De meeste Chinese burgers steunen de Communistische Partij van China.
Waarom is dat zo, en is het belangrijk?
Keith Lamb
De meeste Chinese burgers steunen de Communistische Partij van China. Hoe zou dat komen en waarom ontkent de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Pompeo dat simpele feit? Ooit dacht een Brits academicus die 16 jaar lang in China gewoond en gewerkt heeft, er ook zo over. Hij vertelt waarom hij zich vergiste, en waarom het belangrijk is dat in te zien in dit opiniestuk.
Niet lang geleden was Mike Pompeo in de Richard Nixon Library, waar hij zei dat de Verenigde Staten China en zijn Communistische Partij (CPC) moeten veroordelen. Sommige dingen had hij wel goed gezien, andere helemaal niet.
Het was correct om
president Xi Jinping een marxist te noemen. Xi maakt er beslist geen geheim van
dat hij de geschriften van Karl Marx geweldig vindt en dat hij zelf naar het
socialisme streeft.
Pompeo had het echter helemaal mis toen hij beweerde dat de CPC geen steun
heeft onder de Chinese bevolking.
Dat is een veelvoorkomend misverstand over China. Ik was er ook het slachtoffer van toen ik in 2004 voor het eerst naar dat land ging. Ik had wat gelezen over de Chinese geschiedenis en ik zag mijzelf als een ‘verlichte’ westerling. Toen ik merkte hoe groot de aanhang van de CPC was, deed ik dat eerst af als het resultaat van brainwashing. Dat hielp mij in het begin om wat anderen dachten naast me neer te leggen. Mijn cognitieve dissonantie, het onprettige gevoel dat mijn mening niet met de werkelijkheid overeenstemde, kon ik onderdrukken. Naarmate ik steeds beter het Mandarijn beheerste, kwam ik ook met steeds meer verschillende soorten mensen in contact. Het was afgelopen met mijn cognitieve dissonantie: ik moest toegeven dat de CPC een brede steun geniet in heel China. Dat merkte ik zelfs bij het merendeel van de Chinezen die uit het buitenland, waar ze hadden gestudeerd, terugkeerden. Hoezeer ze ook onder invloed van de westerse media waren gekomen, ze verwierpen de westerse diagnose en voorschriften.
Het verhaal over een vulkaan van sociale onrust die op uitbarsten staat en de ondergang van de CPC zal betekenen, dat we zo vaak te horen krijgen, klopt in het echt gewoon niet. Natuurlijk, brede steun is niet hetzelfde als totale steun. Zij die het politiek-economische systeem niet in hun hart dragen doen maar al te graag hun mond open, ook al uiten ze hun ontevredenheid niet in publicaties. Zij behoren echter tot een uiterst kleine minderheid zoals onafhankelijk onderzoek van PEW aantoont. Onderzoekers van de Universiteit van Harvard hebben naar eigen zeggen ‘de langstlopende poging’ gedaan tot onafhankelijke onderzoek naar de tevredenheid van de burgers. Zij concludeerden dat de tevredenheid over de CPC die in 2003 nog 86,1% was, in 2016 was geklommen tot 93,1.
Komt die steun van de bevolking voor de CPC misschien omdat China de berichtgeving zo streng controleert? Dat zal onvermijdelijk een rol spelen. Dat zien we in Groot-Brittannië toch ook? Grote bedrijven hebben een monopolie op onze media, alles wat tegen de neoliberale heerschappij ingaat wordt overstemd. Ondanks alle ellende die de arbeidersklasse overkomt kan je zeggen dat het op zijn minst niet meer vanzelfsprekend is om binnen de Labour Party een beleid van terugkeer naar de oorspronkelijke idealen te bepleiten.
Uiteraard zoeken machthebbers hun macht nog te versterken door hun ideologie te verspreiden en het beeld op te hangen dat hun kijk op de wereld die van het gezond verstand is. Toch moet ideologie realiteitsgetrouw zijn, anders wordt het onverhulde propaganda. Zo stemde de ervaren werkelijkheid in het communistische Oost-Europa niet overeen met het utopische socialisme dat werd verkondigd en dat kan een deel van de verklaring zijn voor de val van het socialisme daar.
