Interview – Marc Vandepitte
De Oeigoeren staan wereldwijd in de schijnwerpers, maar de beeldvorming verschilt sterk tussen het Westen en andere delen van de wereld. In dit interview biedt (Oud-VRT) journalist en Chinawatcher Ng Sauw Tjhoi een alternatieve kijk op de geschiedenis, de geopolitieke context en de realiteit achter de vaak gepolariseerde berichtgeving over de Oeigoeren.
De Oeigoeren zijn een bevolkingsgroep in Xinjiang, in het westen van China. Eind vorig jaar kwamen ze in het nieuws vanwege de val van Bashar al-Assad. Toen bleek dat duizenden Oeigoeren in Syrië hadden meegevochten met islamitische terreurorganisaties en daar nog steeds actief zijn.
In eigen land ontstond beroering over de situatie in Syrië, omdat OCAD, het orgaan dat de terreurdreiging in België analyseert, ervan uitgaat dat er momenteel ongeveer 89 Belgische foreign fighters in Syrië en Irak zijn. Dit brengt risico’s met zich mee, aangezien teruggekeerde Syriëstrijders in het verleden verantwoordelijk waren voor ernstige terreuraanslagen in West-Europa, waaronder België.
Over de kwestie van de Oeigoeren spraken we met Ng Sauw Tjhoi. Hij verdiepte zich in dit onderwerp, schreef meerdere boeken over China en bezocht Xinjiang drie keer, voor het laatst in september 2024. Daarnaast is hij als China-expert gehoord tijdens de parlementaire hoorzittingen over Xinjiang in het federaal parlement in 2021.
disclaimer Beeld: Public Domain
De Chinese regio Xinjiang heeft de oppervlakte van Frankrijk, Duitsland en Italië samen, omvat 25 miljoen inwoners waarvan 44 procent Oeigoeren, 40 procent Han-Chinezen (de grootste etnische groep in heel China), 8 procent Kazakken en 8 procent andere minderheden (Kirgiezen, Tibetanen, etnische Russen, Mongolen…).
Reisindrukken
U heeft Xinjiang bezocht. Wat waren uw belangrijkste indrukken?
Xinjiang is cruciaal voor het Belt and Road Initiative. Steden als Ürümqi en Kashgar zijn handelsknooppunten geworden. Ik bezocht immense zonne-energieparken en vrijehandelszones die de economie stimuleren.
De nieuwe Zijderoutes. disclaimer Kaart: Iran International
Hoe wordt de culturele diversiteit behouden?
De overheid promoot actief meertaligheid en culturele expressie. Straatnaamborden zijn bijvoorbeeld in zowel Mandarijn als Oeigoers. Ik heb naast toerisme ook heel veel volkscultuur van diverse minderheden, ook van Oeigoeren, kunnen beleven.
Ook wat betreft religie, van de 39.000 moskeeën in China zijn er ongeveer 25.000 in Xinjiang. Er leven ook nog in andere delen van het land moslims, in totaal 25 miljoen (2 procent van alle Chinezen), waarvan 11,5 miljoen in Xinjiang. De islam is een erkende godsdienst naast andere in het land.
Zo probeert China een inclusieve en ‘harmonieuze’ samenleving uit te bouwen.
Wat hoopt u dat mensen meenemen uit uw ervaringen en observaties in Xinjiang?
Ik hoop wat meer evenwicht te brengen in onze kijk op China, dat is nog steeds mijn drijfveer als journalist. Het is een uitdaging om dit onderwerp te bespreken, omdat het huidige narratief zo sterk is verankerd.
Het is alsof je tegen een muur praat wanneer je probeert een ander perspectief te bieden in deze discussie
Het is goed mogelijk dat dit interview zal worden afgedaan als onjuist, simpelweg omdat het indruist tegen de heersende opvattingen over de Oeigoeren. Het is alsof je tegen een muur praat wanneer je probeert een ander perspectief te bieden in deze discussie.
Ik hoop dat mensen een genuanceerder beeld krijgen van Xinjiang, voorbij de vaak eenzijdige berichtgeving. De regio is dynamisch en divers, met gemeenschappen die streven naar vooruitgang en harmonie. De stem van de meerderheid van Oeigoeren, die gewoon een rustig en vreedzaam willen leven en terreur grondig beu zijn, zou meer moeten gehoord worden.
Terreur in China en de impact op de samenleving
Kan je wat meer vertellen over terreur in China?
In het Westen is hierover weinig geweten, maar China heeft sinds de jaren ’90 verschillende terreurgolven gekend. In april 1990 was er een grote terroristische aanval van de Islamitische Beweging Oost-Turkestan (ETIM). Tijdens deze aanslag namen militanten tien gijzelaars en doodden zes militairen en politieagenten.
