Deng Xiaoping 110 vandaag (upd)

Deng Xiaoping, ‘grondlegger van de hervorming en de opendeurpolitiek’ van China, werd op 22 augustus 1904 in de zuidwestelijke provincie Sichuan geboren, 110 jaar geleden dus. Dat is aanleiding voor herdenkingen en bespiegelingen. Politici en commentatoren zijn het eens dat Deng van enorme betekenis was. Hoe verder te bouwen op zijn erfenis? Op die vraag krijgen we verschillende antwoorden. De vieringen van Deng en Mao vertonen gelijkenissen, maar er is ook één opvallend verschil.

Xi Jinping sprak op woensdag een symposium toe, waar o.a. de hoogste partijleiding en kinderen van Deng aanwezig waren. De president en CPC-leider noemde Deng een revolutionair, een groot en door het volk erkend politicus en een belangrijke marxist. Zijn verwezenlijkingen waren ‘de socialistische hervorming, opendeurpolitiek en modernisering van China’. Hij was de grondlegger van het socialisme met Chinese kenmerken en van de theorie die zijn naam draagt, een van de ideologische pijlers onder de CPC vandaag. Nooit was hij ‘een man van de boeken alleen, maar vooral iemand van de praktijk die aan de kant van het gewone volk stond’. Xi waardeerde zijn hardnekkigheid om de ‘waarheid uit de feiten te halen’ en zijn stoutmoedigheid om onbekende terreinen te verkennen en grootscheepse hervormingen van een strategisch kaliber aan te pakken. Volgens Xinhua is het de eerste keer dat de leiding het ‘strategisch denken’ zo duidelijk noemt als een nalatenschap van Deng Xiaoping. Het persbureau ziet daarin een hint naar de huidige ronde van hervormingen die evenmin klein en aarzelend mogen zijn, maar op alle terreinen van het land en de samenleving moeten ingrijpen. Xi wees er verder op dat Deng bereid was om van het buitenland te leren, maar dat hij vasthield aan de onafhankelijkheid en de eigen weg die China moet blijven volgen. Voor Xi was Deng een communist met een standvastige overtuiging en een grote liefde voor de gewone mensen. De huidige partijleider heeft alle leden van de communistische partij van China opgeroepen dat voorbeeld te volgen ‘door het ideaal van het communisme, het socialisme met Chinese kenmerken en de toewijding aan hun land en volk trouw te blijven’. Xi zei ook dat kaderleden zich, net zoals Deng, moesten verzetten tegen voorrechten en corruptie. ‘Jullie moeten streng zijn voor hun verwanten en voor hun medewerkers’, net als hij dat was. Daaraan heeft hij een intrigerend advies toegevoegd: ‘in het hervormingsproces moeten jullie je persoonlijke gevoelens opzij zetten en ook kaderleden aanstellen met wie je van mening verschilt’.

De reis door het zuiden

Xi richtte onder meer de schijnwerper op een specifieke periode uit Dengs leven die bij andere herdenkingen wordt aangehaald. Na ‘de woelige tijden’ van 1989 en de volgende jaren, zorgde Deng ervoor dat de economische hervormingen doorgingen, te beginnen met zijn beroemde ‘rondreis in het zuiden’. In Shanghai, Wuhan, Shenzhen, Zhuhai en op andere strategische plaatsen ging hij in 1992 toespraken houden om te benadrukken dat men moest leren uit de fouten en het pad van het ‘socialisme met Chinese kenmerken’ moest blijven volgen. Daar had Deng Xiaopings dochter het ook over. Deng Nan had al eerder een symposium bijgewoond in Guangan, waar haar familie vandaan komt. Zij schreef verder een commentaarstuk dat in de partijkrant (het Volksdagblad, Renmin Ribao, of People’s Daily) werd gepubliceerd. Haar vader had de hervormingspolitiek niet alleen in gang gezet, maar – belangrijker nog – gered op een historisch moment, toen China een wezenlijke keuze moest maken: op het eind van de jaren 80 nadat het socialisme in China en in de wereld in diskrediet was gebracht. Haar vader besteedde volgens Deng Nan zijn laatste levenskrachten aan de bevestiging van de hervormingen. Vijf jaar later overleed hij, vlak voor de terugkeer van Hongkong naar China, waarvoor hij de formule had bedacht van ‘één land met twee systemen’ en waarover hij onderhandelingen had gevoerd met de Britse koloniale macht geleid door de regering Thatcher. In de speciale administratieve regio die Hongkong vandaag is, werd ook een ceremonie georganiseerd (met twee andere dochters) en er is een grote fototentoonstelling. Deng Nan noemde in haar stuk ‘de bevrijding van het denken’ de grondslag van de hervormingen. Voor de dochter is dat de voornaamste bijdrage van haar vader.

