Xi Jinping en Joe Biden hadden, bijgestaan door belangrijke adviseurs, een online ontmoeting. De repercussies van dat gesprek moeten nog blijken. ChinaSquare zet wat uitspraken op een rij. De analyse van wat de presidenten heeft bewogen en een inschatting van het effect dat het gesprek kan hebben komen later aan bod.
Voor Washington was het al vrij laat op de avond van 15 november, in Beijing was het al 16 november in de vroege ochtend. Xi Jinping en Joe Biden, presidenten van China en de VS, spraken meer dan drie uur lang over de betrekkingen tussen beide grote machten en over kwesties die voor de twee landen van belang zijn.
Gastheren en gasten
De VS had om deze dialoog gevraagd. Na de streaming van de welkomstwoorden werd het aantal kijkers beperkt. Enkel topambtenaren konden het evenement rechtstreeks volgen. Achteraf waren er geen gemeenschappelijke verklaringen. Het ministerie van Buitenlandse Zaken van China heeft een officieel verslag op zijn website gezet. Het Amerikaanse State Department deed dat nog niet, maar een woordvoerder gaf uitleg aan de pers die daar een selectie uit maakte. Van Chinese zijde waren de toppolitici Ding Xuexiang, Liu He, Yang Jiechi, minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi en zijn viceminister Xie Feng in elk geval aanwezig. Bij de VS werd de president begeleid door minister van Buitenlandse Zaken Anthony Blinken, nationaal veiligheidsadviseur Jake Sullivan, minister van Financiën Janet Yellen, adviseurs Kurt Campbell, Laura Rosenberger, en Jon Czin van het China-bureau.
Agenda van Xi
Xi Jinping vond dat zowel China als de VS een belangrijke fase doormaken in hun ontwikkeling. Hij vroeg aandacht voor de vele uitdagingen in ‘het dorp dat de wereld geworden is’. ‘Ons doel moet zijn vrede en ontwikkeling tot stand te brengen’, zo suggereerde de Chinese president. Volgens hem vragen de volkeren daar om, in China, de VS en over de hele wereld, en is dat de ook missie van zijn ambtgenoot en hemzelf. Concreet zijn voor Xi de voornaamste van de hierboven genoemde mondiale uitdagingen: zorgen voor vrede en stabiliteit in de wereld, een oplossing zoeken voor de klimaatverandering en voor de COVID-19 pandemie.
Terug naar rede en pragmatisme?
De Chinese president bood president Biden aan om te werken aan een consensus en om te proberen de betrekkingen te verbeteren. ‘De gewichtigste gebeurtenis van de afgelopen 50 jaar was juist het opnieuw aanknopen en de ontwikkeling van de Amerikaans-Chinese betrekkingen geweest. De komende 50 jaar kan een historische periode worden die gekenmerkt is door een correcte samenwerking. Hopelijk kan president Biden het Amerikaanse Chinabeleid opnieuw rationeel en pragmatisch maken’. Xi gaf dan de volgens hem noodzakelijke drie voorwaarden aan om hierin te slagen.
Respect – vreedzame co-existentie – samenwerking
Ten eerste is wederzijds respect nodig voor elkaars sociale systeem en de eigen ontwikkelingsweg van iedere partner. Elk moet rekening houden met belangen en kwesties die voor de andere partij centraal staan, en haar het recht gunnen om zich te ontwikkelen. ‘Laten we elkaar als gelijken tegemoet treden, onze meningsverschillen niet uitvergroten, kijken waar we elkaar in kunnen vinden en welke geschilpunten we een tijdlang in de ijskast moeten zetten’, stelde Xi voor. Een tweede voorwaarde is vreedzame co-existentie. Onze lijn moet zijn: ‘geen conflict en geen confrontatie’. De VS vraagt nu om ‘co-existentie’. Laten we er één bijvoeglijk naamwoord voor zetten, dan krijgen we ‘vreedzame co-existentie’. De derde voorwaarde voor succes is een samenwerking die voor de twee landen voordelig is. Onze belangen zijn al grondig met elkaar verstrengeld. Als we samenwerken winnen we allebei. Doen we dat niet en sturen we aan op confrontatie, dan zullen de twee kanten verlies lijden.
Vier prioriteiten
Xi zag vier prioriteiten om op te focussen. De China en de VS kunnen als grote machten leiding geven aan de zoektocht naar oplossingen voor de grote wereldproblemen. ‘Het betekent niet dat wij die zomaar zullen oplossen, maar anderzijds kunnen ze ook niet opgelost worden zonder ons’. China en de VS kunnen meer en op verschillende nieuwe manieren met elkaar communiceren en dialogeren over een hele reeks van topics op het gebied van de diplomatie, economie en financiën, klimaatverandering en veiligheid. Verschillen en gevoeligheden zijn normaal. We moeten ze regelen op een constructieve manier zodat ze niet escaleren of ontsporen. China zal zeker zijn soevereiniteit, veiligheid en ontwikkeling verdedigen. Het is belangrijk dat de VS de kwesties die daarmee verband houden met nodige omzichtigheid tegemoet treedt. De vierde prioriteit is volgens Xi het samen streven naar samenwerking met de rest van de internationale gemeenschap om de wereldvrede te verdedigen, de mondiale ontwikkeling te bevorderen en een eerlijke en billijke internationale orde te waarborgen.
