Door de Chinese bril: Klimaat en groene energie
de auteur is Anne-Sophie Poulain
China is het economische wonder van het laatste decennium. Het vestigen van zo een wonder vereist echter ook duizelingwekkend veel energie. Omdat het land zich daarom nog niet wil binden aan internationale klimaatverdragen (net zoals de Verenigde Staten trouwens), krijgt het heel wat kritiek te verduren vanuit het Westen.
Rio+20
China heeft zijn voorkeur voor Zuid-Zuid coöperatie nooit onder stoelen of banken gestoken. Tijdens de Rio+20 onderhandelingen nam China het dan ook steevast op voor de andere landen in ontwikkeling. ‘Duurzame ontwikkeling is belangrijk maar wij moeten ook de ruimte krijgen om economisch te ontwikkelen en armoede terug te dringen’, zei de Chinese delegatie tijdens de onderhandelingen.
De delegatie was tevreden over het uiteindelijke resultaat van Rio+20. ‘Het document weerspiegelt het principe van gemeenschappelijke maar diverse verantwoordelijkheden’, stelde eerste minister Wen Jiabao tevreden vast. Het belang van groene economie wordt erkend als dé manier voor het bereiken van een duurzame ontwikkeling maar die moet aangepast worden naargelang de specifieke omstandigheden en fase van ontwikkeling van ieder land, benadrukt Du Ying, voorzitter van de delegatie.
De westerse landen moeten dus de grootste last op zich nemen, vinden de Chinese beleidsmakers. ‘Hierdoor wordt China door de westerse landen en voornamelijk door de westerse mainstream media vaak afgeschilderd als een achterblijver op het vlak van klimaat’, stellen onderzoekers Held, Nag en Roger.
Nochtans zet China sterk in op zon, water en wind om zijn steeds welvarendere miljardenbevolking van voldoende energie te voorzien.
Koploper in groene energie
Hoewel China een van de meest energieverbruikende landen ter wereld is, wat logisch is met zo een grote bevolking, blijft het ver achter het energieopslorpende Noord-Amerikaanse continent en de Europese landen als het op energieverbruik per persoon aankomt.
De Chinese bevolking wordt echter steeds welvarender en dat brengt nieuwe problemen met zich mee. Hoe welvarender de gemiddelde Chinees, hoe meer hij zich namelijk naar westerse levensstandaarden gaat gedragen, wat gelijkstaat met een hoger energieverbruik per huishouden.
China, van nature arm aan grondstoffen, is daarom genoodzaakt op zoek te gaan naar alternatieve vormen van energie. De enorme eigen productie en de invoer van kolen en andere fossiele brandstoffen uit Afrika en de rest van de wereld is namelijk lang niet voldoende.
Dit hadden de Chinese leiders snel begrepen en vanaf de jaren 2000 werden zij uit het niets koplopers in hernieuwbare energie. Zo beschikte het land eind 2011 over een capaciteit van 282 gigawatt (GW) aan hernieuwbare energie, waarvan zeventig GW bestaat uit wind-, zonne- en geothermische energie. De overgrote meerderheid is dus waterkrachtenergie.
De capaciteit aan groene energieproductie (hydro-elekriciteit uitgezonderd) van de grootste groene energieproducenten, eind 2011. © REN21
In 2011 werd China bovendien voor het derde jaar op rij de grootste investeerder in groene energie.
De investeringen in groene energie als percentage van het bruto nationaal product van enkele geselecteerde landen (2010). © Third Way
Deze duurzame technologieën zijn een pak duurder dan bijvoorbeeld de steenkoolindustrie maar de gedrevenheid van China om de groene energie sector te domineren, leidt tot enorme overheidsgelden en continue technologieverbeteringen.
Achter die gedrevenheid zitten verschillende motieven. Ten eerste wil de Chinese Communistische Partij (CCP) haar gunstige positie bij de bevolking niet kwijtspelen. Daarom zijn zij vastbesloten de gemiddelde levenskwaliteit te blijven verbeteren. Daarnaast heeft China dringend nood aan een grotere en betrouwbaardere energietoevoer. Ook prestige en China’s internationaal imago zijn een verklaring voor de groene investeringen.
Interactieve dynamiek
Maar het zijn niet enkel economische en strategische belangen die de klok slaan: zowel beleidsmakers als de gewone Chinees zijn steeds meer bezorgd over de negatieve effecten van de klimaatsverandering op hun maatschappij.
Of het nu om vervuilende chemische fabrieken of enorme waterdammen gaat, lokale protesten, online en op straat, duiken overal op. ‘De nieuwe factor in het verhaal is een lokale overheid die de publieke opinie steeds meer actief beantwoordt’, schrijft redacteur van het Xinhua persagentschap Chen Zhi. ‘Tijdens het verloop van China’s industrialisatie werd de bevolking zich almaar bewuster van zijn rechten en het belang van milieubescherming.’
