Geopolitieke accenten in Chinese visies op terrorisme

Vier punten keren terug in alle officiële Chinese verklaringen uit Beijing over de aanslagen in Brussel. China keert zich tegen alle vormen van terrorisme. De Chinese regering wil internationale samenwerking tegen dat gevaar. Beijing vindt het streven naar wereldvrede in deze kwestie belangrijk. De landen moeten behalve de symptomen ook de wortels van het terrorisme aanpakken.

Vanzelfsprekend heeft de Chinese regering haar afkeer geuit voor de aanslagen in Brussel en betuigt ze haar medeleven en solidariteit met de slachtoffers en de bevolking in het algemeen. Beijing toont zich daarnaast uiteraard bezorgd over Chinese staatsburgers die er misschien gevallen zijn of gevaar kunnen lopen. Opmerkelijk zijn echter de vier hierboven genoemde accenten die China legt, en daarnaast het feit dat er enkele aspecten zijn die beduidend minder aandacht krijgen dan bij ons. Dat alles kwam naar voren in de boodschappen van president Xi Jinping aan de Belgische Koning Filip en van premier Li Keqiang aan zijn Belgische collega Michel. De visie zat verpakt in de antwoorden van Hua Chunying, woordvoerder van BuZa, op de vragen die buitenlandse journalisten haar stelden op 22 maart zelf en een dag later, in verband met het afgelaste bezoek van premier Michel. Li Keqiang herhaalde de Chinese standpunten over het terrorisme tijdens zijn bespreking met de leiders van de landen langs de Mekongrivier (Lancang in China)

Terrorisme anders bekeken

Beijing maakt niet de fout om IS publiciteit te geven bij de berichtgeving over de aanslagen in Brussel, die vrij ingehouden en relativerend blijft, zonder te minimaliseren. Het is opvallend dat Beijing het niet heeft over ‘een oorlog met IS’, ‘waarden en vrijheden’ en ook niet over ‘culturen en godsdienst’. De focus ligt op vrede en wereldpolitiek. Het is dezelfde focus die je in het buitenlandbeleid van China ziet. We denken aan de recente reis waarin Xi Jinping naar Egypte ging en dan zowel Iran als Saoedi-Arabië, de grote tegenstanders in de regio, heeft bezocht. In het voorbereidende Chinese document over de betrekkingen met de Arabische landen waren de kernbegrippen ‘wederzijds voordelige samenwerking’ en ‘engagement voor vrede en stabiliteit in het Midden-Oosten’. De focus op internationale samenwerking en wereldvrede vinden we terug in het beleid van neutraliteit en de pogingen om strijdende partijen te verzoenen in Irak, Syrië en Libië en de standvastige Chinese houding om Iran niet de rug toe te keren.
De nadruk op de veroordeling van ‘alle vormen van terrorisme’ is een toespeling op de strijd die China zelf voert tegen terroristen in Xinjiang. Het is een strijd waarvoor China vooralsnog weinig solidariteit en begrip in het Westen heeft gekregen. Terwijl er natuurlijk een band is met het gevaar dat van IS uitgaat: China heeft af te rekenen met zijn eigen Syriëstrijders, gewelddadige separatisten uit de Oeigoerenregio Xinjiang (iets wat ook de bekende Amerikaanse publicist Seymour Hersh aannemelijk lijkt te vinden, blijkens een stuk in het januarinummer van de London Review of Books).

Geopolitiek en oorzaken aanpakken

De Chinese officiële media zijn in hun commentaren, die opvallend diplomatiek blijven, concreter. Xinhua legt in zijn achtergrondstukken over internationale samenwerking tegen het terrorisme de nadruk op de ontwikkelingen in Europa. De eenheid en de kracht van de EU zijn daarbij gebaat en zijn tegelijk ook een voorwaarde voor die coöperatie: ‘De aanslagen van Brussel laten duidelijk zien hoe dringend het is om vast te houden aan de Europese integratie’. Het persbureau is niet gelukkig met het feit dat de aanslagen grote principes van de EU, het vrije personenverkeer en het asielrecht, schade zal toebrengen. Het is beducht voor de opkomst van het rechtse populisme en van de eurosceptici.
Commentator Huaxia verliest echter de rest van de wereld niet uit het oog: ‘de nieuwe aanslagen onderstrepen de noodzaak van een mondiale aanpak van de terroristische bedreiging, iets wat al duidelijk was sinds 9/11 en de aanslagen van Parijs’. Fraser Cameron van het EU-Asia Centre in Brussel zal als gastcommentator in de China Daily ook op instemming van Chinese redacteurs en lezers kunnen rekenen. Hij hoopt op meer internationale samenwerking nu, om ervoor te zorgen dat de broze wapenstilstand in Syrië het houdt en dat er eindelijk onderhandelingen komen voor een politieke oplossing.

Commentator Zhao Bochao geeft bij Xinhua uitleg over wat de oorzaken van het terrorisme kunnen zijn. Beijing wijst er immers bij voortduring op dat de wereld die wortels moet aanpakken en niet alleen de symptomen. Wu Shaozhong, professor bij de People’s Public Security University of China, is getroffen door het verschijnsel dat het terrorisme in Europa in toenemende mate van eigen bodem is. Wu vindt dat de ideologie van de terreur en het extremisme een halt moet worden toegeroepen. Het mag zich niet verder verspreiden en bepaalde jongeren beïnvloeden. Het commentaar van Xinhua houdt daarbij rekening met de voedingsbodem van de verslechterende economische omstandigheden en de hoge werkloosheid in Europa.
De eerste van vele ingewikkelde oorzaken die de Chinese experts noemen is echter de ontreddering en de omwentelingen in Syrië, Irak, Libië en Jemen. In de onstabiele situatie daar heeft IS volgens hen kunnen groeien en de overhand krijgen. ‘Bij de terreurdreiging in Europa zijn vooral terroristen betrokken die IS naar het continent heeft gestuurd, terug naar huis dus, nadat ze zich bij IS in het Midden-Oosten hadden aangesloten’, aldus Chu Yi, professor Internationale Politiek aan de University of International Relations van Beijing.
Ook de Global Times negeert de geopolitieke oorzaken van de aanslagen in Brussel bepaald niet. ‘Europa wordt een magneet voor het terrorisme, … het veiligheidssysteem is zijn zwakke schakel. Europa is gemoderniseerd maar kwetsbaar voor de terreur’. ‘Na 9/11 heeft de VS zijn eigen binnenlandse veiligheid effectief versterkt en alle antiterroristische oorlogen in het buitenland laten uitvechten. Washington heeft onrust gestookt in het Midden-Oosten, heeft er de regionale structuur vernietigd en de spanningen tussen soennitische en sjiitische moslims aangewakkerd’. Vanaf de ineenstorting van de Sovjet-Unie tot de hevige beroering in het Midden-Oosten heeft Europa pijnlijke ervaringen opgedaan door de veranderingen in het geopolitieke landschap. Landen blijven geneigd om eenzijdige acties te ondernemen en hun eigen belangen te dienen’. Toch zit er voor de Chinese officiële krant maar één ding op: ‘terrorisme zal de aartsvijand van de hele mensheid worden, die we met zijn allen onder ogen moeten zien en bestrijden’.
Website van het ministerie van Buitenlandse Zaken, Xinhua, People’s Daily, China Daily, Global Times, London Review of Books