Vreedzame opkomst en duurzaamheid van China vandaag.

‘Het succes van de AIIB is van historisch belang en brengt verdeeldheid tussen de VS en grote Europese landen. De VS heeft Azië alleen nog militaire macht te bieden, maar uiteindelijk is economische macht sterker’.
‘De verhouding tussen staat en maatschappij is in China anders dan bij ons. Prestaties geven de overheid populariteit en prestige. De maatschappij verandert snel en dat dwingt het systeem tot een ingrijpende modernisering.’

Prikkelende uitspraken over opkomst en duurzaamheid van het huidige China, door Martin Jacques.
Er lopen onder China-kenners op het moment twee discussies, waarvan de echo’s op ChinaSquare te vinden zijn. Een gaat over de opkomst van China, de andere over de duurzaamheid van het Chinese systeem. De bekende publicist Martin Jacques heeft op beide thema’s een uitgesproken visie. Niet iedereen zal het met hem eens zijn, maar weinigen zullen niet worden geïnspireerd of uitgedaagd door wat hij schrijft. Chinese media staan open voor zijn inbreng. We geven hieronder een samenvatting met citaten van zijn recente artikelen in Global Times (zie foto) en People’s Daily. Twee originele teksten, over opkomst en duurzaamheid van China nu, staan op zijn officiële persoonlijke website http://www.martinjacques.com/

De AIIB, het VK en de VS, ‘vreedzaam en economisch duurt het langst’

De beslissing van het Verenigd Koninkrijk om lid te worden van de Asian Infrastructure Investment Bank (AIIB) was voor Martin Jacques een historische gebeurtenis. London negeerde de druk van Washington. Het nam de spectaculaire beslissing om als eerste westerse grootmacht mee te bouwen aan een internationale financiële organisatie die was ontstaan op initiatief van China. Anderen volgden.
Het succes van de infrastructuur-investeringsbank zat er aan te komen in de regio van Azië en de Pacific zelf, maar is nu nog belangrijker. Het zal van invloed zijn op de andere partnerschappen in de regio, zoals de TPP en de RCEP. De door China voorgestelde bank zal een mondiaal effect hebben en wordt een concurrent voor andere instellingen waar de VS tot nog toe veel macht of de leiding had, zoals de Asia Development Bank en in zekere zin de Wereldbank.
‘Ik zou zelfs stellen dat de AIIB, vanaf zijn lancering, heeft bijgedragen tot de hertekening van de machtsverhoudingen in de regio en dat ze de Amerikaanse ‘herschikking’ of ‘wending’ voor een groot stuk heeft ondermijnd,’ … ‘het feit dat China, net zoals de andere 20 landen die oorspronkelijk hun handtekening onder de AIIB hebben gezet, een ontwikkelingsland is, zorgt voor een uniek inzicht in en affiniteit met de problemen waar die landen mee kampen en het soort dingen dat ze nodig hebben,’ aldus M.Jacques.
Voor de Britse China-kenner is dit een voorbeeld van hoe, in de afgelopen decennia, economische belangen het uiteindelijk halen van militaire macht. Voor alle Britse politici was de ‘special relationship’ tussen het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten heilig (Irak, Afghanistan). Samen met andere Europese landen boet het VK aan macht in en heeft het te lijden van de westerse financiële crisis. Er waren al tekenen van het besef dat het weinig opleverde om te blijven figureren als het schoothondje van de VS. Het VK had onlangs geweigerd om ten minste 2% van zijn bbp aan defensie te besteden zoals de VS eist van zijn Europese bondgenoten. De draai van 180°, met het lidmaatschap van de AIIB, kwam echter nog onverwacht.
Martin Jacques is hiervan overtuigd: ‘De doorbraak is teweeggebracht door China. Er is geen land in Europa – en eigenlijk zowat in de hele wereld – dat niet te maken krijgt met de gevolgen en de uitdagingen die voortkomen uit de opkomst van China. Allemaal moeten ze hun positie bepalen. Het proces is voortdurend in beweging: het begint met ongeloof en scepticisme, dan volgen groeiende interesse en nieuwsgierigheid, die uitmonden in erkenning, engagement en enthousiasme’.
Groot Brittannië heeft lange tijd achterop gehinkt, de bekende achterhoedegevechten geleverd (China de les spellen, de dalai lama uitnodigen), maar beseft nu eindelijk dat oprechte betrekkingen en wederzijds respect grote kansen bieden.
‘De AIIB is een typisch bewijs van de economische macht van China in de regio en van het soort gewicht dat het land nu in de schaal legt. De VS kan hier niet tegenop: het enige wat het aan de regio te bieden heeft is militaire macht’.
De instellingen die altijd door het Westen, met Amerika voorop, werden gedomineerd, het IMF en de WB, moeten zichzelf heruitvinden en de landen in opkomst en ontwikkeling mee laten regeren. Als de Verenigde Staten dit blijven tegenhouden, zoals ze altijd hebben gedaan, zullen ze door hun eigen toedoen meer en meer in een isolement terechtkomen.