Door een stijgend milieubewustzijn van de gemiddelde Chinees en de populariteit van online fora en microblogs moeten de autoriteiten steeds vaker zwichten voor publieke druk.
‘Op het vlak van milieukwesties is er duidelijk een interactieve dynamiek tussen burgerorganisaties en autoriteiten aan het ontstaan’, zegt Hu Jingsong, lid van het CCP comité van Xiangtan. Milieuactivist en gepensioneerd ingenieur Zhou Bide staat versteld van de huidige snelle reacties van lokale overheden op publieke eisen: ‘Wij, gewone mensen, kunnen autoriteiten dwingen hun verantwoordelijkheden te vervullen!’
Koploper in vuile energie
China lijkt dus goed bezig. Er is echter een grote maar. Door de enorme bevolking zal China, ondanks grote investeringen in groene energie, nog decennia lang sterk afhankelijk blijven van fossiele brandstoffen zoals steenkool. China blijft dus, niettegenstaande op goede weg te zijn, ook koploper in de vervuilende steenkoolproductie.
De Chinese energieproductie volgens bron, in miljoen ton olie-equivalenten. Steenkool is veruit de meest gebruikte energiebron, groene energie groeit, maar maakt nog steeds maar een kleine fractie van de totale energieproductie uit. © OESO/IEA
Tegen 2025 zal de Chinese CO2 uitstoot, naargelang het gekozen beleidspad, met nog eens zevenenvijftig tot vijfenzeventig procent stijgen. In 2010 was China nog steeds de grootste producent van steenkool met 3162 miljoen ton. Het land produceert hiermee meer dan vijftig procent van de totale wereldproductie. Tweede in de ranglijst, de VS, komt ver achter met 932 miljoen ton. Ook arbeidsongevallen in koolmijnen blijven schering en inslag in China.
China probeert de schade op het vlak van steenkoolproductie in te perken. Zo werden er sinds 2006 eenenzeventig GW aan kleine inefficiënte kolencentrales gesloten. Dit verminderde de koolconsumptie met 82 miljoen ton en de CO2 uitstoot met 165 miljoen ton.
Naar een nog groenere toekomst?
In 2011 steeg de capaciteit van windenergie met 48,2 procent en ook zonne-energie stijgt, trager, maar gestaag. Klimaat- en energie activist van Greenpeace Liu Shuang: ‘Hernieuwbare energie kan maar liefst vijftig procent van China’s energiebehoefte voorzien, en zevendertig procent daarvan kan komen van wind- en zonne-energie alleen’. ‘Maar’, zei premier Wen Jiabao in een toespraak op 5 maart 2012, ‘we mogen ons niet blindstaren op wind- en zonne-energie’.
Momenteel is het verouderde elektriciteitsnetwerk namelijk niet voldoende gesofisticeerd om deze groene energie te transporteren waardoor de capaciteit niet ten volle benut kan worden. Daarom moet eerst worden ingezet op slimmere netwerken. ‘In plaats van meer infrastructuur te bouwen, moeten we eerst het aandeel van nieuwe en hernieuwbare energie in de totale energieconsumptie optimaliseren’, zegt Wen.
Kern-, waterkrachtenergie en energie uit schaliegas, daarentegen, zullen in de toekomst wel meer aandacht krijgen.
Op internationaal vlak stijgt China’s engagement gestaag maar het draagt tot nu toe vooral bij tot de eigen binnenlandse doelstellingen. Zolang de geïndustrialiseerde landen zoals de VS zichzelf geen strikte voorwaarden opleggen, zal ook China zich niet volgens internationale verplichtingen schikken.
Toch bevindt het Chinese klimaatbeleid zich in een duidelijke transitie, zegt het onderzoekscentrum Globale Governance van de London School of Economics. Sinds 2009 engageert China zich expliciet voor een vermindering van zijn CO2 uitstoot. Zo werd in het twaalfde vijfjarenplan een beleidsplan opgenomen om de uitstoot tegen 2020 met veertig à vijftig procent te herleiden.
Het NDRC stelde bovendien: ‘Tussen 2006 en 2010 daalde het totale energieverbruik per capita met negentien procent. De inspanningen in energiebesparing zorgden voor een daling van 1,5 miljard ton aan CO2.’
De politieke bereidheid op nationaal vlak is dus groot. De participatie van lokale overheden en van het maatschappelijke middenveld is bijvoorbeeld een compleet nieuwe en veelbelovende ontwikkeling in de Chinese maatschappij, besluit de London School of Economics.
Uitdagingen zullen echter nog lang blijven bestaan door de diepgewortelde commerciële, bureaucratische en politieke belangen en de huidige economische structuur die sterk afhankelijk blijft van fossiele brandstoffen, zegt het onderzoekscentrum Globale Governance van de London School of Economics.
