Carlos Martinez (OPINIE)
Begin dit jaar organiseerden lezersgroepen van de Britse krant The Morning Star vormingsavonden over de strategie van China in de internationale politiek. Een van de gastsprekers was Carlos Martinez, medeoprichter van No Cold War (NCW) en Friends of Socialist China (FoSC). Hij legde uit hoe China strijdt voor de vrede, in tegenstelling tot wat de VS doet. Verder liet Martinez het verband zien van die vredespolitiek met de Chinese geschiedenis en hedendaagse ideologie. Zijn bijdrage verscheen eerder op de website van FoSC.
De strategie van China, gevaar of garantie voor vrede?
Ik zal focussen op de internationale betrekkingen en de mondiale strategie van China. Dit is een onderwerp waarover veel misverstanden bestaan, en waarrond allerlei zaken worden verzwegen. Dat gebeurt vooral in de context van een escalerende Nieuwe Koude Oorlog onder leiding van Washington, een campagne waar onder andere de Britse heersende klasse maar al te graag in meegaat.
De NAVO-landen zetten met hun beschuldigingen de wereld op zijn kop
De mainstream media staan bol van hysterische beweringen dat China ‘agressief’ en ‘oorlogszuchtig’ is. Als China zijn standpunt over Taiwan herhaalt – een standpunt dat in feite de afgelopen zeventig jaar niet wezenlijk is veranderd en dat volledig in overeenstemming is met het internationaal recht – wordt het beschuldigd van het opvoeren van de oorlogsdreiging.
Wanneer China weigert mee te werken aan de illegale, unilaterale sancties van de VS (bijvoorbeeld tegen Rusland, Iran, Syrië, Nicaragua, Cuba, Venezuela, Eritrea en Zimbabwe), wordt het beschuldigd van ‘ondermijning van de internationale op regels gebaseerde orde’.
Als China bilaterale relaties en handelsovereenkomsten aangaat met de Solomoneilanden, Honduras, Nicaragua en Nauru, klinkt de beschuldiging dat Beijing zich bezondigt aan koloniale overheersing.
Indien Chinese bedrijven investeren in Afrika, Latijns-Amerika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan, zouden ze landen ‘dwingen een schuldenval te accepteren’.
En jammer genoeg neemt een groot deel van links in deze kwesties een standpunt in dat vergelijkbaar is met dat van de heersende klasse. Deze beschouwt China als een imperialistisch land, dat een expansionistisch project ten uitvoer brengt.
Een dergelijke analyse bij Links leidt onvermijdelijk tot het standpunt ‘Noch Washington, noch Beijing’, waarbij een gelijkheidsteken wordt geplaatst tussen de VS en China. China valt dan in dezelfde categorie als de imperialistische mogendheden. Volgens deze analyse is de basisdynamiek van de wereldpolitiek vandaag die van de interimperialistische rivaliteit tussen de VS en China.
En natuurlijk, als dat het geval is, als China gewoon de zoveelste imperialistische macht is, als zijn enige belang het vergroten van zijn eigen winstmarges is en het land de concurrentie wil aangaan met de VS, Groot-Brittannië, de EU, Canada en Japan om de controle over de grondstoffen, arbeid, land en markten van de wereld, dan spreekt het voor zich dat de arbeidersklasse en allen die onderdrukt zijn in de wereld – de overgrote meerderheid van de wereldbevolking – China onmogelijk als een strategische bondgenoot kunnen beschouwen in het streven naar een betere, eerlijkere, vreedzamere, gelijkwaardiger, meer welvarendere, en duurzame wereld.
De Chinese visie op internationale betrekkingen
Hoe ziet China zijn rol in de wereld? Wat stelt de Communistische Partij van China voor met betrekking tot de buitenlandse betrekkingen van het land?