Een Deng voor vandaag

De officiële en de commerciële media op het vasteland en in Hongkong zijn het eens over de grote betekenis van Deng en leggen, zoals Xinhua, het verband met de politieke strijd van vandaag. De South China Morning Post uit Hongkong schrijft opmerkelijk positief over Deng en spreekt over zijn betekenis voor de natie (heel China), daar waar de krant zich anders vaak afzet tegen de rest van China en het politieke systeem. Dengs erfenis, dat zijn ‘de grote steden met hun flatgebouwen, de industrialisering, de welvaart in de plaats van de armoede en het autoverkeer waar vroeger alleen fietsen reden’ en ‘een zelfverzekerd China teruggekeerd naar zijn rechtmatige plaats op het wereldtoneel’. De bekende onderzoeksjournalist Hu Shuli, van Caixin, een commerciële zakenkrant voor heel China, heeft een column in de SCMP. Zij legt sterk de nadruk op de strijd die Deng voerde tegen rechtse en linkse afwijkingen in de partij, waarbij hij linkse overdrijvingen als het grootste gevaar zag. Volgens haar hechtte hij ook groot belang aan de taak om een socialistische democratie en een socialistisch rechtssysteem op te bouwen. Voor Hu aanleiding om haar eigen link te leggen met het heden in een forse toespeling op het aangekondigde vierde plenum: ‘het Centraal Comité heeft een hele reeks hervormingen op touw gezet en voert een nooit geziene harde campagne tegen corruptie. Nu moeten ze de structuur opzetten voor de rechtsstaat’. Het redactioneel commentaar van de Post herhaalt dat op een nog scherpere manier: ‘Xi wil het werk van Deng voortzetten en hij doet dat door een nooit geziene strijd tegen corruptie en bureaucratie, waarbij hij gevestigde belangen uit de weg ruimt, maar…moedige politieke hervormingen die getuigen van een grote visie zijn lang over tijd’.

Deng – Mao

In de media staan getuigenissen van gewone Chinezen die door de hervormingen een beter leven en nieuwe kansen hebben gekregen om hun leven zelf te bepalen of die hun initiatief en creativiteit hebben laten zien. Xinhua publiceert ook interviews met buitenlandse vooraanstaande figuren die een oordeel hebben over Deng, o.a. de premier van Maleisië. Er vinden overal ceremonies plaats, o.a. in Guangdong, de zuidelijke provincie die nog altijd voorop loopt bij hervormingen. De staatstelevisie CCTV zendt in primetime een serie in twintig episodes uit over Deng. De uitgeverij en het onderzoeksbureau van de CPC publiceren de officiële biografie en de verzamelde werken van Deng. Er zijn zichtbare overeenkomsten met de manier waarop China Mao heeft herdacht in december 2013: weinig uiterlijk vertoon, geen personencultus, een grote variatie en het accent op het gedachtegoed waarbij naar heikele kwesties in versluierende taal wordt verwezen (‘ woelige tijden’) en een sterke positieve beoordeling. Het opvallende verschil is dat Beijing dit keer de lof niet nuanceert en niet spreekt over betwistbare beslissingen en fouten, die ook op Dengs rekening staan, en dat Hongkong daar weinig over laat horen.

Bronnen: Xinhua, China Daily, People’s Daily, South China Morning Post
Lees ook onze biografie bij Dengs overlijden