In het artikel ‘‘De Tibetanen spreken terecht van een culturele genocide’ brengt het tijdschrift MO een lovende bespreking van het boek ‘De rode kogel, Berichten uit bezet Tibet’ van Christa Meidersma. Chinasquare legde het artikel voor aan Elisabeth Martens, auteur van verschillende boeken over Chinese en Tibetaanse cultuur, Tibetaans boeddhisme en mindfulness. Zij stelt vragen bij het werkelijkheidsgehalte van het beeld dat Meidersma en MO schetsen.
Dit artikel is een opinie. Zoals alle opinies op Chinasquare valt de inhoud volledig onder de verantwoordelijkheid van de auteur.
In haar boek over ‘Chinees bezet Tibet’ en ‘haar 35 jaar inzet voor de Tibetaanse zaak’, vertelt Christa Meindersma over verschillende ontmoetingen met Tibetanen die haar raakten: een activist, een spion, een minnaar, een non, een politieke gevangene, een dichter, een leraar, de dalai lama… zoveel ‘echte Tibetanen’. We zouden gemakkelijk overstemd kunnen geraken door emoties die deze verhalen bij ons oproepen en alle kritisch gevoel vergeten.
Berichten uit Tibet?
Maar… waarom gaat het alleen om Tibetaanse ballingen? De gemeenschap in ballingschap vertegenwoordigt 0,2% van de 6 miljoen Tibetanen. Gelukkig heeft de auteur het fatsoen om ons tussen de regels van haar 400 pagina’s tellende boek te laten begrijpen dat ze al tientallen jaren geen voet meer in Tibet heeft gezet. Als dat het geval was geweest, zou ze haar woorden waarschijnlijk beter hebben gewikt..
Onderdrukking van het Tibetaans?
Tussen 1989 en 2019 heb ik acht keer de kans gehad om naar Tibet en aangrenzende gebieden te reizen. De laatste keer was in 2019. Tijdens de reis van 3000 km die ik toen heb afgelegd, heb ik maar zelden Chinees gehoord, behalve in Lhasa en Xigatze, de twee belangrijkste steden van Tibet. Dit is meteen in tegenspraak met de woorden van de auteur die beweert dat ‘jongeren naar Chinese scholen gaan en zo hun taal en hun tradities verliezen. Tijdens de zeldzame feestdagen thuis kunnen ze niet eens met hun grootouders praten.’ Ik heb lagere en middelbare scholen kunnen bezoeken en met Tibetaanse en Chinese leraren kunnen praten. In de klaslokalen, aan de muren en op de schoolborden hingen evenveel tekens en opschriften in het Tibetaans als in het Chinees. Aan de scholen waren de informatieborden bedoeld voor ouders meestal in het Tibetaans geschreven. En terecht: Tibetaans is de moedertaal en de eerste taal die op school wordt onderwezen. De tweede is uiteraard de nationale taal, Han-Chinees. Tibetaanse kinderen leren het vanaf het eerste leerjaar van de basisschool. De derde taal is Engels,
zodat Tibetaanse kinderen een opening naar de wereld kunnen hebben.
Opgelegde etnische homogeniteit
Tijdens mijn laatste reis in september 2019 trok ik van Lhasa naar het uiterste westen van Tibet en vervolgens terug naar Lhasa door het ChangTang-natuurreservaat. Hoe verder ik naar het westen ging, hoe minder de lokale bevolking vloeiend Chinees sprak. Mijn gesprekspartners spraken alleen Tibetaans, van de jongste tot de oudste. Nog verder, bijvoorbeeld in Ali, bij de bronnen van de Indus rivier, waren de etnische verschillen sterk uitgesproken: het was gemakkelijk om een Tibetaan te onderscheiden van een Han, een Oeigoer of een Kirgiziër, enz. Dat is in tegenspraak met de bewering van Meindersma dat ‘sinds Xi Jinping president van China is geworden, het discours is verschoven van minderheidsautonomie naar etnische homogeniteit. Eén land, één volk, één systeem, dat is de visie die wordt opgelegd door propaganda en geweld’ . Wanneer je zulke verdraaiingen van de werkelijkheid leest kan je je beter afvragen hoe sterk de westerse antipropaganda wel is.