De Chinese leiders roepen op ‘om te werken aan een wereldwijde gemeenschap met een gedeelde toekomst, met als doel de creatie van een open, inclusieve, zuivere en mooie wereld die duurzame vrede, universele veiligheid en gemeenschappelijke welvaart kent’.
China geeft consequent uiting aan zijn engagement voor multipolariteit. Dit land komt op voor vrede, voor maximale en wederzijds voordelige samenwerking rond economische ontwikkeling. Het zet zich in om de klimaatverandering, pandemieën en de dreiging van een kernoorlog aan te pakken. China is voorstander van het werken binnen de context van het VN-Handvest en het internationaal recht ter ondersteuning van vreedzame co-existentie.
Minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi sprak onlangs tijdens zijn Meet the Press over een China dat ‘krachtig pleit voor vrede, ontwikkeling, samenwerking en wederzijds voordeel’ en drong erop aan dat ‘landen hun verschillen in geschiedenis, cultuur, geografie en systeem overstijgen en moeten samenwerken om de aarde, de enige bewoonbare planeet voor ons allemaal, te beschermen en er een betere plek van te maken’.
Xi Jinping heeft het er vaak over dat China zich op vrede richt en waarom dat zo is: ‘Zonder vrede is niets mogelijk. Het handhaven van vrede is ons grootste gemeenschappelijke belang en het meest gekoesterde streven van mensen uit alle landen.’
Dat klinkt natuurlijk allemaal mooi en aantrekkelijk, maar in hoeverre strookt het met de realiteit? In hoeverre werkt China daadwerkelijk aan vrede, ontwikkeling en duurzaamheid? In welke mate wijkt China af van het model van internationale betrekkingen dat door de VS en zijn imperialistische bondgenoten wordt nagestreefd?
Vergelijking van China en de VS
Laten we de VS en China eens vergelijken op de gebieden van oorlog, militarisme en druk op andere landen.
De VS voert permanent oorlog – oorlog tegen multipolariteit, oorlog tegen soevereiniteit, oorlog tegen het socialisme. Een oorlog om zijn heerschappij over de wereldmarkten, natuurlijke hulpbronnen, grond en arbeid te beschermen en uit te breiden. De Koreaanse Oorlog, de Vietnamoorlog, de tapijtbombardementen op Laos en Cambodja, de oorlog in Irak, de oorlog in Afghanistan, de oorlogen voor regimeverandering in Joegoslavië, Libië en Syrië. Het zijn allemaal onderdelen van hetzelfde project van imperialisme, onderdrukking en hegemonie.
Bij velen begint het besef te dagen dat de VS de drijvende kracht is achter de oorlog in Oekraïne. Vele mensen begrijpen steeds beter dat de westerse machten, geleid door de VS, Rusland zagen als een obstakel voor hun mondiale strategie en al jaren proberen om van Oekraïne een lanceerbasis te maken voor de ondermijning en destabilisatie van Rusland.
In de afgelopen vier maanden zijn meer dan 32.000 Palestijnen gedood in Gaza, de meesten van hen vrouwen en kinderen. De VN heeft Gaza een ‘kinderkerkhof’ genoemd. Dat Israël bezig is met een genocide wordt impliciet erkend door het Internationaal Gerechtshof, dankzij de indrukwekkende en moedige zaak die Zuid-Afrika heeft aangespannen. En deze genocide wordt gesteund, verdedigd, gefinancierd en bewapend door de VS en zijn bondgenoten. Groot-Brittannië sponsorde de oprichting van Israël specifiek als koloniale voorpost in het Midden-Oosten en Israël speelt die rol vandaag de dag nog steeds, nu voor de VS. Het Israëlische militarisme blijft de hoeksteen van de imperialistische strategie in de regio.
Ondertussen voert de VS zijn langlopende omsingelings- en inperkingscampagne tegen China op. Di land heeft meer dan 800 overzeese militaire basissen, verspreid over de hele wereld, waaronder overigens ook in Groot-Brittannië.