Het ‘socialisme met Chinese kenmerken’ daarentegen is een stuk zakelijker. Het beseft de overweldigende kracht van het kapitalisme in de wereld en werkt er nauw mee samen zonder er zich door te laten inpakken. Eigenlijk ziet China de ontwikkeling van markt en kapitaal als een noodzakelijke basis voor het toekomstige socialisme. Het komt er dan wel op aan om diezelfde krachten hun kijk op wat ‘gezond verstand’ is niet te laten verspreiden of hen de kans te geven politici te corrumperen.
En zo blijft de CPC op een pragmatische, niet-utopische manier zorgen voor echte materiële vooruitgang voor de Chinese burgers. Zoals ik het in het begin zag, in 2004, leek de belofte van Deng Xiaoping om eerst de steden aan de oostkust van China en vervolgens het platteland samen met het westen van China te ontwikkelen een dekmantel voor het installeren van een neoliberaal regime. Dit was inderdaad ook de prognose van vooraanstaande westerse marxisten zoals David Harvey en Robert Cox.
Hoewel er nog veel moet gebeuren, is de verandering in het westen en op het platteland opmerkelijk, zoals ik heb gezien. Haar belofte om tegen 2020 de extreme armoede in China uit te bannen, ondanks Covid-19, zal de regering waarschijnlijk kunnen nakomen. Als iemand me dat in 2004 had gezegd toen ik in de hut van de grootmoeder van mijn vriend zat, op het platteland van Hebei, zou mijn reactie geweest zijn: ‘onmogelijk’. Want in haar woning had ze geen meubels behalve een stenen bed dat ook diende als zitgelegenheid. De vloer bestond uit verharde modder en er zat een groot gat in het dak.
Natuurlijk heeft de verbetering van de levensstandaard van China veel te maken met de openstelling van het land en het westerse kapitaal is van belang geweest bij deze transformatie. Het succes van China was echter niet onontkoombaar. Er zijn andere landen geweest die de dictaten van de ‘Washington consensus’ aannamen, door niet alleen hun markten maar ook hun politieke systemen te liberaliseren, en zij mislukten.
Mexico en Rusland zijn slechts twee voorbeelden van staten die de levensstandaard zagen dalen, omdat hun democratieën geen partij waren voor de macht van de kapitalistische lobby. En dan hebben we ook nog de tragedie van staten zoals Irak en Afghanistan, die door middel van bommen tot de democratie werden bekeerd. Die twee fundamentele geopolitieke feiten zijn voor de Chinezen maar al te duidelijk. Zij zien dat liberale democratieën in andere dan de belangrijkste westerse machten, een beleid voeren dat op een ondemocratische wijze indruist tegen wat hun eigen bevolking wil. Tegelijkertijd zien ze die belangrijkste westerse machten ook op het gebied van internationale betrekkingen ondemocratisch handelen.
De CPC haalt, behalve uit de ongekend grote successen bij de economische ontwikkeling, haar legitimiteit uit het feit dat de partij weerstand heeft geboden aan dezelfde buitenlandse liberale machten die Afrika hebben gekoloniseerd, de beschaving van Noord- en Zuid-Amerika hebben uitgeroeid, India hebben verengelst en de bevolking van Australië hebben laten verdringen, dezelfde machten die tot de dag van vandaag China omsingelen met militaire basissen.
Het is voorgekomen dat de invloed van het kapitaal China begon te ontwrichten en zelfs invloedrijke leden van de CCP kon corrumperen. Dit heeft geleid tot de strijd van Xi Jinping tegen corruptie, die wordt beschreven als een strijd voor het hart en de geest van mensen. Tot op de dag van vandaag worden ‘tijgers en vliegen’ ten val gebracht en het succes van deze corruptiebestrijding heeft de CPC voortgezette tastbare steun opgeleverd.
