De doodstraf van Jia Jinglong, een 30-jarige man, werd deze week voltrokken. Jia was voor moord met voorbedachten rade op zijn dorpshoofd ter dood veroordeeld. Straf en uitvoering hebben een publiek debat veroorzaakt. Er zijn raakvlakken met een aantal problematieken.
Jia Jinglong had in 2015 zijn dorpshoofd gedood met een nagelpistool. Hij wilde zich wreken voor de gedwongen afbraak van zijn huis en de gevolgen daarvan voor zijn leven. Het plaatselijke hof gaf hem de doodstraf. Het Volkshooggerechtshof heeft dat vonnis onderzocht en goedgekeurd. Er zijn uiteenlopende reacties.
Rechtvaardiging vonnis
De lagere rechtbank van Shijiazhuang in Hebei (buurprovincie van Beijing en Tianjin in het noorden van China) heeft op haar microblog een verklaring gepubliceerd dat ze op instructie van het SPC (Supreme People’s Court) de executie heeft uitgevoerd. De veroordeelde had voordien zijn familie een laatste keer mogen spreken. In de mededeling staat verder dat Jia op 24 november 2015 is veroordeeld voor moord. Dat vonnis is eerst naar het hogere gerechtshof van Hebei gegaan en vervolgens naar de hoogste Chinese rechtbank.
Die constateerde dat de veroordeelde een geschil had met het dorpshoofd He Jianhua. Jia’s huis was in 2013 gesloopt bij een project voor wederopbouw. Hij wilde zich wreken en met dat doel heeft de beklaagde wapens gekocht. Op 19 februari 2015, tijdens het Lentefeest, heeft hij He Jianhua doodgeschoten, waarna hij met een auto is gevlucht. Dan gaat de tekst verder: ‘Jia heeft een wrede moord gepleegd die een negatieve impact had op de plaatselijke gemeenschap’. De lagere gerechtshoven hebben volgens het SPC ‘duidelijk en afdoende bewijsmateriaal geleverd’.
Controverse
Vele burgers en ook enkele juristen hadden over de zaak een maatschappelijk debat geopend. De zus van Jia vroeg om hem niet te executeren. Rechtsgeleerden vonden dat de beklaagde een mildere straf verdiende omdat de dorpsraad verkeerd had gehandeld bij de afbraak van zijn huis. Dat had hem in het nauw gedreven. Zijn vriendin had hun verloving afgebroken en hij had zijn baan verloren. Er waren verhitte debatten op de sociale media over de vraag of de breuk met de verloofde gevolg was van de sloop van het huis vlak voor het geplande huwelijk of van Jia’s weigering om dat te verlaten.
Actie voor mildheid
Op 24 oktober bracht de China Daily een pleidooi voor een doodstraf met uitstel. Deze grootste officiële Engelstalige krant van China zei erbij dat hij niet de bevoegdheid had om de executie tegen te houden. De krant wilde niet achter de sociale media aanlopen, maar wees toch op feiten die het verzoek om mildheid zouden billijken. Jia had zich willen aangeven en had bekend, de sloop was bruut verlopen. Volgens het stuk had Jia tevergeefs begrip gezocht en was hij typisch ‘het slachtoffer geworden van personen met meer macht’. Advocaten en professoren schreven maandag nog in een verklaring: ‘het vonnis…gaat in tegen de normen die het land hanteert om de doodstraf behoedzaam toe te passen. Wij doen een beroep op het gerecht om Jia niet ter dood te brengen en de zaak te herzien’. Buitenlandse kranten vinden dat de doodstraf in China op een andere manier wordt ingezet tegen personen die tot de politieke of economische elite behoren dan tegen gewone of arme burgers. Er zijn Chinese waarnemers die dat bevestigen. Anderzijds lijkt het erop dat justitie zelfkritisch waakzaam is voor deze ongelijkheid, getuige de straffen in de zaak van de ontploffingsramp van Tianjin.
Tegenargumenten
Gedwongen afbraak aanvaard, na compensatieregeling
Een functionaris bij het Derde Strafhof, die anoniem wil blijven, zegt dat de doodstraf gewettigd was. ‘Jia heeft twee jaar lang de moord gepland, is op dorpsbewoners die hem wilden pakken ingereden en heeft hen met zijn wapen bedreigd…bovendien liet zijn keuze om te moorden op het Lentefeest, het belangrijkste familiefeest, zijn boosaardigheid zien’. Over de afbraak van Jia’s woning heeft de man van het strafhof gezegd dat ‘die was overeengekomen en geaccepteerd. De sloop zelf gebeurde incorrect, maar dat was niet de beslissing van het slachtoffer He Jianhua alleen’.
Een andere officiële krant, de Global Times, had ook kritische bedenkingen naar voren gebracht en de advocaat van de veroordeelde geïnterviewd. Uiteindelijk schaarde de krant zich achter de beslissing van het gerecht en achter de executie. Voor de Global Times was het een overwinning van de rechtsstaat dat de rechters zich niet hadden laten leiden door de opinies van actievoerders in de sociale media, die bovendien slecht waren geïnformeerd.
Maatschappelijk debat gaat door
Gedwongen afbraak niet aanvaard.
Vandaag brengt de Global Times echter een stuk met een heel andere invalshoek. ‘Het moet afgelopen zijn met gedwongen afbraken’ is de titel. ‘Het debat is niet afgelopen…afbraak van huizen en verplaatsing gebeuren nog te vaak met geweld en te weinig compensatie. Projectontwikkelaars en plaatselijke autoriteiten houden geen rekening met de verzuchtingen van de basis en met de psychologische impact op mensen die worden ontworteld. Ook regels zijn niet altijd duidelijk. Dat leidt tot extreme reacties bij de slachtoffers’. Het artikel doet aanbevelingen aan de overheid voor een rechtvaardig, op de gewone mensen gericht beleid. ‘Er is heldere uitleg en regelgeving nodig, behoorlijke schadeloosstelling en begeleiding’, aldus de regeringskrant.
China Daily Asia, Global Times, BBC, Guardian, Wikipedia, Caixin
