Nobelprijswinnaar economie Amyarta SEN maakt in de New York Times een eigenzinnige balans op van de Chinese eenkindpolitiek.
Sen verwelkomt het opgeven van de eekindpolitiek als meer vrijheid in het privéleven. Maar tegelijk betwijfelt hij of die politiek wel echt verantwoordelijk is voor de grote daling van de Chinese nataliteit, zoals gewoonlijk aangenomen wordt.
Volgens Sen is de daling van het aantal kinderen per gezin meer het gevolg van een bewuste beslissing van de familie dan van dwang. Die evolutie is in het bijzonder ondersteund door het empowerment van de Chinese vrouwen via betere opleiding en betere kansen op een baan.
Het klopt niet helemaal dat China op een catastrofe afstevende op het ogenblik dat de eenkindpolitiek in 1978 ingevoerd is. In het decennium voordien was het geboortecijfer al drastisch gedaald: Van 5,87 kinderen per vrouw in 1968 naar 2,98 in 1978. Het effect van de nieuwe politiek was geen brutale schok maar een geleidelijke verdere daling tot 1,67 vandaag.
De geboortepolitiek is dus duidelijk niet de enige en misschien zelfs niet de belangrijkste factor. Uit internationale studies, en vooral uit veldwerk in India volgt dat de twee belangrijkste factoren die het aantal kinderen doen dalen het opleidingsniveau van de vrouw en de kansen op een betaalde baan voor haar zijn. Welnu, in de decennia voor 1978 zijn het onderwijs voor meisjes en de tewerkstelling van jonge vrouwen zeer snel toegenomen, en die evolutie heeft zich ook nadien voortgezet. Ook de snel verbeterende gezondheidszorg voor kraamvrouwen en kleine kinderen speelt een rol. Indien we daar rekening mee houden dan is het dalend aantal geboorten in China eigenlijk bijna normaal, ook zonder eenkindpolitiek.
Natuurlijk heeft de eenkindpolitiek moeilijke situaties gecreëerd in het privéleven van veel mensen, maar statistisch gezien is het ver van duidelijk of de politiek een grote impact gehad heeft. In die zin zal het afschaffen van de beperking evenmin een grote impact hebben. De beslissende factor is meer en meer een bewuste keuze door de familie, in het bijzonder door de vrouw.
Jammer genoeg speelt de bewuste keuze van de familie nog altijd geen beslissende rol om de traditionele voorkeur voor jongens te elimineren. Op een bepaald moment werden er slechts 85 meisjes geboren voor 100 jongens, terwijl dit in Azië normaal 95 zou zijn. Selectieve abortus van meisjes is de schuldige. Het is weliswaar verboden, maar zolang de traditionele voorkeur voor jongens overheerst is het niet uit te roeien. Nu de eenkindpolitiek verlaten wordt, is de volgende taak de vrouwen meer te emanciperen zodat ze zich bewuster gaan verzetten tegen dit willekeurig en mensonwaardig waanidee. De snelle omslag van de trend in Zuid-Korea kan als voorbeeld dienen. Een bewuste, redelijke keuze is hierin belangrijker dan dwangmiddelen onder de wet.
Bron: New York Times
Sen draait de zaken om. Als China de geboorte van 400 miljoen extra kinderen niet had voorkomen door middel van de eenkindpolitiek had het ook niet kunnen zorgen voor de voortzetting van het ‘empowerment van vrouwen door banen en opleiding’ of voor ‘de snel verbeterende gezondheidszorg voor kraamvrouwen en kleine kinderen’ die dus al onder Mao was begonnen.
De Chinese staat heeft 30 jaar lang een bitter stemmende eenkindpolitiek volgehouden, niet uit dwaasheid, machtswellust of om een andere absurde motivatie, maar omdat wetenschappelijke adviseurs dat nodig achtten.
In het NYT-artikel zegt Sen verder ‘dat China te weinig lof krijgt voor de positieve rol van zijn ondersteunende maatregelen zoals de sterke nadruk op onderwijs en gezondheidszorg waar andere landen van kunnen leren’. De beweegreden voor die ondersteunende maatregelen en voor de eenkindpolitiek is dezelfde : de vaste wil om van China een redelijk welvarend land te maken, ondanks belemmeringen zoals omvang van de bevolking, technologische achterstand, economische erfenis, containment en (in de huidige periode) ongunstige ontwikkeling van de wereldeconomie.
Ik stel me ook vraagtekens bij de historische eenkindpolitiek. Sen stelde dat de geboortepolitiek duidelijk niet de enige en misschien zelfs niet de belangrijkste factor is. Dit wil volgens mij zeggen dat hij de verdiensten van de eenkindpolitiek erkent, maar niet in die mate zoals de Chinese regering de rechtvaardiging van het beleid naar buiten heeft gebracht.
De realiteit zegt dat de geboekte sociale vooruitgang gestoeld is op opofferingen: hard werken, hervormingen en behoorlijk bestuur. (Sommigen zullen de mensenrechtenschendingen erbij voegen, maar dat is een ander vraagstuk.) De eenkindpolitiek is slechts een onderdeel van de hervormingen. In die zin neig ik om Sen gelijk te geven in deze kwestie.