De VS, de EU, Canada en het VK vaardigen tegelijk sancties uit tegen China. De gecoördineerde actie betekent een sterke escalatie van de koude oorlog tegen China die tot nog toe door de VS alleen gevoerd werd. China reageert gepikeerd tegen de EU.
De VS, de EU, Canada en het VK hebben maandag tegelijk sancties afgekondigd tegen enkele belangrijke Chinese functionarissen en het grootste staatsbedrijf in de Oeigoerse regio Xinjiang. Ze mogen de betrokken landen niet meer binnen, hun bezittingen worden er bevroren en bedrijven mogen geen transacties met hen uitvoeren. De Britse buitenlandminister Raab bevestigde dat de actie gecoördineerd was. De VS buitenlandminister Blinken beschuldigde China van volkerenmoord op de Oeigoeren en misdaden tegen de mensheid. De EU hield het bij schending van de mensenrechten in Xinjiang.
Kort nadien gaf Blinken een gezamenlijke verklaring uit met de buitenlandministers van Australië, Canada, het VK en Nieuw-Zeeland waarin China veroordeeld wordt wegens zijn repressie tegen de Oeigoerse moslims in Xinjiang. Het bleek echter dat Blinken gehandeld had vooraleer Australië en Nieuw-Zeeland de verklaring konden onderschrijven! De twee landen moesten in allerijl een eigen verklaring rondsturen waarin ze zich apart achter het Amerikaans initiatief schaarden.
De acties komen twee dagen na het einde van de VS-China top in Alaska waar Blinken al bij het begin een open ruzie uitlokte, en vlak voordat diezelfde Blinken naar Europa reisde om met de Navo en de EU te overleggen hoe ze beter kunnen samenwerken om de opkomst van China af te stoppen.
Escalatie
Het is de eerste keer dat de vier landen gecoördineerde sancties nemen. Het is ook enige keer dat de EU sancties neemt tegen China sinds de gebeurtenissen van Tian An Men in 1989. De wil tot escalatie van de koude oorlog door de VS is onmiskenbaar. President Biden mikt daarbij expliciet op allianties, in tegenstelling tot zijn voorganger Trump. Die allianties moeten vooral gesmeed worden rond de thema’s democratie, mensenrechten en veiligheid eerder dan rond economische belangen; qua economische belangen hebben de VS en de EU immers zelf grote tegenstellingen. De nieuwe sancties worden door waarnemers unaniem gezien als het eerste succes van de Biden strategie. Canada en het VK volgen zoals gewoonlijk trouw de VS-politiek. Maar wat bezielt de EU om zich voor de Amerikaanse kar te laten spannen?
Bezorgdheid voor mensenrechten of geopolitieke strategie?
Was het dan echt zo dringend sancties te nemen wegens massale schendingen van de rechten van de Oeigoerse minderheid? Westerse rapporten hebben China beschuldigd van opsluiting van tienduizenden tot een miljoen en meer Oeigoeren in kampen vanaf 2017. China antwoordt dat het gaat om opleiding van volwassenen voor weinig geschoolde Oeigoeren, met als doel hen betere kansen op tewerkstelling te bieden en zo de lokaal relatief sterk verspreide armoede uit te roeien. Het heeft erkend dat geradicaliseerde moslims gedwongen zijn deze opleidingen in gesloten instellingen te volgen, maar zegt dat de westerse aantallen fel overdreven zijn. In november 2019 heeft China officieel het einde van die gedwongen opleidingen bekend gemaakt. We zijn 15 maanden verder. Waarom zijn dan nu ineens sancties nodig?
Het voorbije jaar zijn nieuwe beschuldigingen gelanceerd: gedwongen sterilisaties, massaverkrachtingen en foltering in kampen, culturele genocide, beperkingen op de godsdienstvrijheid, oogsten van halal organen voor Saoedi-Arabië en de Emiraten, massale dwangarbeid en als laatste hoogtepunt van de Trump regering de beschuldiging van volkerenmoord. Gemeenschappelijke kenmerken van al deze beschuldigingen zijn de twijfelachtige bronnen en het weinig overtuigend bewijsmateriaal. China heeft al deze beschuldigingen flagrante leugens genoemd.
Alles wijst erop dat de gecoördineerde sancties weinig te maken hebben met een dringende noodzaak om 10 miljoen Oeigoerse moslims te beschermen, maar wel met een door de VS geleide westerse frontvorming tegen China.
Lik op stuk
De Chinese regering heeft het ook zo begrepen en nog dezelfde dag gereageerd met gelijkaardige sancties tegen de EU. Een woordvoerster van het Chinese ministerie van buitenlandse zaken reageerde dat de landen van het blok dat de sancties nam niet echt geven om mensenrechten noch om de ware feiten op het terrein. Ze komen tussen in de binnenlandse aangelegenheden van China met de mensenrechten als voorwendsel.
Een tiental Europese politici en anderen die zich al langere tijd onderscheiden door het verspreiden van wat China leugenachtige beschuldigingen noemt staan op de zwarte lijst. Naast vijf Europarlementsleden is er bijvoorbeeld ook een Ecolo-parlementslid die in het Belgisch parlement China wil laten veroordelen voor volkerenmoord. Ook Adrian Zenz, de Duitser die aan de bron ligt van quasi alle beschuldigingen betreffende de Oeigoeren, staat op de zwarte lijst. Er worden verder een viertal Europese organisaties geviseerd die volgens China betrokken waren bij het verspreiden van geruchten en leugens. Het meest opvallend is het sanctioneren van het Mercator Institute for Chinese Studies (MERICS), het in Berlijn gevestigde grootste Europese onderzoekscentrum over China. MERICS is niet expliciet anti-Chinees, maar geeft wel een platform aan Adrian Zenz en zegt van zichzelf dat het zeer invloedrijk is bij het bepalen van de Europese China politiek.
EU de zwakke derde?
De EU en aparte landen hebben intussen al verontwaardigd gereageerd op de onaanvaardbaar genoemde sancties van China. Maar nogal wat waarnemers gaan ervan uit dat de EU verrast is door de hevige Chinese reactie. Blijkbaar had de EU gehoopt de VS te plezieren met de sancties, en tegelijk China te paaien door de hoogste politiek verantwoordelijke in Xinjiang, tevens lid van het nationaal politbureau, niet op de de sanctielijst te zetten waar de VS hem wel op plaatsten. Maar China heeft de Europese sancties geïnterpreteerd als een mogelijke politieke ommezwaai van de EU: nog geen drie maanden na het afsluiten van een investeringsverdrag met China sluit de EU zich aan bij een Amerikaanse escalatie van de koude oorlog. China heeft nog weinig illusies dat het de Amerikaanse marsrichting kan veranderen. Maar blijkbaar hoopt het wel met sancties de EU tot twee keer nadenken te dwingen.
De vraag is ook hoe eensgezind de EU is in haar strategie. In een commentaar verwijst de Chinese staatskrant Global Times veelbetekenend naar een persbericht van de Hongaarse Minister Buitenlandse Zaken Peter Szijjarto die de sancties nutteloos en schadelijk noemt.
Verder maakt de krant ook melding van een proces dat inwoners van Xinjiang in Duitsland tegen Adrian Zenz begonnen zijn; ze beschuldigen hem van laster tegen China waardoor zij reputatie- en economische schade lijden. Ze hopen op die manier een uitspraak van een Europese rechtbank over de gegrondheid van de beschuldigingen door Zenz af te dwingen. Een gelijkaardige tactiek zou ook tegenover andere Chinabashers in Europa overwogen kunnen worden.
Bronnen: South China Morning Post, Global Times, People’s Daily