Eigenlijk heeft Pompeo in zekere zin gelijk als hij zegt dat de CPC bang is voor het eigen volk. De partij vreest de massale steun te verliezen – zoveel is waar. Dat spreekt echter vanzelf: alle regeringen die beweren voor hun volk te werken, moeten immers vrezen de massale steun te verliezen en ze horen bang te zijn dat het onvermijdelijk tot hun ondergang zal leiden als ze niet voor de massa werken.
De ironie van ons typische partijenstelsel, waarin alle partijen gesteund worden door dezelfde bedrijfsbelangen, is dat ze, met al hun voordelen en middelen, het volk helemaal niet lijken te vrezen en dus niet bereid of in staat zijn om beleid te voeren dat duurzamer is en langer meegaat dan een Chinees vijfjarenplan. Als gevangenen van de markt, voeren ze een beleid dat indruist tegen wat hun eigen bevolking wil, terwijl ze een oorlogszuchtig buitenlands beleid voeren dat de bevolking in andere landen schade toebrengt.
De ontevredenheid neemt verder toe, maar om de zoveel tijd werkt de uitlaatklep van de verkiezingen en het spel gaat verder. Het is precies dit systeem dat Pompeo zou willen opleggen aan China. Als de liberale democratie in het buitenland wil aanslaan, zal ze beter moeten werken dan af en toe en dan alleen nog in enkele ontwikkelde landen. Ze moet in staat zijn het hoofd te bieden aan wereldwijde langdurige problemen, zoals armoede, oorlog en milieurampen, en daarvoor moet ze verder kunnen denken dan ‘hoe komen we tegemoet aan de eisen van de zakenwereld?’
Belangrijk is dat de liberale democratie niet aan andere landen kan worden opgedrongen, zoals Pompeo zou willen, want elk land kent zijn eigen unieke historische omstandigheden. Als Winston Churchills ‘democratie is de slechtste regeringsvorm, op alle andere methoden die al geprobeerd zijn na’ waar is, dan zullen staten vanzelf voor dit systeem kiezen zonder dat er marineschepen nodig zijn om hen ertoe te dwingen.
Ik heb me afgevraagd of Pompeo echt denkt dat de CPC geen massale steun geniet. Het kan zijn dat hij dat zegt op advies van liberale of conservatieve academici die zouden willen dat het waar was. Het punt is echter dat het niet uitmaakt of je jezelf een marxist, liberaal of conservatief noemt – doorgaan met beleid dat gebaseerd is op drogredenen zal altijd tot dwaasheden leiden. Voltaire schreef: ‘Zij die je absurditeiten kunnen laten geloven, kunnen je wreedheden laten begaan.’ Wij in het westen zijn keer op keer zo gek gemaakt dat wij gewelddadige regimeveranderingen gingen steunen in naam van de liberale democratie en om burgers te ‘bevrijden’ door middel van kanonneerbootdiplomatie.
In het geval van China dient de overtuiging dat de CPC een miljard van zijn burgers meedogenloos onderdrukt als voorwendsel om handenvol oorlogszuchtige buitenlandse ‘hulp’ aan te bieden. Als het stof van de oorlog dan is neergedaald en de misdaden blijken begaan door onze politieke voortrekkers van het imperialistische beleid, verdwijnt de verantwoordelijkheid voor die misdaden in de mist van de democratie. Er wordt nog slechts gesproken over een verkeerde inschatting op basis van gebrekkige informatie. De onvrede stijgt, de uitlaatklep gaat open, er zijn verkiezingen en het grote spel gaat verder.
Dit opiniestuk verscheen eerder in de Britse krant Morning Star, onder de titel Is Mike Pompeo right that the Chinese resent their Communist Party? https://morningstaronline.co.uk/article/mike-pompeo-right-chinese-resent-their-communist-party
Keith Lamb uit Glasgow (VK) is afgestudeerd aan de Universiteit van Oxford met een Master in Contemporary Chinese Studies. Zijn voornaamste onderzoeksthema’s zijn de internationale betrekkingen van China en het ‘Socialisme met Chinese kenmerken’. Hij heeft in China gewoond en gewerkt en vertaalt en publiceert over het land en de ideeën die er in het Westen over China leven.
