Gemengde reacties op uitspraak tegen ex-minister van Spoorwegen.

De man die van maart 2003 tot februari 2011 minister van Spoorwegen was, Liu Zhijun (60), is door een gerechtshof in Beijing veroordeeld voor corruptie en machtsmisbruik. Het vonnis heeft een gevarieerde en ‘interessante’ respons uitgelokt.

De rechterlijke uitspraak was: de doodstraf met twee jaar uitstel, het levenslange verlies van alle politieke rechten en de confiscatie van alle persoonlijke bezittingen voor het aannemen van omkoopsommen. Daar komt bij: tien jaar gevangenisstraf voor machtsmisbruik. Als hoge ambtenaar bij de Spoorwegen en, op het hoogtepunt van zijn loopbaan, als minister heeft Liu van 1986 tot 2011 misbruik gemaakt van zijn positie om zich te verrijken en om anderen aan banen, aandelen in de hogesnelheidslijnen en belangrijke contracten voor het goederenvervoer en voor de aanleg van spoorlijnen te helpen. Dit heeft geleid tot enorme verliezen voor het overheidsbezit en zeer ernstige inbreuken op de rechten van de staat en het publiek. De financiële verliezen zijn echter intussen teruggewonnen. Door spijt te tonen en door nog meer misdaden te bekennen die het onderzoek nog niet had aangetoond, heeft Liu de nodige ruimte geschapen voor het hof om aan zijn doodvonnis een uitstel te verbinden. In de meeste gevallen is dat een straf die niet leidt tot executie, maar tot jarenlange gevangenisstraf. Voor het machtsmisbruik was het onmogelijk om mildheid te tonen, gezien de positie van de veroordeelde en de gevolgen van zijn misdaad. De voormalige topman zal in elk geval dus 10 jaar moeten zitten voordat zijn straf opnieuw kan worden bekeken. Dit is de eerste rechtszaak tegen iemand van het ministeriële niveau sinds het aantreden van de nieuwe leiding met Xi Jinping aan het hoofd. Publicisten in officiële media zien het als een teken dat het menens is met de meest recente fase in de strijd tegen corruptie en dat de inspectie inderdaad zowel ‘tijgers als vliegen’ die zich misdragen aanpakken.

Dat de doodstraf waarschijnlijk zal worden omgezet in een gevangenisstraf is de laatste tijd niet verwonderlijk. Van vele kanten dringen experts en juristen aan op een minder uitbundig toepassen of op het afschaffen van de doodstraf. De overheid wil in elk geval de doodstraf voor economische misdaden geleidelijk elimineren. Onder de bevolking is er echter een stroming van burgers die de straf voor Liu te mild vinden. Volgens sommige opiniemakers is dat niet alleen omdat er altijd al een aantal voorstanders is van de doodstraf, maar ook omdat sommigen vinden dat het een belediging is van diegenen die zwaar hebben geleden onder het beleid van de veroordeelde ex-minister. Daarbij spelen dan ook scepticisme over de oprechtheid van de anti-corruptiecampagne een rol en een cynische visie over ambtenaren die ‘altijd wel een achterpoortje weten te vinden’. Een ander aspect van de zaak is dat Liu door het te voortvarende ontwikkelingsbeleid waar hij om bekend stond, de maatschappij met schulden heeft opgezadeld en de veiligheid op de spoorwegen heeft verwaarloosd. Er zou dan een verband zijn met de treinramp in Wenzhou in juli 2011. De oorzaak was het gebruik van slecht functionerende seinapparatuur, een trein reed door rood en botste tegen een stilstaande trein, een ongeluk dat 40 personen het leven kostte en waarin meer dan 200 gewonden vielen. Velen stellen voor dit soort defecten de aanstellingen en de cultuur bij de spoorwegen onder Liu aansprakelijk. Er zijn zelfs experts die de politiek die Liu bij de spoorwegen voerde erger vinden dan zijn corruptie.

In sommige westerse media is dat een aanleiding om een verkeerde voorstelling van zaken te verspreiden over de ontmaskering van Liu Zhijun. Zowel in de Nederlandse Volkskrant als in de Britse BBC, die een blad uit Hongkong aanhaalt, staat dat de man nog minister was toen de treinramp gebeurde. De theorie is dan dat de val van de minister er slechts gekomen is onder druk van de bevolking die in woede was ontstoken na Wenzhou. De waarheid is dat het onderzoek tegen Liu Zhijun al op 12 februari 2011, was gestart en dat hij op 25 februari uit zijn ministerspost is ontheven, vier maanden voor het ongeval. De broer van de minister, die ook een topfunctie bij de spoorwegen aan hem dankte was al eerder veroordeeld voor corruptie en een rijke medeplichtige zakenvrouw was in het vizier gekomen. De acties ondernomen tegen Liu zijn juist een voorbeeld van wat ook de interne discipline en inspectie van de CPC en de Chinese staat vermogen.

Bronnen: Xinhua, BBC, De Volkskrant (Nl)