Het congres van de Chinese Partij van China is weer voorbij, dus is het tijd voor een terugblik. Over het gebeuren zelf en de uitkomsten is al een en ander geschreven. Ik concentreer me hier opnieuw op de westerse berichtgeving.
Democratie
Dat China een eigen vorm van democratie ontwikkeld heeft is geen nieuw onderwerp op Chinasquare. Ik verwijs o.a. naar mijn uiteenzetting die op Chinese culturele waarden gebaseerd is (de illustratie is ook aan die tekst ontleent). Toch moet ik deze terugblik met dit begrip beginnen, omdat westerse media met elkaar wedijveren om te verkondigen dat China na dit congres nog ondemocratischer is dan het al was. Ik ga dit doen aan de hand van een aantal kernwaarden van de westerse democratie. Dat China een een-partij-staat zou zijn heb ik onlangs pas geprobeerd te ontkrachten, dus zal ik dat achterwege laten. Ik zal hier meer aandacht besteden aan de andere voordelen zoals checks and balances waar wij zo prat op gaan en die volgens de westerse media in China ontbreken. Een aardig onderwerp om mee te beginnen is dat wij zelf onze politieke leiders mogen kiezen, terwijl de Chinezen die opgedrongen krijgen.
Gekozen leiders
Al op school leren wij dat we blij moeten zijn in een democratisch land geboren te zijn, zodat wij vanaf een bepaalde leeftijd onze eigen regering mogen kiezen. Ik vond dat vanaf het begin al verwarrend. Toen ik voor de eerste keer in het stemhokje stond, mocht ik een vakje rood maken op een heel groot papier met lijsten van vertegenwoordigers van alle politieke partijen die aan die verkiezing deelnamen. Ik kende echter slechts een klein aantal van hen. De partijen kende ik vaag; maar daar had ik zelf iets aan kunnen doen. De persoon wiens naam ik rood maakte heeft geen deel van de resulterende regering uitgemaakt. Ook bij latere (parlements)verkiezingen was dat het geval.
Meerderheid
Onder mijn vrienden en kennissen bleken meerderen dezelfde ervaring te hebben. Het is fijn te merken dat je niet alleen staat in je desillusie, maar aan de andere kant vergroot het ook de twijfel over het systeem. Je hoopt dan toch dat in ieder geval de meerderheid zich wel in de verkiezingsuitslag kan vinden. Helaas, dat blijkt vaak niet het geval. Als er na kortere of, veel vaker, langere tijd van handjeklap dan eigenlijk een kabinet staat, blijkt dat niet alleen de aanhangers van oppositiepartijen, maar ook velen die op (personen van) een van de regeringspartijen gestemd hadden niet om het resultaat staan te juichen. Zijn onze kabinetten echt de keus van het (hele) volk?
Wisseling van de wacht
Ons politiek bestel zorgt ervoor dat we geregeld nieuwe gezichten in de regeringen zien. Dat valt de laatste tijd nogal eens tegen. Het treurigste voorbeeld zijn de jongste verkiezingen in mijn eigen land. Het kabinet dat wegens een politiek schandaal dat een groep toch al kwetsbare burgers enorm veel leed veroorzaakt had af moest treden is in vrijwel gelijke vorm weer teruggekomen. Mark Rutte is al premier sinds 2010. Ik herinner me nog alle grappen over Angela Merkel die maar niet met pensioen wilde. Mark kan haar record nog verbreken, maar de door zijn beleid getroffenen zitten nog steeds in de ellende.
Bokswedstrijd
In Engeland is de situatie nog een graadje erger. De gekozen premier moest daar ook aftreden. Dat klinkt nog redelijk democratisch. Als gevolg daarvan ontstond een onsmakelijke bokswedstrijd tussen ego’s die heel graag hun intrek in 10 Downing Street wilden nemen. Deze verkiezing speelde zich geheel binnen de regeringspartij af. Het Engelse volk had daar geen deel in; de checks and balances werden door het toilet gespoeld. De winnares presenteerde zich vervolgens als de nieuwe Thatcher, maar moest daar binnen een recordtijd op terugkomen. De daarop volgende bokswedstrijd was van kortere duur, maar ook bij die keus werd het Engelse volk overgeslagen.