De VS stationeert kernraketten en oorlogsvliegtuigen in Japan, Okinawa, Guam en Zuid-Korea, evenals tienduizenden troepen. Bovendien heeft de VS aangekondigd dat het van plan is om dit jaar vijf van zijn 11 vliegdekschepen in te zetten in het westelijke deel van de Stille Oceaan, in een ‘krachtmeting met China’.
De VS heeft feitelijk de ‘operationele controle zoals in oorlogstijd’ over de Zuid-Koreaanse strijdkrachten – een regeling die al meer dan zeven decennia van kracht is.
Met de aankondiging van het trilaterale nucleaire pact AUKUS tussen de VS, het VK en Australië en de pogingen om de ‘Quad’ – Quadrilaterale Veiligheidsdialoog – tussen de VS, Australië, India en Japan nieuw leven in te blazen, streeft de VS duidelijk naar de oprichting van een soort Aziatische NAVO.
China daarentegen heeft al meer dan vier decennia geen oorlog gevoerd. Het Chinese leger heeft in die tijd geen enkele bom laten vallen. En de Volksrepubliek heeft in het algemeen een opmerkelijk vreedzame staat van dienst.
‘Amerika bombardeert, China bouwt.’
Het contrast tussen de VS en China is bijzonder scherp als we naar Irak kijken. De VS en zijn bondgenoten – waaronder Groot-Brittannië (onder een Labourregering) – voerden een illegale oorlog tegen Irak waarbij honderdduizenden burgers werden gedood en het land werd platgewalst. Dit zette de ontwikkeling van het land tientallen jaren terug. Het gebruik van wapens als witte fosfor en verarmd uranium leidde tot een verschrikkelijke toename van geboorteafwijkingen, kindersterfte en leukemie.
De relatie van China met Irak is heel anders. Irak is een van de belangrijkste begunstigden van investeringen in infrastructuur in het kader van het Belt & Road Initiative. China bouwt 7.000 scholen in Irak, naast enorme aantallen bruggen, wegen en spoorwegen. China leidt zelfs de investeringen in de Iraakse zonne-energie-industrie – een belangrijke ontwikkeling in een land dat door zijn overvloed aan olie al honderd jaar een zeer populaire bestemming voor westerse inmenging is. Er is een populair gezegde in Bagdad dat de verschillen tussen de VS en China samenvat: ‘Amerika bombardeert, China bouwt.’
Sinds de escalatie van de oorlog in Oekraïne is China één van de landen die aandringen op een vreedzame oplossing van het conflict. De VS en Groot-Brittannië daarentegen, vastbesloten om Rusland te verzwakken en resoluut om ‘Rusland tot de laatste Oekraïner te bestrijden’, hebben enorme hoeveelheden brandstof aan het vuur toegevoegd en onderhandelingen bewust in de weg gestaan.
Sinds de start van het barbaarse offensief van Israël tegen Gaza is China één van de landen die luidkeels oproepen tot een staakt-het-vuren en de totstandbrenging van een duurzame vrede, gebaseerd op – in de woorden van het Chinese vredesvoorstel – ‘de verwezenlijking van de droom van een onafhankelijke staat Palestina’ en ‘het herstel van het historische onrecht waaronder het Palestijnse volk heeft geleden’. Wang Yi herhaalde onlangs dat China voorstander is van een volwaardig lidmaatschap van Palestina van de VN. En in zijn verklaring voor het ICJ erkende China de juridische legitimiteit van het recht van het Palestijnse volk op gewapend verzet tegen de koloniale bezetting.
De VS en Groot-Brittannië leverden wapens, advies, financiële steun en diplomatieke dekking voor de oorlog bij volmacht van Saoedi-Arabië tegen Iran in Jemen, waardoor een buitengewoon ernstige humanitaire crisis ontstond en miljoenen mensen bijna in hongersnood verkeren. China daarentegen heeft, door te bemiddelen in een toenadering tussen Iran en Saoedi-Arabië, een belangrijke stap gezet in de richting van vrede in Jemen.