Dien het volk met vreedzame opkomst
Vervolgens legde Xi Jinping de essentie uit van de ontwikkelingsweg die China volgt en van de bedoelingen van China op lange termijn. Hij ging hiervoor uit van de Zesde Plenaire zitting van het Centraal Comité van de CPC om de continuïteit aan te tonen van de voorbije 100 jaar en de opdracht voor de toekomst. Het Chinese volk streeft naar een beter leven en dat is onze voornaamste drijfveer. Het zal elke poging om dat streven te hinderen verwerpen, en met succes. Xi zei dat een bevolking van 1,4 miljard mensen dienen een grote uitdaging en verantwoordelijkheid is die hij ‘niet zal ontlopen en waarvoor hij zijn eigen heil opzij wil zetten’. De Chinezen beseffen de waarde van vrede, zij willen geen agressie of alleenheerschappij en China is nog nooit een oorlog begonnen of heeft nooit grond van een ander land afgepakt. ‘China is niet van plan om zijn eigen ontwikkelingsparcours over de hele wereld te verkopen. Integendeel, China moedigt alle landen aan om ontwikkelingstrajecten te vinden die zijn afgestemd op hun respectieve nationale omstandigheden’.
Openheid en markt
Xi benadrukte dat de openheid een fundamentele overheidspolitiek zal blijven. Ook zal China, naast de ontwikkeling van de binnenlandse markt, blijven bouwen aan een zakelijke omgeving die meer marktgericht, op de wet gebaseerd en in overeenstemming is met internationale normen. Het resultaat zal zijn: een grotere markt en meer kansen om zaken te doen voor alle landen.
Taiwan
De Chinese president hoopt dat de Verenigde Staten oprecht zijn als ze zeggen dat ze geen nieuwe koude oorlog willen. Hij wil graag dat ze dit ook met hun daden laten zien. Taiwan is, zo waarschuwde hij, een principekwestie voor China. De huidige spanningen daarrond komen volgens Xi voort uit ‘de herhaalde pogingen van de Taiwanese autoriteiten om steun van de VS te zoeken voor hun onafhankelijkheidsagenda en de intentie van sommige Amerikanen om Taiwan te gebruiken om China in bedwang te houden’. Het principe dat er maar 1 China is en de drie communiqués die China en de VS hierover hebben uitgegeven vormen de politieke basis van de betrekkingen tussen de twee landen. Taiwan is een deel van China, en de regering van de Volksrepubliek China is de enige wettige vertegenwoordiger van China. Alle zonen en dochters van de Chinese natie willen de complete hereniging. Wij zijn geduldig en we zullen met de grootste oprechtheid en inzet werken aan een vreedzame hereniging. Maar het moet duidelijk zijn: ‘als de separatistische krachten voor de onafhankelijkheid van Taiwan ons provoceren, ons voor het blok zetten of zelfs de rode lijn overschrijden, zullen we gedwongen worden resolute maatregelen te nemen’.
Geopolitiek
Xi heeft daarna gedetailleerd zijn visie uiteengezet op de verschillende definities van democratie en mensenrechten die naast elkaar kunnen bestaan en elkaar kunnen beïnvloeden, het belang van de Verenigde Naties, de noodzaak om in de wereldpolitiek het zakendoen en de ideologie gescheiden te houden, energiezekerheid en klimaatverandering. Het laatste en niet het minste van zijn thema’s was de COVID-19 pandemie. Bij al deze onderwerpen bracht de Chinese president de officiële standpunten van Beijing nog eens overtuigend naar voren.
‘Eén China’ volgens Biden
President Biden bevestigde het belang van de betrekkingen tussen de VS en China en de grote verantwoordelijkheid die de twee landen dragen voor de wereldvrede. Hij was het eens met de noodzaak om open en oprechte dialogen aan te gaan en de relatie opnieuw te verbeteren. Volgens Biden is de VS niet uit op regime change in China, of op een conflict met China. Hij zei nogmaals dat zijn regering zich zal houden aan het één-China-beleid dat de VS al zo lang volgt. Washington ‘is sterk gekant tegen unilaterale pogingen om de status-quo te veranderen of vrede en stabiliteit in de Straat van Taiwan te ondermijnen’. Volgens de Britse krant The Guardian betekent dat ‘een waarschuwing richting Taipei om niet de onafhankelijkheid uit te roepen, maar tegelijk richting Beijing om geen invasie te overwegen’.
Vangrails
Biden wil ook dat de VS en China nauwer samenwerken op gebieden waar hun belangen op één lijn liggen, reageren op wereldwijde uitdagingen zoals de COVID-19 pandemie en klimaatverandering, en zorgen voor een beter leven voor hun bevolking. ‘We moeten een vangrail van gezond verstand opzetten, om duidelijk en eerlijk te zijn waar we het oneens zijn en samen te werken waar onze belangen elkaar overlappen, vooral bij levensbelangrijke mondiale kwesties zoals klimaatverandering (…) Het lijkt onze verantwoordelijkheid te zijn, als leiders van China en de Verenigde Staten, om ervoor te zorgen dat de concurrentie tussen onze landen niet uitmondt in een conflict, bedoeld of onbedoeld’ zei Biden, en verder hoopt hij op ‘gewoon eenvoudige, ongecompliceerde concurrentie’. Het Chinese ministerie haalde ook Bidens woorden aan dat de VS en China ‘de jongere generatie moeten aanmoedigen om meer met elkaar om te gaan en meer contact te hebben met elkaars cultuur, wat zal bijdragen aan een betere wereld.’
Wat nu?
De twee partijen wisselden ook van gedachten over Afghanistan, de Iraanse nucleaire kwestie, de situatie op het Koreaanse schiereiland en andere internationale en regionale kwesties van wederzijds belang. De twee presidenten waren het erover eens dat hun gesprek open, constructief, serieus en nuttig was geweest. Die indruk werd door journalisten wereldwijd gedeeld. Uiteraard zullen de feiten en de daden laten zien in hoeverre dit klopt.
Bronnen: fmprc.gov.cn (ministerie BuZa China), Xinhua, CNN, Reuters, The Guardian
