De beroepsbevolking in China krimpt en de bevolking in zijn geheel vergrijst snel.
In ‘Het 14e Vijfjarenplan’ dat in maart door het Chinese parlement zal worden aangenomen komt er waarschijnlijk een verdere versoepeling van het geboortebeleid. Om die versoepeling te ondersteunen zijn sociale en economische maatregelen nodig. De nodige aanpassingen van de gezinsplanning zullen daarna doorgaan, zoals vermeld staat in de ontwerptekst voor de ‘Visie op beleid tot 2035’, een 15-jarenplan dat bij uitzondering wordt opgesteld in 2021.
Naar afname van de bevolking?
China Daily vroeg de mening van experts bij de China Population Association, het China Population and Development Research Center, Nankai University in Tianjin en Peking University. De afname van de Chinese bevolking is een grote zorg geworden omdat ze een aanzienlijke sociaaleconomische impact zou kunnen hebben. Volgens de officiële Chinese krant is ‘het geboortecijfer op het Chinese vasteland vorig jaar gedaald tot 10,48 per 1.000 mensen, het laagste niveau in zeven decennia. Het aantal geboorten was 580.000 lager dan het jaar ervoor’. (Cijfers van het Nationale Bureau voor de Statistiek). De China Daily merkt op dat er een derde achtereenvolgende jaar was met een daling, ondanks het feit dat China in 2016 op een tweede-kindbeleid is overgeschakeld. De deskundigen verwachten dat ook dit jaar deze trend te zien zal geven.
Vergrijzing
Voor Lu Jiehua van Peking University moet het totale vruchtbaarheidscijfer － het gemiddelde aantal kinderen dat een vrouw baart － ongeveer 2,1 blijven om de omvang van de Chinese bevolking stabiel te houden. Het is echter gedaald tot onder de 1,7 en dat geeft een onvermijdelijke afname van de bevolking aan. Zal
voor het eerst sinds honderden jaren China tegen het einde van de eeuw niet langer het volkrijkste land ter wereld zijn, want ingehaald door India en Nigeria ? Over de inschatting van hoelang de Chinese bevolking nog zal blijven doorgroeien verschillen de onderzoekers van mening. Sommigen voorzien de piek, met daarna de onvermijdelijke afname al in 2024 of 2027. De Nationale Commissie voor Hervorming en Ontwikkeling hoopt op 2030. ‘Hoopt’, want het aantal mensen van 60 jaar of ouder in China bedroeg vorig jaar al 254 miljoen, dat is 18,1 % van de bevolking, maar dat aantal zou tegen 2050 stijgen tot 500 miljoen. Ook het aantal vrouwen in China tussen de 20 en 34 jaar, degenen die het meest in aanmerking komen om een kind te verwachten, is de afgelopen vijf jaar gedaald en ook dat zal volgens vele deskundigen zo blijven. Als meer dan een derde van de bevolking, tegen het midden van de eeuw bejaard is wordt China een van de oudste samenlevingen in de wereld. Om een duurzame sociaaleconomische ontwikkeling veilig te stellen moet China proberen de omvang van werkende bevolking op peil te houden.
Verhoging pensioenleeftijd als oplossing?
(upd) Een manier om de inkrimping van de beroepsgeschikte bevolking tegen te gaan zou de verhoging van de pensioenleeftijd kunnen zijn. Die is in China op dit ogenblik 60 voor mannen, 55 voor vrouwelijke ambtenaren en 50 voor andere vrouwelijke werknemers. Ook in China wordt hiervoor door sommigen met de bekende argumenten gepleit (met naast de vergrijzing de onbetaalbaarheid van het pensioenstelsel en de vergelijking met andere landen). De blauwdruk voor het lopende Vijfjarenplan had voorzichtig melding gemaakt van een programma voor het optrekken van de pensioenleeftijd. In het begin van 2020 waren er nog deskundigen die erop aandrongen om dat snel te laten ingaan. Toen sloeg COVID-19 toe met als gevolg een economische recessie en een werkloosheidprobleem. China is wel zowat het enige grote industrieland dat die postcoronacrisis al aan het bezweren is. Het aantal vacatures onder druk zetten door mensen meteen langer aan het werk te houden, daarvan kan echter op dit moment absoluut geen sprake zijn. Natuurlijk zullen de voorstanders van een hogere pensioenleeftijd hun voorstellen later weer tevoorschijn halen. Een eerste teken daarvan: het zou zijn vermeld in een beschrijving van de ‘Visie op beleid tot 2035’ door het officiële persbureau Xinhua. Let wel: niet in de blauwdruk voor het 14e Vijfjarenplan. Bepaalde experts vinden dat geen goed idee omdat hiermee het probleem van de vergrijzing van de bevolking niet wordt opgelost, maar verhuld. Andere tegenargumenten zijn dat het jonge vrouwen langer weg zou houden van de arbeidsmarkt als grootouders kleinkinderen niet zouden kunnen opvangen. Het grootste bezwaar is wellicht dat er tegen de verhoging van de pensioenleeftijd ook in China verzet mag worden verwacht onder de bevolking. Op het Xinhuabericht kwamen al meteen vele verontwaardigde reacties op sociale media.
‘heel voorzichtig, als twee egeltjes’
Veel jonge stellen in China zijn terughoudend om meer kinderen te krijgen vanwege factoren zoals de hoge kosten voor het opvoeden van kinderen, de concurrentie tussen de ouders om hun kinderen de beste opleiding te kunnen geven of het carrière maken in een moderne maatschappij. Toch adviseren de experts de bevoegde instellingen om voorzichtig te werk te gaan en alle aspecten van de demografische ontwikkelingen mee te nemen. Een vraag die bijvoorbeeld opkomt is of alle ouderparen drie kinderen mogen krijgen of dat de gezinsplanning volledig zal worden afgeschaft. Een andere kwestie is of het verstandig is om in het hele land en voor alle bevolkingsgroepen dezelfde regels en afspraken van kracht te laten zijn. Bevolkingsdeskundigen onderzoeken nog steeds welke groepen mensen de wens hebben om meer kinderen te krijgen. Zo zouden in sommige minder welvarende gebieden van het land ouders nog steeds een kroostrijk gezin willen, ook al maakt dat het moeilijker om definitief aan de armoede te ontsnappen. Bejaardenzorg is dan ook terecht een aandachtspunt in het hoofdstuk gezondheidszorg van de blauwdruk voor het 14e Vijfjarenplan. Er zijn echter ook burgers, vooral jonge stedelingen, die nu juist al een aanmoediging nodig hebben om een tweede kind te krijgen. Daarom is het bouwen van meer betaalbare kinderdagverblijven een belangrijke vereiste om de nieuwe geboortepolitiek mogelijk te maken.
China Daily, china-briefing.com,The Lancet.com, Sixthtone.com, channelnewsasia.com, visiontimes.com, macropolo.org (website van het Paulson Institute), Wikipedia