Een ander soort opkomst
Hoe moeten we deze verschillen begrijpen? Waarom bouwt China daar waar de VS bombardeert? Is het omdat de Chinezen meer jasmijnthee drinken en meer qi gong beoefenen? Nee, het is omdat het economische succes van China is gebouwd op een raamwerk van socialisme, publiek eigendom en het voorzien in de behoeften van het volk in plaats van uitsluitend gericht te zijn op het vergroten van de winstmarges van grote bedrijven.
Als je kijkt naar de opkomst van Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland, of van de VS, dan zie je dat die gebaseerd was op kolonialisme en imperialisme, op het behalen van superwinsten uit de uitbuiting van de onderdrukte landen. En deze overheersing blijft de kern van het economische model van de imperialistische landen. De VS spenderen geen triljoen dollar per jaar aan hun leger alleen maar omdat ze zich graag machtig voelen. Het voeren van oorlogen om regimes te veranderen, het plegen van staatsgrepen en moordaanslagen, het destabiliseren van regeringen en het opleggen van verlammende sancties: dit is allemaal bedoeld om ervoor te zorgen dat er overal ter wereld een ‘bedrijfsvriendelijk klimaat’ heerst. Met de woorden van de rechtse journalist Thomas Friedman, in al hun schokkende eerlijkheid: ‘de verborgen hand van de markt kan nooit werken zonder een verborgen vuist – McDonald’s kan niet floreren zonder McDonnell Douglas’.
Omdat China nu een grote economische macht is, bestaat de verleiding om aan te nemen dat het de weg van de andere economische grootmachten zal volgen, maar de geschiedenis van China is anders. De ontwikkeling van het land wordt gedreven door een socialistische dynamiek, niet door een kapitalistische. De opkomst van China is niet gebaseerd op kolonialisme of imperialisme, maar op het harde werk van het Chinese volk en een buitengewoon vooruitziend economisch beleid, dat zelf weer voortkomt uit communistisch leiderschap en mogelijk is doordat de kapitalistenklasse de touwtjes niet in handen heeft in China.
Voor eenheid van het Zuiden in de strijd tegen het imperialisme
China verzet zich tegen het imperialisme, omdat het onder het imperialisme heeft geleden. China wil geen oorlog en heeft niets te winnen bij oorlog. China’s militaire uitgaven per hoofd van de bevolking zijn ongeveer 20 maal kleiner dan die van de VS. En hoewel China ook een nucleaire macht is, heeft China ongeveer 350 kernkoppen, in vergelijking met de 5.500 kernkoppen van de VS.
De Chinese minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi zei het nog eens in een recente toespraak: ‘China is het enige land dat vreedzame ontwikkeling in zijn grondwet heeft opgenomen en de enige van de kernwapenstaten die plechtig belooft geen kernwapens als eerste te gebruiken’. China is zeer consequent in het bepleiten van vreedzame oplossingen voor internationale geschillen en let er goed op om bestaande conflicten niet te verergeren.
Alles komt erop neer dat het Westen gedijt op oorlog en China op vrede. Op een alledaags praktisch niveau heeft China liever dat andere landen stabiel en welvarend zijn, omdat dit een betere omgeving biedt voor handel, investeringen en alle vormen van wederzijds voordelige samenwerking. Zoals Deng Xiaoping het in 1984 verwoordde: ‘Het laatste wat China wil is oorlog. China wil zich ontwikkelen en dat kan niet zonder een vreedzame omgeving.’
Op een overkoepelend strategisch niveau beseft China dat specifiek de landen in het Zuiden een gemeenschappelijk belang hebben bij het bestrijden van het imperialisme, het verdedigen van hun soevereiniteit en het nastreven van vreedzame ontwikkeling. Vandaar dat China in het middelpunt staat van het proces om de landen van het Zuiden te verenigen en een multipolair stelsel van internationale betrekkingen te bevorderen. Dit speelt een cruciale rol in de algemene strijd tegen het imperialisme, om naar het socialisme toe te werken.