Inzicht in het bestuur van China, een duurzaam systeem

Veel mensen in het Westen denken dat het politieke systeem van China te weinig legitimiteit heeft en dus op den duur onhoudbaar is. Hoe lang het bestel het nog uithoudt, daarover zijn de meningen verdeeld en de voorspellingen al niet meer zo apocalyptisch. De bestendigheid en de prestaties van de hervormingen hebben enig schoorvoetend respect afgedwongen.

Een andere geschiedenis

Westerlingen geloven echter rotsvast dat alleen hun variant van de democratie echt en wettelijk is, een oppervlakkige visie die niet door de geschiedenis wordt bevestigd. Vergelijk bijvoorbeeld het draagvlak en het geloof in de regering dat westerse democratieën onder hun bevolking genieten, met de steun van de Chinezen voor hun eigen overheid. Er is in de Chinese geschiedenis een andere verhouding ontstaan tussen staat en maatschappij dan bij ons.
‘Ten eerste heeft de overheid eeuwenlang de eenheid moeten vrijwaren van de beschaving en het grondgebied. …De staat heeft een blijvend gezag en belang. Hij neemt een centrale plaats in, heel anders dan in de westerse traditie van natiestaten. Staat en maatschappij zijn in hoge mate synoniem in China. … Ten tweede … wordt de staat vanuit een familiaal oogpunt bekeken, vandaar de uitdrukking natiefamilie, of de idee van China als een grote familie. Met andere woorden: in westerse maatschappijen is de staat een externe en wat kunstmatige structuur, voor Chinezen is de staat een vertrouwde figuur …Ten derde kent China een veel hoger waarde toe aan bekwaamheid en doeltreffendheid van de staat dan in het Westen gebruikelijk is, vandaar dat de werving van ambtenaren er een zaak is van meritocratie.’
In het Westen staat de selectie van volksvertegenwoordigers en regeringen centraal, in China kijkt de bevolking naar wat ze van de staat verwacht en eist. Wat dat betreft is het verschil tussen de twee stelsels natuurlijk enorm: de Chinese staat heeft van zijn kant een enorme transformatie, de meest opmerkelijke in de hedendaagse geschiedenis, uitgedacht en geleid. De twee kunnen en moeten van elkaar leren, maar zullen verschillend blijven.

Een andere toekomst?

Voor Martin Jacques is de kans dat er een crisis van het bewind komt in het Westen groter dan in China. De VS en Europa raken in verval en daarmee vermindert ook het gezag en de legitimiteit van de heersende elites en de politiek. China is in opkomst en de heersende elite dankt daaraan zijn toenemende status en prestige.
China wordt echter met zijn eigen politieke uitdagingen geconfronteerd. China heeft geen ander systeem nodig, het huidige bestel heeft de tijd getrotseerd en geweldige verwezenlijkingen tot stand gebracht, maar …
‘het land ontwikkelt zich tegen een buitengewone snelheid. Als je bedenkt hoezeer het leven van een gewoon iemand veranderd is de afgelopen dertig jaar, geeft dat een idee hoe al het andere, ook de politiek, mee moet evolueren om te kunnen overleven (…) de diepgaande modernisering van het systeem en de instellingen moeten ervoor zorgen dat de staat aan de eisen en verwachtingen van een totaal nieuwe maatschappij kan tegemoetkomen.’