Hippie geluksindustrie
Het is niet moeilijk te begrijpen hoe het komt dat Meidersma de verhalen en de eisen overneemt van Tibetaanse bannelingen en hun leider, de 14e dalai lama, die ze verschillende keren heeft ontmoet. Zoals zoveel andere ‘salonlinksen’ raakte ze in de ban van de charmante glimlach en de goedaardige lach van de leider van de Tibetaanse ballingen. De auteur maakt deel uit van de hippiegeneratie, die een bijzonder vruchtbare voedingsbodem vormde voor de zaden van de geluksindustrie waarvan ‘de apostel van de vrede’ een van de trouwe vertegenwoordigers is.
Herstel van het 6de-eeuws Tibet?
Het is overigens deze ijveraar voor de liberale economie die de term ‘historisch Tibet’ heeft bedacht zoals die onlangs in het mediavocabulaire is opgedoken: Tibet is niet langer Tibet zoals China het bepaalt – de Tibetaanse Autonome Regio (TAR)- maar het omvat aanzienlijke delen van naburige provincies: Gansu, Qinghai, Sichuan, Yunnan, die ‘Beijing opzettelijk heeft afgescheiden van de Tibetaanse Autonome Regio’, zegt Meindersma. Het ‘historische Tibet’ van de dalai lama beslaat tweemaal het grondgebied van de TAR; het is eindelijk een kwart van China dat wordt opgeëist door de heilige man! De auteur verwijst daarvoor, in navolging van de dalai lama, naar een historisch feit: het Tibetaanse rijk bestond… van de 6e tot de 8e eeuw , in een tijd dat er nog geen grenzen bestonden.
Romantisch nomadisch leven?
Gedurende de dertig jaar dat ik door Tibet reisde heb ik steeds minder ‘nomadenkampen’ gezien; de overgrote meerderheid zijn seminomaden die in de zomer transhumance – seizoensgebonden migratie van personen met hun vee tussen vaste zomer- en wintergebieden- beoefenen en in de winter terugkeren naar hun dorpen. Wie bij ons weet dat het aantal stuks vee er is verdrievoudigd in twintig jaar en dat dit groot aantal dieren het droogteprobleem van het hoogplateau sterk verergert? Klimaatverandering heeft snellere gevolgen op deze hoogte, en dwingt tot verandering van de levensstijl. Als reactie op de woestijnvorming op het hoogplateau heeft de regering veel maatregelen genomen, waaronder het verminderen van de veestapel en het bouwen van nieuwe kleine stedelijke gebieden en dorpen waar herders kunnen komen wonen.
Hulp tegen armoede of dwangarbeid?
Aanvankelijk was er een ernstig werkloosheidsprobleem. Maar met het verstrijken van de tijd kwamen er banen bij: in kleine voedselverwerkende bedrijven, in ecotoerisme, in de glastuinbouw, in de bescherming van de natuurgebieden (momenteel bedekken ze de helft van de oppervlakte van de TAR), enz. Verre van een ‘gedwongen hervestiging van nomaden met de gedwongen verkoop van hun vee’, en verre van tewerkgesteld te worden ‘in louche fabrieken tegen hongerlonen’, worden de voormalige herders opgeleid voor beroepen die meer nodig zijn voor de huidige realiteit van Tibet.
Culturele genocide?