Het is de visie van China dat multipolariteit de naties van de wereld in staat zal stellen om hun soevereiniteit te verdedigen. En deze soevereiniteit zal hinderpalen wegnemen voor verschillende volkeren die hun eigen weg naar het socialisme zoeken. Immers, hoe vaak is het niet gebeurd dat de weg naar het socialisme is geblokkeerd, belemmerd of omgeleid door de imperialisten? Chili, Indonesië, Grenada, Angola, Iran, Nicaragua, Congo, Guatemala, de lijst is ellenlang.
In de woorden van de marxistische theoreticus Samir Amin biedt multipolariteit ‘het kader voor de mogelijke en noodzakelijke overwinning op het kapitalisme’ (cfr. Samir Amin. Beyond US Hegemony? New York: Zed Books, 2006, p. 149).
Mondiale ontwikkeling
China levert een belangrijke bijdrage aan de mondiale ontwikkeling. Het tien jaar geleden door Xi Jinping aangekondigde Belt & Road Initiative (BRI) speelt al een enorm belangrijke rol. Het biedt de landen van Afrika, Azië, Latijns-Amerika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan de kans om te moderniseren. Zo kunnen zij de ketens van onderontwikkeling breken – ketens die werden aangebracht tijdens het koloniale tijdperk en die in verschillende vormen in stand zijn gehouden in het tijdperk van het moderne imperialisme.
Het BRI is uitgegroeid tot het grootste platform voor internationale samenwerking van ter wereld, met meer dan 150 landen en 30 internationale organisaties op vijf continenten die eraan deelnemen. Er is een triljoen dollar uitgegeven of toegezegd aan grote infrastructuurprojecten. Er is een enorm aantal wegen, spoorwegen, bruggen, fabrieken en havens gebouwd, en daarbij nog energie- en telecommunicatie-infrastructuur.
De Mombasa-Nairobi spoorweg is het grootste infrastructuurproject in Kenia sinds de onafhankelijkheid. De China-Laos-spoorlijn, die slechts drie jaar geleden werd voltooid, heeft een zeer grote economische impuls gegeven aan Laos, een arm land zonder toegang tot de zee. En het BRI wordt steeds groener. In veel gevallen levert het de technologie en investeringen voor onderontwikkelde landen om de ontwikkeling op basis van fossiele brandstoffen achter zich te laten en direct over te gaan op zonne-, wind-, hydro-elektrische en geothermische energie. Erik Solheim, de voormalige Noorse minister en uitvoerend directeur van het VN-milieuprogramma, beschrijft het BRI als het belangrijkste wereldwijde project in de geschiedenis als het gaat om groene, duurzame ontwikkeling.
disclaimer
Ecologische beschaving
In dit verband is het de moeite waard om de bijdrage van China te vermelden aan de pogingen om een klimaatramp te voorkomen.
Er wordt veel gesproken over het feit dat China de grootste uitstoter van kooldioxide ter wereld is geworden. De context hiervoor is natuurlijk dat China een zeer snelle ontwikkeling heeft doorgemaakt en dat de toename in uitstoot gepaard is gegaan met een buitengewone afname in armoede. Bovendien is China ‘de werkplaats van de wereld’ geworden, waarbij de rijke landen in wezen hun emissies naar het Oosten exporteren. Op basis hiervan kunnen we ons afvragen waarom de koolstofuitstoot per hoofd van de bevolking in de VS nog steeds twee keer zo hoog is als in China, terwijl alle industriële activiteit in China plaatsvindt.
