Hervormingen en openstelling van China, belangrijkste transformatie moderne tijd

Martin Jacques heeft aan de Global Times een interview gegeven over 40 jaar hervormingen en openstelling van China. Sun Wei, correspondent van de GT in Londen, sprak verder met hem over de verhouding tussen de VS, het Westen en China.

Hier volgt deel 1 van het interview (China’s metamorphosis)

foto Sun Wei / GT

GT: Dit jaar zijn de hervormingen en openstelling van China al 40 jaar aan de gang. Welke rol heeft dit beleid volgens u gespeeld bij de buitengewone veranderingen in China?

Jacques: De transformatie van China begon in 1949, maar pas vanaf 1978 nam de Chinese economie een uitzonderlijk hoge vlucht. Toen werkten de Chinezen de economische strategie uit die het meest geschikt was voor het land. Dat was de geniale zet van Deng Xiaoping. Wat hij voorstelde was uitgesproken radicaal. Het betekende een sterk loslaten van de communistische traditie. In essentie zei hij twee dingen: ten eerste was socialisme volgens hem niet synoniem met staat en staatsplanning, maar moest het socialisme de staat en de markt met elkaar combineren. Ten tweede moest China zichzelf zien als een deel van de hele wereld, ook de kapitalistische wereld. China moest met het kapitalisme samenleven, wedijveren en ervan leren, dus zich bij dat alles niet tot de socialistische wereld beperken.

Dit was een revolutie in het denken die een complete ommekeer van inzichten vereiste en een enorme intellectuele energie heeft losgemaakt. Het zette in China een langdurig proces in gang van totale transformatie. Het jaar 1978 is een van de belangrijkste jaartallen van de 20e eeuw en een aankondiging van wat de 21e zou brengen: de totale transformatie van China en daarna van de hele wereld.

GT: China heeft gezworen dat het zijn openstelling zou voortzetten. Er zijn mensen die dat als een kans zien, anderen zeggen dat het een bedreiging inhoudt. Hoe beziet u deze tegengestelde visies?

Jacques: Een van de geweldige dingen sinds 1978 is dat China blijft doorgaan met denken, experimenteren, leren. Het blijft uitzoeken hoe het met die of die situatie het beste kan omgaan, in de omstandigheden waarmee het te maken krijgt, omstandigheden die voortdurend wisselen.

De Chinezen hebben in grote lijnen een idee waar ze naartoe willen en langs welke weg. Maar ze hebben geen stenen tafelen waarin de route gebeiteld staat. In de plaats daarvan ‘steken ze de rivier over op de tast naar stapstenen’. Zij doen bij hun grote principes een stevige dosis praktische zin.

Alles is duidelijk veel en veel complexer geworden nu, want de Chinese economie is enorm gegroeid en de impact van China op de wereld ook. Er zijn nu veel meer factoren waar het land rekening mee moet houden. En dat geldt zowel voor de binnenlandse situatie als voor de mondiale rol van China. China is op een fascinerende manier anders. Het onderscheidt zich op een merkwaardige manier, zowel van de oude Sovjet-mentaliteit als van de westerse. China heeft van het Westen geleerd, maar verschilt er ook duidelijk van. Het is erg belangrijk dat het die eigenheid behoudt.

Ik denk dat een van de redenen voor het succes van China het vermogen is om verschillende elementen samen te brengen van alle kanten, ervaringen, tradities, en om ze dan op een unieke Chinese manier met elkaar te combineren.

Er zijn natuurlijk wel mensen die vinden dat China meer zou moeten worden zoals Amerika. Kunnen ze dat nu werkelijk menen? Amerika zit in de puree, de neergang is diep en zal langdurig zijn. Dat is een van de redenen waarom we met Trump opgescheept zitten. Nee, China moet aan zijn typische karakter vasthouden. Het moet de elementen die het van het Westen nodig heeft, verbinden met zijn socialistische en Chinese tradities.

GT: Eerder dit jaar heeft u er in een artikel voor gepleit dat de 40e verjaardag van de hervormingen niet alleen in China, maar over de hele wereld een reden zou zijn tot viering en overpeinzing. Kunt u vertellen wat de belangrijkste punten zijn waarover de wereld, en ook het Westen, specifiek zou moeten nadenken?

Jacques: Het jaar 1978 was het begin van de meest uitzonderlijke economische transformatie in de moderne tijd. Die ontwikkeling is veel merkwaardiger dan de transformatie die in Amerika plaatsvond tussen 1860 en 1914. Ze is van groot belang en verdient een grondige studie. Zo denkt men echter in het Westen niet over 1978, omdat de westerlingen er niets van begrijpen. In het Westen weten de mensen zeer weinig over China.

Ik zou zeggen: kijk, door de hervormingen en openstelling heeft China een gedaanteverwisseling ondergaan. Daarna, in de jaren 90, is China begonnen de wereld te veranderen en het resultaat is dat de wereld van vandaag heel anders is dan vroeger, onder de invloed van China.

Sinds 1978 is China de grote motor van de mondiale verandering. Elk land hoort dus China en de Chinese ervaringen te bestuderen. Ik bedoel niet dat China een model is, maar zeker wel dat China een boeiend en belangrijk voorbeeld is waar anderen van kunnen leren. In veel ontwikkelingslanden begrijpen ze dat. Het Westen negeert dat echter voor een stuk, en soms totaal.

Martin Jacques (www.martinjacques.com) is academicus, publicist en spreker.
Zijn bekendste werk is When China Rules the World: the End of the Western World and the Birth of a New Global Order. (Eerste publicatie in 2009, vertaald in 15 talen, 350.000 ex. verkocht).

Het GT-interview staat op zijn website onder de titel

Martin Jacques: Good at learning, China has to be distinctive