‘De Tibetanen hebben het zelf over culturele genocide’, zegt de auteur, maar over welke Tibetanen heeft ze het? 0,2% Tibetaanse ballingen? Heeft ze geprobeerd de 6 miljoen Tibetanen te ontmoeten die in China wonen, verspreid over de TAR en in de naburige provincies? Wat ik daar zag, is dat de kunst en de ambachten van Tibet zo goed in ere worden gehouden dat het zelfs in Beijing een ’trend’ is geworden om zich op Tibetaanse wijze te kleden.
Politieke en apolitieke monniken
‘In Tibetaanse kloosters worden alleen boeddhistische leringen onderwezen die in overeenstemming zijn met de leringen van de Communistische Partij’, zegt Meidersma verder. Ze had het ook anders kunnen formuleren: ‘de Communistische Partij tolereert geen politieke opvoeding in Tibetaanse kloosters’, dat had meer in overeenstemming met de werkelijkheid geklonken. De kloosters hebben steeds meer monniken en het ontbreekt hen duidelijk aan niets: ze hebben het nieuwste model mobiele telefoon in hun zak en een camera over hun schouder, ze nemen de HST Lhasa-Xigatze voor een bezoekje aan naburige kloosters. Maar zodra een klooster zich met de politiek bemoeit door ‘Vrij Tibet’ gaat propageren, wordt het natuurlijk op de vingers getikt loopt het het risico een paar weken in ‘quarantaine’ te worden geplaatst. Maar wat zou men hier doen indien de Corsicaanse kloosters in opstand zouden komen tegen de Franse regering en de onafhankelijkheid van hun eiland zouden eisen?
Surveillancemaatschappij?
Wat betreft het aantal camera’s waar de auteur het over heeft – de meest hilarische is die ‘verborgen in een gebedsmolen’ want die wordt de hele dag door de gelovigen rondgedraaid – kan ik gerust stellen dat er er meer per vierkante meter hangen in Jeruzalem dan in Lhasa en dat camera’s voor gezichtsherkenning net zo talrijk zijn in Londen als in Peking. Weinig mensen hebben de mogelijkheid zelf uit te zoeken wat er werkelijk aan de hand is in Tibet, wat de auteur geloofwaardigheid verschaft wanneer ze beweert dat ‘heel Tibet hermetisch afgesloten is, zowel in de echte wereld als in de virtuele wereld’. Maar hoe kwam het dan dat ik erheen kon reizen, ambachtslieden, monniken, boekverkopers, brouwers, boeren, veeboeren, specialisten in traditionele geneesmiddelen, ondernemers, schooldirecteuren, leraren, restauranthouders, winkeliers, werknemers, enz. kon ontmoeten? ? Word ik betaald door de Chinezen? Nou nee, ik kan u verzekeren dat noch de regering, noch de ambassade, noch enige hoge functionaris op de hoogte is van wat ik schrijf over China, of over de ‘Tibetaanse kwestie’, of over welk ander onderwerp dan ook betreffende het huidige China.
Oprechte bezorgdheid?
De auteur concludeert dat ‘de Chinese strategie zeer effectief is: zonder nieuws is er geen verhaal en verschijnt er niets in de internationale media’. Maar geven de internationale media wel om het Tibetaanse volk? Helemaal niet, ze zijn geïnteresseerd in het schandaal van de zogenaamde ‘Chinese repressie in Tibet’: dat is sensationeel, dat raakt onze emoties. Het boek van Meindersma mikt op die emotie: ‘Christa was zesentwintig toen Chinese soldaten haar neerschoten tijdens een vreedzaam protest in Lhasa. Met twee kogelgaten in haar lichaam werd ze naar het ziekenhuis gebracht. Dit is waar het echt eng wordt: is de operatie bedoeld om haar leven te redden of willen ze haar, de ongewenste westerling, laten doodgaan in een ziekenhuisbed? Ze overleeft.’ Dat is tenminste sensatie, dat verkoopt en maakt indruk!
Elisabeth Martens
Over de situatie van de minderheden verscheen onlangs ook dit artikel op chinasquare.be
