Het economisch herstel na corona kwam in 2021 op hobbelig terrein. Terwijl de regering in 2021 van het herstel profiteerde om strengere regels in te voeren en aanslepende problemen aan te pakken, mag voor 2022 meer soepelheid verwacht worden met als hoofddoel de groei aan te zwengelen. We nemen een analyse in het tijdschrift Caixin als leidraad
De economie groeide snel in de eerste jaarhelft. Dat is niet te verwonderen want de vergelijkingsperiode – eerste jaarhelft van 2020 – scoorde slecht door corona. Ook vallen de uitzonderlijk goede uitvoercijfers op, te danken aan het snellere herstel van het Chinese productieapparaat vergeleken met de aanslepende coronaproblemen in de rest van de wereld.
Het beeld veranderde in de tweede jaarhelft. De groei vertraagde aanzienlijk, tot 4,9% in het derde trimester en wellicht verder in het vierde. Ook dat was niet abnormaal: in de vergelijkingsperiode – de tweede jaarhelft van 2020- was de Chinese economie hersteld en deed het zeer goed. Maar er is meer aan de hand. Zowel het aanbod als de vraag kregen schokken te verwerken. Doortastende hervormingen – op zichzelf positief – werkten in die omstandigheden als extra rem.
Van 18% in het eerst trimester daalde de groei uiteindelijk naar een jaargemiddelde van 8%. bij het begin van het jaar was minimum 6% als doel gesteld. Dat is dus ondanks hindernissen met glans gehaald.
Covid-19 en strengere regels voor bedrijven
Wat was het effect van Covid-19? Met een politiek van nul besmettingen kon China in 2021 er voor zorgen dat de fabrieken bleven draaien en vlot voldeden aan de sterke buitenlandse vraag. Maar de selectieve maatregelen tegen Covid-19 opflakkeringen, die in de tweede jaarhelft frequenter werden verstoorden toch voldoende de dienstensector (transport, toerisme) om de verbruikers aan te zetten minder te spenderen. Intussen zorgden de wereldwijde problemen in leverketens voor een stijging van de productiekosten; die is door de relatieve zwakke vraag nog niet aan de klanten doorgerekend, maar zet wel de bedrijfswinsten en investeringsvooruitzichten onder druk.
De regering verscherpte dit jaar de regels en de controle op een aantal bedrijfssectoren: vastgoed, privé bijlessen, grote technologiebedrijven, fabrieken en mijnen die veel koolstof uitstoten. Op zich allemaal terecht, maar de maatregelen hebben wel onrust veroorzaakt, aan de aanbodzijde (de producenten) en aan de vraagzijde (de verbruikers).
Analisten verwachten dat de overheid in 2022 de teugels opnieuw wat zal moeten laten vieren om te vermijden dat de economische groei te fel vertraagt.
Groei door uitvoer
De groei hangt af van drie factoren: de binnenlandse vraag naar consumptiegoederen, de investeringen en de uitvoer. In 2021 was uitvoer de belangrijkste motor. Tot november steeg de uitvoer met 31% tot 3.000 miljard dollar.
Door de sterke uitvoer is de koers van de Chinese yuan aan het stijgen. Dat is een remmende factor op verdere vooruitgang van de uitvoer.
Strictere regelgeving
Beleidsmakers hebben van de gunstige situatie bij het begin van het jaar gebruikt gemaakt om een aantal aanslepende problemen doortastend aan te pakken: sociale ongelijkheid, financiële risico’s en ‘wanordelijke kapitaalsgroei’, te vertalen als misbruik door grote privébedrijven.
Wat waren de concrete actiepunten?
Vastgoedontwikkelaars en speculatieve kopers van woningen krijgen minder gemakkelijk leningen om de hoge schuldgraad geleidelijk terug te dringen. Grote technologiebedrijven krijgen striktere regels en meer controle op monopolievorming, misbruik van data en sociale wetgeving. Om het leven van schoolgaande kinderen en hun ouders te vergemakkelijken en ieder kind gelijke kansen te geven, zijn de wijd verspreide betalende bijlessen verboden.
