Zondag heeft China met onmiddellijke ingang het opzetten van een nieuwe luchtverdediging-identificatiezone in de Oost-Chinese zee aangekondigd. Japan en de VS erkennen de zone niet. Het Japans-Chinees conflict over de Diaoyu / Senkaku eilanden, met de VS als derde betrokkene, wordt scherper.
Escalatie
De Japanse regering heeft al een aantal keer geprotesteerd tegen het overvliegen van het gebied door Chinese onbemande vliegtuigen en hun communicatie verstoord. Vorige maand overwoog het Japanse ministerie van landsverdediging om voortaan onbemande vliegtuigen in wat het als Japans luchtruim beschouwt neer te schieten.
Zondag volgde dan de Chinese reactie: een luchtverdedigingszone. Het betreft een stuk luchtruim waarin China alle vliegtuigen vraagt zich te identificeren en de regels te volgen die Beijing voorschrijft. Tegen wie niet meewerkt kunnen ‘dringende’ maatregelen genomen worden. Chinese vliegtuigen zijn al begonnen met systematisch te patrouilleren. De zone omvat ook het luchtruim van de betwiste eilanden en overlapt met wat Japan als zijn eigen luchtverdedigingszone beschouwt.
Reacties wakkeren conflict aan
Japan reageert bij monde van de premier afwijzend op deze ‘eenzijdige escalatie’. Hij kondigde tegenmaatregelen aan om de status-quo te bewaren. De hoogste Japanse diplomaat heeft een protestnota afgegeven. Defensie pleit voor een ‘communicatiemechanisme’ voor noodsituaties.
De Chinese regering heeft dan weer de Japanse reactie afgewezen als ongegrond en onaanvaardbaar. China verdedigt de maatregel als normaal en overeenkomend met zijn nationale veiligheid. Het wijst erop dat meer dan 20 landen, waaronder Japan en de VS (sinds de jaren 50), hetzelfde doen. De vooruitgeschoven controle van het luchtruim geeft het land meer tijd om op een eventueel binnendringen van vreemde vliegende voorwerpen te reageren. ‘Vermits de Diaoyu van China zijn is het normaal dat ze in verdedigingszone vallen’. De opmerkingen van Japan zijn onverantwoord en kwaadaardig.
De VS reageert in gelijkaardige termen als Japan. Japan en de VS hebben een wederzijds veiligheidsverdrag en de Amerikaanse regering heeft nog eens formeel bevestigd dat de Senkaku daaronder vallen. Bij een (militair) conflict kiezen ze dus de kant van Japan. De VS hebben 70.000 militairen in Japan en Zuid-Korea en zijn niet van plan de Chinese verdedigingszone te aanvaarden. Twee Amerikaanse B-52 bommenwerpers zijn intussen al door de zone gevlogen zonder zich bekend te maken. China zegt dat het de vliegtuigen ‘gemonitord’ heeft.
De Chinezen hebben aangedrongen dat de VS ‘geen partij zou kiezen’ en ‘geen ongepaste opmerkingen maken’.
Ook de Japanse regering heeft intussen de luchtvaartmaatschappijen gevraagd de regels van de Chinese zone niet te erkennen. Zelfs vliegtuigen van Japanse maatschappijen waren al begonnen met zich te identificeren, maar zijn daar onder regeringsdruk van afgestapt.
Zuid-Korea waar het ressentiment tegen Japan groot is, betreurt dat de Chinese verdedigingszone 2.300 km² overlapt met zijn eigen verdedigingszone en roept op tot overleg en ‘inspanningen om het wederzijds vertrouwen te vergroten’.
Achtergrond
Waarover gaat het dispuut? Om 7 minuscule onbewoonde eilandjes in de Oost-Chinese Zee, nog geen 7 km² groot. Maar wel met economisch belang (rijke visgronden en eventueel gas en olie in de territoriale wateren) en strategisch belangrijk nabij de scheepsdoorgang van China naar de Stille Oceaan. De Volksrepubliek China claimt de eilandjes als deel van Taiwan ‘sinds altijd’. Taiwan zit op dezelfde lijn. Japan zegt dat het de eilandjes einde 19de eeuw onbewoond en onbestuurd aantrof en in 1895 aanhechtte (dat was het jaar van de door Japan gewonnen eerste Japans-Chinese oorlog, als gevolg waarvan Japan onder meer Taiwan inpalmde). Na W.O. II werden de eilanden door de VS bezet en in 1971 heeft Washington ze aan Japan gegeven. Bij het aanknopen van diplomatieke betrekkingen tussen China en Japan in de jaren 70 werd officieus overeengekomen het conflict in de koelkast te stoppen.
Sinds de jaren 90 hebben activisten uit Japan, Taiwan en Hongkong herhaaldelijk voor incidenten gezorgd rond de eilanden die door de Japanse kustwacht gecontroleerd worden. Na 2000 waren er ook incidenten met Chinese vissersboten zoals in 2005 een manifestatie van 50 Taiwanese boten. In 2010 werd een aantal Chinese vissers een tijdje opgesloten in Japan na een aanvaring met de kustwacht. In 2012 wilde de nationalistische gouverneur van Tokio de eilanden die privé-eigendom zijn, door de overheid laten opkopen om het Japanse karakter te versterken. Uiteindelijk kocht de Japanse regering tot grote verontwaardiging van China drie van de eilanden en brak volgens China daarmee de status-quo. Sindsdien escaleert het conflict.
Het conflict roept nationalistische gevoelens op bij beide partijen. De VS proberen het te gebruiken om Japan meer aan zich te binden.
(Bronnen: BBC, Xinhua, Economist, AFP)