Dit markeerde het begin van een reeks gewelddadige incidenten in de regio, variërend van bomaanslagen tot moorden op zowel Han-Chinezen als Oeigoeren.
Een tragisch dieptepunt was de slachtpartij in Ürümqi in 2009, waarbij bijna 200 mensen omkwamen, voornamelijk Han-Chinezen en politieagenten.
In de periode 1990-2016 maakten de terroristische netwerken ongeveer duizend slachtoffers in Xinjiang en elders in China
Er waren niet alleen aanslagen in Xinjiang, maar ook elders in het land. Zo reed in oktober 2013 een voertuig opzettelijk in op een menigte op het Tiananmenplein in Beijing. Het jaar daarop doodden gewapende mannen 34 personen in het treinstation van Kunming.
In de periode 1990-2016 waren twaalf terroristische netwerken actief in China en zij hebben ongeveer duizend slachtoffers gemaakt, voornamelijk burgers van diverse etnische origine.
disclaimer Beelden van enkele terreuraanslagen
Syriëstrijders
Wat is de rol geweest van de Oeigoerse foreign fighters in Syrië?
De Oeigoerse foreign fighters, beter bekend als de Turkestan Islamic Party (TIP), voorheen de Islamitische Beweging Oost-Turkestan (ETIM), zijn een salafistische[1] terreurgroep die al sinds de jaren negentig actief is in China. Hun doel is het oprichten van een islamitische staat in Xinjiang, de meest westelijke provincie van China.
Dit streven maakt deel uit van een bredere droom om een groter ‘Turkestan’ te creëren, waarin naast Xinjiang ook delen van Oezbekistan en andere Centraal-Aziatische gebieden vallen.
De regio die ongeveer wordt bedoeld met ‘Groter Turkestan’. Kaart: Cacahuate, adapted by Peter Fitzgerald, Globe-trotter, Joelf, Texugo, Piet-c and Bennylin, Wikimedia Commons
In 2014 werden de TIP-strijders door de Chinese regering verdreven vanwege hun betrokkenheid bij meerdere terroristische aanslagen in Zuid-Xinjiang. Hierop vluchtten ze naar Syrië, geholpen door mensensmokkelroutes via Turkije, waar ze tijdelijk werden gehuisvest.
In Turkije hebben ze nauwe banden met de extreemrechtse Grijze Wolven. Aanvankelijk duldde Ankara hen, maar later werden ze verplaatst naar Idlib, in het noorden van Syrië.
Kan je zeggen dat Syrië voor hen een soort oefenterrein is?
Inderdaad. De TIP-strijders zien Syrië niet als hun eindbestemming, maar als een oefenterrein om ervaring op te doen voor hun uiteindelijke strijd tegen de Chinese staat. Zij hebben zich indertijd aangesloten bij de jihadistische groepering Hayat Tahrir al-Sham (HTS), voorheen bekend als Jabhat al-Nusra (Al Qaeda), en speelden een cruciale rol in de val van Bashar al-Assad.
De diverse milities van HTS. disclaimer Beeld via Instagram
We weten sinds kort dat de Chinees-Oeigoerse Abdulaziz Dawood Khudaberdi, ook bekend als ‘Zahid’ en commandant van de TIP (in Syrië) benoemd is tot generaal-majoor in het HTS-leger van leider Ahmed al-Sharaa. Twee andere Chinees-Oeigoerse strijders, Mawlan Tarsoun Abdussamad en Abdulsalam Yasin Ahmad, kregen de rang van kolonel.
TIP-commandant ‘Zahid’. disclaimer Foto: Mronline
Op 11 maart 2025 melden de onderzoeksjournalisten van ‘The Grayzone’ dat vooral ‘foreign fighters’ verantwoordelijk zijn voor de 1.300 doden van de massaslachting op Alawitische burgers in Jableh, al-Mukhtareyah, al-Shir en al-Haffah (kleine steden in de regio Latakia). Lokale bronnen wijzen vooral naar Chinees-Oeigoerse, Tsjetsjeense, Oezbeekse en een minderheid Syrische jihadisten, die de gruwelijke (standrechtelijke) executies pleegden.
Deze bloedige terreuracties spreken tegen wat The Economist begin januari stellig beweerde: ‘… verwacht wordt dat de TIP zich zal onderwerpen aan ontwapeningsprogramma’s.’