Het minen en verhandelen van cryptomunten werd verboden. Bezorgdheid over gigantisch energieverbruik bij het minen, speculatie bij het verhandelen en het ondermijnen van de financiële stabiliteit door grote grijze geldstromen lagen aan de grondslag van de maatregelen.
Ook de grote schulden van sommige lokale overheden werden aangepakt. Die omzeilen de beperkingen op schulden door bedrijven op te richten die geld lenen voor specifieke projecten. De regels hiervoor werden in 2021 strenger toegepast.
Met als doel tegen 2060 koolstofneutraal te zijn heeft China in 2021 al korte termijn doelstellingen gesteld aan lokale overheden. Die hebben ertoe geleid dat op sommige plaatsen de productie van staal en aluminium administratief beperkt werd. De genomen maatregelen waren niet altijd even gelukkig: de beperking van de steenkoolproductie deed de prijs zo sterk stijgen dat elektriciteitscentrales minder gingen draaien en er tijdelijk stroomtekorten waren.
Begin 2020 hebben de overheden bijkomend geld gecreëerd en belastingvrijstellingen verleend om de economie draaiende te houden. In 2021 is men teruggekeerd naar een voorzichtiger monetaire en fiscale politiek. Dat heeft geholpen om de totale schuldenlast te verlagen tot 265% van het bnp. Maar de ‘sociale financiering’, een maatstaf voor kredieten en liquide geld, en dus voor de mogelijkheid om te investeren en te consumeren, daalde met 12%.
Problemen
Covid-19 maatregelen, scherpere regelgeving en de onzekere toestand van de wereldeconomie hebben ook in China voor problemen gezorgd.
Aan de aanbodzijde waren er de wereldwijde storingen in de leverketen, bijvoorbeeld tekorten aan chips en congestie in de havens. De stroomtekorten van september verstoorden eveneens de aanbodzijde. Dit alles veroorzaakte een stijging van de productieprijzen.
De vraagzijde verzwakte door minder vraag naar woningen, met de moeilijkheden van de vastgoedontwikkelaar Evergrande als katalysator. Er waren minder investeringen in infrastructuur doordat lokale overheden geen aanvullende schulden konden maken en hun inkomsten uit de verkoop van bouwgronden zagen verminderen. Covid-19 zorgde voor een onzeker gevoel bij de consumenten, waarvan sommigen ook vrezen voor hun inkomen. Het verbieden van betalende naschoolse lessen gaf een extra klap aan de vraagzijde.
Vooruitzichten voor 2022
De jaarlijkse economische werkconferentie van december heeft gereageerd op de daling van de groei in het tweede halfjaar. Ze erkent de risico’s van ‘dalende vraag, schokken in aanbod en minder vertrouwen’. De regeringen op elk niveau krijgen de opdracht maatregelen te nemen om de groei in 2022 op peil te houden.
Een aantal van de maatregelen van vorig jaar worden nu al bijgestuurd. Een voorbeeld is de energiesector. De lokale overheden moeten de uitstoot van koolstof pragmatisch aanpakken, niet bureaucratisch. Dat kan betekenen tijdelijk meer steenkoolproductie. Nationaal is de prijs van elektriciteit voor fabrieken verhoogd om de centrales aan te zetten meer te produceren.
In de vastgoedsector is het krediet voor ontwikkelaars en voor kopers al weer wat soepeler geworden. Op lokaal vlak zijn er hier en daar al belastingvoordelen en premies voor kopers van een woning.
Mocht de uitvoer wat gaan vertragen en de vastgoedsector nog zwak blijven dan is er veel kans dat China in 2022 een lossere fiscale en monetaire politiek zal voeren: dat betekent meer geld scheppen om de economie te ondersteunen.
Bron:Caixin