EU
Binnen de EU rommelt het momenteel nog meer dan het altijd al deed. Na de val van het IJzeren Gordijn werden de meeste ‘vrij’ gekomen centraal Europese landen de EU binnengetrokken. Nu konden zij ook democratisch worden. De EU-politici hadden echter vergeten dat voor deze enorme verandering een periode van hernieuwde nation building noodzakelijk was. Daar heb je tijd voor nodig en dat zal zeker met vallen en opstaan gepaard gaan. En bovendien, willen ze onze kunstjes zoals hierboven beschreven eigenlijk wel leren? Neem Hongarije. Hebben de Hongaren eindelijk een zelf gekozen premier, wordt deze door de West-Europese pers als halve dictator afgevoerd. Polen wordt financieel gekort, omdat het niet aan de regels van de EU voldoet.
Onderlinge controle
Terug naar China is de nadruk in alle commentaren op het Partijcongres te simplistisch; vooral omdat dit de indruk dat checks and balances in China ontbreken versterkt. In China bestaat het systeem van de twee congressen (lianghui), de (National People’s Congres NPC) van volksvertegenwoordigers en van de People’s Political Consultative Conference (PCC) van afgevaardigden van de Partij, een aantal andere politieke organisaties en onafhankelijke leden. De centrale regering (State Council) maakt het beleid in China. De Partij ziet erop toe dat dit beleid niet in strijd is met de ideologie waarop de natie gebouwd is en gedurende de twee conferenties wordt het beleid vanuit het perspectief van de burgers besproken. Dat laatste vindt net als de discussies binnen de Partij bottom-up plaats, vanaf het allerlaagste niveau tot aan het nationale congres dat eenmaal per jaar in Beijing plaatsvindt.
Partij in centrale rol
De Partij vervult in deze processen een centrale rol. De diverse organisaties die in de State Council vertegenwoordigd zijn hebben een Partijgroep en onder de deelnemers aan de twee conferenties bevinden zich ook veel Partijleden. Deze vormen een diffuus netwerk voor communicatie over de vorming, bijsturing en uitvoering van het overheidsbeleid. Dat gebeurt niet enkel tijdens congressen. Sterker nog, het gebeurt hoofdzakelijk buiten de congressen. De congressen dienen om het uiteindelijke door de meerderheid goedgekeurde beleid te presenteren. Dan zijn we weer bij het sterk rituele karakter van die congressen waarop zoveel westerlingen zich blijven verkijken. In de Chinese realiteit zijn alle lagen van de bevolking bij al deze procedures betrokken.
Technocraten
Een aspect dat ik in de commentaren op dit jongste Partijcongres mis is het aantal technocraten in beleidsposities. De term technocraat wordt in de westerse media gewoonlijk als negatief gebezigd. Wij zien liever carrièrepolitici op ministersposten die niet of nauwelijks verstand hebben van de zaken waarover dat ministerie gaat. Veel leden van de State Council en mensen die eraan rapporteren hebben wel verstand van de zaken waarover zij rapporteren en discussiëren. Chinees beleid wordt in eerste instantie door technologen (een positievere term) op papier gezet, door de Partij en volksvertegenwoordigers bekeken en besproken en daarna weer onder toezicht van die technologen uitgevoerd. Zo kan China, b.v., in zo korte tijd ’s werelds grootste netwerk van ’s werelds snelste HSL-treinen aanleggen.
Vergelijken
Laten we de Chinese situatie nu eens met de Europese vergelijken; maar dan wel met de echte situatie, zoals boven beschreven. Wat is het verschil tussen een derde termijn voor Xi Jinping in China en een vierde voor Mark Rutte in Nederland? Was Liz Truss een door het Engelse volk gekozen premier en wordt Xi Jinping aan het Chinese volk opgedrongen? Ik ga deze vragen hier niet zelf beantwoorden, maar verzoek u, lezer, er eens goed over na te denken. Dat levert meer op dan te snel een antwoord te roepen. Wat wel vast staat is dat het overgrote deel van de Chinese burgers vertrouwen in hun regering heeft. Dit is door een onafhankelijk Amerikaanse organisatie, de Edelman Trust Barometer, bevestigd. Nederland is dit jaar een van de grote verliezers met een teruggang van het vertrouwen met maar liefst zes punten. Maar het staat nog altijd hoger op de lijst dan Engeland dat in de rode zone staat van landen waarvan slechts minder dan de helft van de bevolking vertrouwen in de eigen regering heeft.
Bronnen: alle geraadpleegde bronnen zijn middels links in de tekst te bekijken.