In Syrië zet de TIP ‘kindsoldaten’ in, wat onbegrijpelijkerwijs mooi ‘onder de westerse radar’ blijft
De TIP staat ook bekend om het inzetten van kindsoldaten. Uit diverse terroristische onderzoeken, waaronder die van het Clingendael Instituut, blijkt dat de TIP specifiek kinderen rekruteert en hen opleidt binnen hun militaire en terroristische structuren. Op deze manier worden kinderen vanaf jonge leeftijd ge- indoctrineerd en getraind voor deelname aan gewelddadige activiteiten.
Ook in Syrië zet de TIP ‘kindsoldaten’ in, wat onbegrijpelijkerwijs mooi ‘onder de westerse radar’ blijft.
TIP-kindsoldaten. disclaimer Foto: Militarywatchmagazine.
Zijn zij gevaarlijk?
Tot 2020 stond ETIM, later verveld naar TIP, op de Amerikaanse terroristenlijst. Mike Pompeo, minister van Buitenlandse Zaken beweerde dat ETIM niet meer actief was. Natuurlijk niet, die was van naam veranderd naar TIP. Dat is dus een ‘politieke leugen’ verhuld in een praktische truc.
Analisten zien daarin een aanwijzing dat deze jihadisten mogelijk als instrument kunnen worden ingezet tegen China, een strategische rivaal van de VS.
Geopolitieke context
Ondanks de ernst en frequentie van deze incidenten, kreeg deze terreurgolf in het Westen relatief weinig media-aandacht. Hoe verklaar je dat?
Een mogelijke verklaring hiervoor is het heersende beeld in Westerse media dat de Chinese overheid etnische minderheden, zoals de Oeigoeren en Tibetanen, onderdrukt. Dit beeld wordt mee bepaald door de vaak beperkte kennis over de Chinese geschiedenis en de complexe etnische verhoudingen in deze regio’s.
Het beeld van China wordt bepaald door de vaak beperkte kennis over de Chinese geschiedenis
Daarnaast speelt de geopolitieke context een rol. Westerse media en beleidsmakers kiezen mogelijk bewust of onbewust om de nadruk te leggen op China’s repressieve maatregelen, omdat dit past binnen een bredere anti-China campagne die sinds 2016 is geïntensiveerd, mede door het Amerikaanse Pivot to Asia-beleid.
Dit beleid was gericht op het versterken van de Amerikaanse aanwezigheid in Azië om de groeiende invloed van China tegen te gaan. Dit heeft ertoe geleid dat de terreurgolf die China trof, niet de aandacht kreeg die het gezien de omvang en impact verdiende.
Ng Sauw Tjhoi
Terreurbestrijding
Hoe heeft de Chinese overheid deze terreur aangepakt?
Vanaf 1990 reageerden de Chinese autoriteiten met versterkte veiligheidsmaatregelen en een verhoogde aanwezigheid van paramilitaire troepen in de regio. Na de zware aanslag in 2009 intensiveerde de Chinese overheid haar aanpak in Xinjiang aanzienlijk.
Gewelddadige incidenten en separatistische activiteiten werden hard aangepakt. Deze campagne omvatte massale arrestaties en, in sommige gevallen, executies van degenen die verdacht werden van betrokkenheid bij terroristische activiteiten. Daarnaast werden uitgebreide surveillancesystemen geïnstalleerd, waaronder camera’s met gezichtsherkenning en frequente politiecontroles.
Gewelddadige incidenten en separatistische activiteiten werden hard aangepakt
Parallel hieraan introduceerde de overheid programma’s gericht op armoedebestrijding en economische ontwikkeling in Xinjiang. Dit omvatte de oprichting van trainingscentra waar Oeigoeren en andere etnische minderheden beroepsopleidingen konden volgen. Het zijn vooral deze centra die in het Westen in het vizier zijn gekomen.
Verschilt hun aanpak van terreur van die van het Westen?
Zeker. In tegenstelling tot de westerse ‘War on Terror’, heeft China ervoor gekozen geen militaire interventies in het buitenland te ondernemen, zoals de invasies in Afghanistan en Irak. In plaats daarvan heeft China zich gericht op interne maatregelen om terrorisme aan te pakken, met name in Xinjiang.
Een belangrijk aspect van de Chinese aanpak is de nadruk op collectivisme boven individualisme. Dit houdt in dat het welzijn van de gemeenschap voorrang heeft op individuele belangen. In de context van Xinjiang betekent dit dat de overheid streeft naar nationale eenheid en het verminderen van sociaaleconomische ongelijkheden.
Dit streven kan echter ook spanningen en weerstand oproepen binnen gemeenschappen, vooral wanneer beleid als te opdringerig wordt ervaren.
