
Taiwan: An Anti-Imperialist Resource