Hoe dan ook, in de afgelopen tien jaar heeft China zich ontpopt als de onbetwiste wereldleider op het gebied van hernieuwbare energie, bescherming van de biodiversiteit, bebossing en groene transportsystemen. China was vorig jaar goed voor 55 procent van alle investeringen in hernieuwbare energie. De zonne-energiecapaciteit van het land is nu groter dan die van de rest van de wereld samen. Het aandeel steenkool is gedaald van 80 procent van de energiemix twee decennia geleden naar ongeveer 50 procent nu, en blijft snel afnemen. Ongeveer 99 procent van alle elektrische bussen ter wereld worden in China gemaakt. Ongeveer 70 procent van alle hogesnelheidstreinen ter wereld zijn in China te vinden. Het bosareaal is verdubbeld van 12 procent in 1980 tot 24 procent nu. Het ziet ernaar uit dat China zijn doelstelling om de koolstofuitstoot in 2030 te hebben gepiekt enkele jaren eerder zal bereiken.
China neemt ecologische kwesties serieuzer dan welk ander groot land dan ook. Terwijl een Green New Deal in Groot-Brittannië of de VS nog een radicale, een luchtkasteel lijkende eis van eco-socialisten is, betekent China’s programma van ‘ecologische beschaving’ in wezen een Green New Deal op enorme schaal.
China is onze bondgenoot
Dus als het gaat om vrede, ontwikkeling en bescherming van de planeet lijkt het me duidelijk dat China aan de goede kant van de geschiedenis staat. Het is een kracht ten goede. Als socialisten, als progressieve burgers, als anti-oorlogsactivisten, als anti-imperialisten, moeten we beseffen dat China aan onze kant staat.
Wat natuurlijk betekent dat het niet de kant kiest van onze klassenvijanden, van de imperialistische heersende klassen, die een steeds wredere Nieuwe Koude Oorlog tegen het land voeren.
De politieke klassen in het Westen zijn nog steeds in shock over de opkomst van China. Ze dachten echt dat met de ineenstorting van de Sovjet-Unie het zogenaamde liberale kapitalisme had gewonnen, dat het ‘einde van de geschiedenis’ was aangebroken. Ze gingen ervan uit dat China het pad van de Sovjet-Unie zou volgen of stilletjes een positie van permanente ondergeschiktheid in het door de VS geleide imperialistische systeem zou aanvaarden.
Nu is China opeens de grootste economie ter wereld, hoe je het ook draait of keert. Het is de grootste handelspartner van twee derde van de landen in de wereld. De Chinese bevolking leeft steeds beter, de levensverwachting is er hoger dan die in de VS. China is bovendien een leidende kracht geworden in de ontwikkeling naar een eerlijker, gelijkwaardiger, democratischer stelsel van internationale betrekkingen.
Dat is de fundamentele reden voor de Nieuwe Koude Oorlog, voor de handelsoorlog en voor de sancties tegen China. Vandaar die niet aflatende anti-China propaganda, de oprichting van AUKUS, alle pogingen om conflicten aan te wakkeren rond Taiwan enzovoort. De VS en sommige van zijn bondgenoten voeren hun campagne van omsingeling en inperking van China op, zodat ze de verdere groei van China kunnen voorkomen en zo de alleenheerschappij van de VS kunnen beschermen.
Degenen onder ons die streven naar een duurzame toekomst van vrede en welvaart, van vriendschap en samenwerking tussen volkeren, hebben de verantwoordelijkheid om zich te verweren tegen deze Nieuwe Koude Oorlog, om zich te verzetten tegen insluiting en omsingeling van China, om vrede te eisen, om samenwerking met China te bevorderen, om kennis over China en begrip voor het land te verspreiden. Laten we verder vriendschapsbanden smeden tussen de mensen in China en hier. Door dit alles kan er een grote stroom ontstaan, een krachtige massale anti-oorlogsbeweging die niet te negeren valt door onze regeringen.
Vertaling: D. Nimmegeers
(Met toestemming van Carlos Martinez zijn er hyperlinks aan de tekst toegevoegd, onder andere met herkenbare voorbeelden ten behoeve van de lezers in België en Nederland.)