Genocide
De Chinese aanpak van terrorisme en veiligheid in Xinjiang ligt sterk onder vuur in het Westen. Sommigen spreken zelfs van ‘genocide’. Is die beschuldiging terecht?
De term ‘genocide’ is zeer beladen, zeker nu met de genocide in Gaza. Die hebben we voor onze ogen zien gebeuren. Als we echter kijken naar Xinjiang, dan ontbreken de beelden of bewijzen die een genocide zouden ondersteunen. Die zijn er gewoon niet.
The Economist stelt dat er weliswaar sprake is van mensenrechtenschendingen, maar de term ‘genocide’ is hier misplaatst
In het geval van Xinjiang zien we geen massale vluchtelingenstroom naar buurlanden als Afghanistan, Oezbekistan of Pakistan, wat we bij een genocide wel zouden verwachten. Ook onafhankelijke bronnen, zoals The Economist, stellen dat er weliswaar sprake is van mensenrechtenschendingen, maar dat de term ‘genocide’ hier misplaatst is.
U stelt dat er geen oorlog tegen de Oeigoeren plaatsvindt. Wat gebeurt er dan wel in Xinjiang?
Wat we hebben gezien, zijn antiterreuracties en verhoogde veiligheidsmaatregelen, vooral tussen 2015 en 2017. Dit was een reactie op terroristische aanslagen in de regio.
Een Belgische ondernemer in Xinjiang, die ik uitgebreid aan het woord laat in het China Vandaag dossier (waar dit interview een onderdeel van is, nvdr), bevestigde dat er geen sprake was van een oorlogssituatie. Tijdens de COVID-19-pandemie waren er sterke beperkingen van bewegingsvrijheid, maar dat was wereldwijd het geval.
Medialeugens
U noemt de genocidebeschuldigingen een ‘medialeugen’. Hoe bedoelt u dat?
Deze beschuldigingen zijn een van de grootste mediafabricaties die ik heb meegemaakt. Vergelijkbaar met de leugens over massavernietigingswapens in Irak. In 2021, toen ik getuigde in het federale parlement stond ik vrijwel alleen met mijn analyse, maar inmiddels is duidelijk hoe deze misinformatie werd geconstrueerd, gefabriceerd.
Kunt u daar voorbeelden van geven?
Adrian Zenz. Foto: United States Mission Geneva, disclaimer Wikimedia Commons
Een centrale figuur in deze misinformatie is Adrian Zenz, een fundamentalistisch christelijke onderzoeker verbonden aan de Victims of Communism Memorial Foundation in Washington. Hij is nooit in Xinjiang geweest en baseert zijn schattingen – zoals het getal van één tot twee miljoen Oeigoeren in kampen – op onbetrouwbare bronnen en extrapolaties.
Zijn er fouten in zijn methodologie?
Zenz’ cijfers kwamen onder meer van Istiqlal TV, een Oeigoerse mediaorganisatie in ballingschap, verbonden aan de terreurorganisatie ETIM/TIP. Daarnaast gaf hij zelf toe dat de BBC hem aanspoorde om tot het getal van 1 miljoen te komen, ondanks zijn aanvankelijke twijfel. Toch zijn zijn rapporten de basis geworden voor westerse regeringen en organisaties als Amnesty International, wat zeer problematisch is.
En hoe zit het met Australian Strategic Policy Institute (ASPI)?
ASPI, een andere veelgeciteerde bron, ontvangt financiering van onder andere het Amerikaanse ministerie van Defensie, NAVO en de Israëlische ambassade. Zenz werkt ook mee aan rapporten van ASPI. Toch worden hun rapporten door mainstream media kritiekloos overgenomen.
Heropvoedingskampen
De meest gehoorde beschuldiging is dat China miljoenen Oeigoeren opsluit in ‘heropvoedingskampen’. Wat is uw reactie hierop?
Er zijn inderdaad gevangenen in Xinjiang, maar dit gaat om ongeveer 30.000 tot 35.000 veroordeelde criminelen en terroristen, niet om miljoenen. De verhalen over massale kampen zijn een westerse constructie.
Hoe zit het met de beelden van opgesloten Oeigoeren?
Sommige beelden, zoals mannen in blauwe pakken die op de grond zitten, tonen in werkelijkheid een deradicaliseringsevenement voor voormalige gevangenen. Dit werd in de media echter als ‘bewijs’ voor kampen gebruikt.
Bestaan er dan helemaal geen heropvoedingskampen?
