Google: liever vertrekken als strijder dan als loser? (update)

In een sensationeel communiqué op hun blog kondigde Google vorige week aan waarschijnlijk  uit China te willen vertrekken.

De Chinese regering was  verrast en had enkele dagen nodig om een standpunt te bepalen. Gisteren kwam er echter duidelijke taal van regeringswoordvoerder Ma Zhaoxu. Over de beschuldiging dat China de Googlecomputersystemen zou hacken:  “Dit is door de Chinese wet verboden. Maar het gebeurt en acht op de tien Chinese computers zijn al slachtoffer van hacking geworden; in 2008 bleek het hacken vanuit buitenlandse websites met 148 % gestegen”. En over Google : “China zal de deuren open laten en ervoor zorgen dat buitenlandse firma’s, inclusief internetbedrijven, in een goede omgeving kunnen werken. Buitenlandse bedrijven moeten echter de Chinese wet naleven, de belangen van het publiek behartigen, culturele tradities respecteren en een verantwoordelijke houding aannemen. Google vormt daarop geen uitzondering”. Google weet meteen waar het staat.

Uit opiniepeilingen blijkt dat de overgrote meerderheid van de Chinese internetgebruikers in dit conflict achter hun regering staan. Ze nemen het niet dat een multinational meent zijn regels te kunnen opleggen aan een soeverein land.

De Chinese internetgigant Baidu heeft intussen in de Verenigde Staten een klacht ingediend tegen zijn Amerikaanse internetprovider. Baidu werd door die provider niet beschermd tegen Iraanse hackers, die Baidu waarschijnlijk voor een Amerikaans bedrijf aanzagen, de voorpagina kaapten en de echte site urenlang ontoegankelijk maakten.
Bij de 700 werknemers van Google China heerst pessimisme; sinds het vertrek van de  CEO en een aantal van zijn medewerkers in september waren er al geruchten over sluiting en waren er geen nieuwe aanwervingen om de leeggekomen posten op te vullen.

In het IT-wereldje zijn er maar weinigen die geloven dat Google hiermee een belangeloze strijd voert voor de vrijheid van meningsuiting en er wordt druk gespeculeerd over de echte bedoelingen. Eén hypothese is dat Google met deze sensationele exit zijn Chinese concurrent Baidu wil brandmerken als een spreekbuis van de Chinese regering om zo de internationale expansie van Baidu, dat plannen heeft om Google wereldwijd naar de kroon te steken, te dwarsbomen. Een andere hypothese verwijst naar een recente rel tussen Google en de Zuid-Koreaanse regering. Google sloot daarop Google Korea en werkt voortaan met het ‘statenloze’ google.com in een Koreaanse versie, zonder enige controle van de Koreaanse regering; is er misschien besloten dit model wereldwijd te veralgemenen?

De boodschap van de vicepresident van het Amerikaanse bedrijf roept veel vragen op. Ze begint over een cyberaanval op Google zelf en zegt dat dit niet uitzonderlijk is. Wat was er dan zo speciaal aan deze aanval? Hij kwam uit China, hij was gesofisticeerd, en nog twintig andere Amerikaanse firma’s waren ook het doelwit (Google zegt niet hoe ze dat kunnen weten). De tekst gaat dan verder met de bizarre bewering dat het hele manoeuvre tot doel had e-mails van Chinese dissidenten te lezen, maar dat dit niet lukte. Lijkt het dan niet alsof de Chinezen met een kanon naar een mug aan het schieten zijn?

Google gaat verder: de e-mails van een dozijn dissidenten werden al regelmatig door derden gelezen. Als dat al gebeurde, waarom zijn die gesofisticeerde aanvallen dan nog nodig?

En waarom klopt Google deze zaak zo op? Alleen al in ons kleine Belgie wordt 18 miljoen euro per jaar besteed aan telefoontap en het Amerikaanse Echelon-spionagesysteem leest alle e-mails die in de hele wereld verstuurd worden. Kan je verwachten dat de Chinezen niet spioneren?

De tekst verandert plots van onderwerp. Deze computeraanvallen gaan naar het hart “van een breder globaal debat over de vrijheid van meningsuiting”. Google is in 2006 overeengekomen met de Chinese regering om bepaalde vormen van censuur toe te passen. De huidige aanvallen plus –niet nader genoemde- pogingen van het laatste jaar om de vrijheid op het internet verder te beperken, brengen Google ertoe zijn China-strategie te herzien. Google weigert voortaan elke censuur in China, zal dit de komende weken met de regering bespreken en als het geen voldoening krijgt, zal het zich volledig terugtrekken uit China

Met zijn overstap van verontwaardiging over een cyberaanval naar een ultimatum aan de Chinese regering gaat Google wel heel kort door de bocht.

Of Google door zich terug te trekken de vrijheid van meningsuiting in China bevordert, is twijfelachtig; de strategie van 2006 werd juist verdedigd met het argument dat aan de kant blijven staan of vertrekken hetzelfde is als je kans verspelen om invloed uit te oefenen. Google aanvaardt overigens in andere landen ook wettelijke censuur, bijv. in Europa werkt het mee aan strijd tegen kinderporno en het verbod op negationisme, en zelfs de VS legt beperkingen op. En of het doen van cyberaanvallen op bedrijfsgeheimen van Amerikaanse firma’s of het onderscheppen van e-mails van dissidenten door derden zal verminderen wanneer Google uit China wegtrekt, is ook ver van zeker.

De vraag is dus wat de echte beweegredenen van Google zijn. De komende weken wordt dat misschien duidelijker. De omzet van 300 miljoen dollar per jaar in China valt natuurlijk wel tegen, en de Chinese concurrent Baidu ligt er ver voorop. In september vertrok de CEO van Google China. En recentelijk moest Google nog bakzeil halen wegens het illegaal kopiëren van Chinese boeken voor hun onlinebibliotheek.

De insinuerende opbouw van de tekst zonder echt feitenmateriaal en het onmiddellijk naar buiten brengen zonder voorafgaand overleg met de Chinese overheid ruiken dan weer eerder naar een politieke manoeuvre. Google is tenslotte een strategisch Amerikaans bedrijf en hun frontale aanval op China werd onmiddelijk door mevrouw Clinton gesteund. Misschien wil Google China liever verlaten als strijder voor de mensenrechten dan als loser in een harde business?

Zie ook uitzending Dialogue over het onderwerp