Er zijn waarschijnlijk educatieve programma’s in gevangenissen, maar de miljoenenkampen zoals geschetst in westerse media bestaan niet. De verwarring komt deels door ‘trainingscentra’ die bedoeld waren voor armoedebestrijding en tewerkstelling. Zelfs de Wereldbank heeft deze programma’s mee gefinancierd.
Dwangarbeid
China wordt beschuldigd van dwangarbeid, vooral in de textielindustrie. Wat klopt hiervan?
Deze beschuldigingen komen wederom grotendeels van Adrian Zenz en zijn gebaseerd op suggesties, niet op bewijzen. De Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) noemt China of Xinjiang niet in hun recente rapport over dwangarbeid.
Zijn de arbeidsverplaatsingsprogramma’s een vorm van dwangarbeid?
China kent grootschalige interne migratieprogramma’s. Op dit moment zijn er in China bijna 300 miljoen van die ‘interne migranten’. Mensen, inclusief Oeigoeren, zoeken zelf of grijpen kansen om elders beter betaald werk te vinden. Dit heeft miljoenen Chinezen uit de armoede gehaald.
Zijn westerse bedrijven betrokken bij dwangarbeid?
Er wordt vaak gesuggereerd dat westerse bedrijven profiteren van dwangarbeid, maar interne onderzoeken van deze bedrijven hebben geen bewijs opgeleverd. Toch blijft de beschuldiging terugkomen, wat leidt tot voortdurende insinuaties en verdachtmakingen.
Envoyé Spécial, zo’n beetje de Terzake van France 2 werd recent verplicht om een reportage over ‘gedwongen- en kinderarbeid in Xinjiang’ van het scherm te halen.
Het programma, eind februari uitgezonden, laat duidelijk zien hoe twee Franse journalistes Justine Jankowski en Marine Zambrano, met verborgen camera’s enkele Chinese fabrieken binnenslopen en via gemanipuleerde montage en bewust foute vertalingen uit het Mandarijn, de waarheid geweld hebben aangedaan.
Bovendien sleurden ze niemand minder dan de heer Adrian Zenz mee in hun ‘journalistieke afgang’. Ze lieten hun reportage zien aan Zenz en die bevestigde in beeld heel enthousiast de foute vertalingen en hun gemanipuleerde conclusies. Zo werd nogmaals duidelijk dat Zenz’ onderzoeksmethoden en zijn begrip van de Chinese taal ronduit beneden alle peil zijn. Het woord ‘nonZenz’ lijkt me hier gepast.
Westerse perceptie
Waarom is het narratief over Xinjiang zo anders in het Westen dan in het Globale Zuiden?
China heeft de afgelopen jaren iets meer dan duizend internationale delegaties uitgenodigd om Xinjiang zelf te beoordelen. De Islamitische Wereldliga rapporteerde bijvoorbeeld dat de islam er gelijkwaardig wordt behandeld. Bij stemmingen in VN-Mensenrechtenraadvergaderingen over Xinjiang krijgt China structureel steun van 80 tot 90 landen.
Hoe beïnvloeden westerse instellingen de berichtgeving?
In de VS zijn er organisaties zoals het aan de CIA gelinkte National Endowment for Democracy[2] en speciale congrescomités die Oeigoerse projecten financieren en het anti-China narratief ondersteunen.
Daarnaast bestaat er een interparlementaire coalitie, de Inter-Parliamentary Alliance on China (IPAC), bestaande uit individuele parlementariërs voornamelijk uit westerse landen, die actief bijdragen aan het verspreiden van negatieve berichtgeving over China.
Heel erg bedankt Tjhoi.
Dit interview is onderdeel van een dossier over Xinjiang dat zopas verschenen is in China Vandaag. Het nummer kost 6 euro exclusief verzending. Je kan het bestellen door een mail te sturen naar: chinavandaag@belchin.be.
Notes:
[1] Salafisme is een islamitische stroming die pleit voor een terugkeer naar de oorspronkelijke praktijken en leerstellingen van de vroege moslims.
[2] De National Endowment for Democracy (NED) is een verkapte CIA-organisatie. In een openhartige bui vertelde Allen Weinstein, een voormalig voorzitter van NED: “Veel van wat we tegenwoordig doen werd 25 jaar geleden in het geheim gedaan door de CIA”.
Het bovenstaande interview verscheen op DeWereldMorgen. De geïnterviewde en de interviewer gaven ChinaSquare toestemming om het over te nemen, waarvoor dank.
ChinaSquare publiceert het als opiniestuk.
Bekijk ook de video van VS-kolonel Wilkerson (ex-kabinetchef BuZa minister C.Powell) waarin hij uitlegt dat de CIA een rol kan spelen in het opzetten van de Oeigoeren in Xinjiang tegen de Han
