Opinie van het Qiao Collective
Dit artikel verscheen onder de titel Why China’s vaccine-internationalism matters op 8 april bij het Qiao Collective. Wij publiceren het als opinie. De auteurs zijn verantwoordelijk voor hun analyse, die niet noodzakelijk dezelfde is als die van de redactie.
Terwijl rijke landen COVID-19-vaccins in voorraad hebben, is China een redder in de nood voor landen in het Zuiden die worden genegeerd door westerse geneesmiddelenbedrijven en uitgesloten door het neokoloniale vaccinatienationalisme van het Westen. Waarom dus al die laster over de Chinese inspanningen?
António Guterres, secretaris-generaal van de Verenigde Naties, noemde de oneerlijke distributie van vaccins in de wereld ‘de grootste morele test’ waarmee de wereld vandaag wordt geconfronteerd.
Woorden in de wind?
Directeur-generaal Tedros Adhanom van de Wereldgezondheidsorganisatie waarschuwde voor een ‘rampzalig moreel failliet’ dat het leven zou kosten aan de mensen in de armste landen van de wereld. Dergelijke waarschuwingen zijn naar de zijlijn verwezen; in plaats van er acht op te slaan strooien opiniemakers weer optimistische praatjes rond over ‘de terugkeer naar de normaliteit’ en staan de burgers van het Noorden in de rij voor hun langverwachte COVID-19-vaccin. Maar normaliteit is, zoals altijd, een relatief begrip: beschermers van de volksgezondheid voorspellen dat sommige landen pas in 2024 met hun vaccinatiecampagnes zullen kunnen beginnen.
Vaccinatie-apartheid
Vaccinatie-apartheid is een feit, en dat laat eens te meer zien hoe kolonialisme, kapitalisme en racisme onze wereld nog altijd in twee delen. De People’s Vaccine Alliance meldt dat rijke landen genoeg dosissen hebben gekocht om hun bevolking driemaal te vaccineren. Alleen al Canada heeft genoeg vaccins besteld om elke Canadees vijf keer in te enten. Tot maart hamsterden de Verenigde Staten tientallen miljoenen AstraZeneca-vaccins – nog niet goedgekeurd voor binnenlands gebruik – en weigerden ze deze met andere landen te delen (enkel na enorme druk kondigde de regering Biden aan dat ze dosissen naar Mexico en Canada zou sturen). Van Israëlische functionarissen, die worden geprezen omdat ze een eerste dosis toedienden aan meer dan de helft van hun burgers, is de uitspraak dat ze in hun apartheidssysteem de verantwoordelijkheid hebben om de Palestijnen te vaccineren, net zoals de Palestijnen ‘de plicht hebben om voor de dolfijnen in de Middellandse Zee te zorgen’. De Europese Unie heeft controversiële verbodsbepalingen op het export uitgebreid, waardoor lidstaten de uitvoer van vaccins naar niet-EU-landen kunnen blokkeren. Intussen betalen landen als Zuid-Afrika en Oeganda twee tot drie keer meer voor vaccins dan de EU.
Vaccin-internationalisme
Terwijl het Noorden de mondiale vaccinvoorraden hamstert, neemt China – naast andere staten die het voorwerp van een hetze zijn zoals Rusland en Cuba – een heel andere houding aan: die van het vaccin-internationalisme. Op 5 april meldde het ministerie van Buitenlandse Zaken dat China vaccins had gedoneerd aan meer dan 80 landen en vaccins had geëxporteerd naar meer dan 40 landen. Het wetenschappelijk analysebedrijf Airfinity meldde dat China vanaf maart 2021 ongeveer 48% van de in eigen land vervaardigde vaccins had gedeeld met andere landen via donaties en export. De Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk daarentegen hebben niets gedeeld. China werkt ook samen met meer dan 10 landen aan onderzoek, ontwikkeling en productie van vaccins, zoals een vaccin dat het ontwikkelt in samenwerking met Cuba.
Noodplannen
Door vaccins te delen is China een essentiële redder in de nood gebleken voor lage-inkomenslanden in het Zuiden, die niet konden opbieden tegen rijke landen toen deze zich haastten om in het Westen gemaakte vaccins voor zichzelf te reserveren. Door donaties aan Afrikaanse landen, zoals Zimbabwe en de Republiek Guinee die beide in februari 200.000 Sinopharm-dosissen ontvingen, konden die landen beginnen met het uitrollen van een vaccinatie onder het medisch personeel en de bejaarden in plaats van maanden of zelfs jaren te wachten tot ze via andere kanalen aan vaccins zouden kunnen komen. Slechts een week nadat Joe Biden had uitgesloten dat de VS op korte termijn vaccins zou delen met Mexico, rondde dat land een bestelling af voor 22 miljoen dosissen van het Chinese Sinovac-vaccin om nijpende tekorten aan te vullen.
Vaccins voor de uitgeslotenen
Daar komt bij dat de Chinese vaccinhulp landen heeft bereikt die van de wereldmarkten waren uitgesloten door sancties en embargo’s die de Verenigde Staten en hun bondgenoten hun hadden opgelegd. In maart schonk China 100.000 vaccins aan Palestina, een stap die door het Palestijnse ministerie van Volksgezondheid wordt geprezen omdat het de inenting mogelijk heeft gemaakt van 50.000 gezondheidswerkers en ouderen in Gaza en de Westelijke Jordaanoever die geen toegang hebben tot de Israëlische vaccinatiecampagne. Venezuela, een land waarvan veel buitenlandse tegoeden zijn bevroren door Amerikaanse sancties, ontving 500.000 vaccins die door China waren geschonken in een gebaar dat door Nicolás Maduro werd geprezen als een teken van de ‘geest van samenwerking en solidariteit’ van het Chinese volk. Het internationale vaccinatiebeleid van China is min of meer hetzelfde als het beleid dat China voerde in het begin van de pandemie: ook nu weer geeft China landen met lage inkomens, uitgeknepen door sancties, de middelen om de pandemie in eigen land te bestrijden.
Permanente internationale solidariteit
In de context van een pandemie die voor de VS en bondgenoten een politiek wapen is tegen China, is het Chinese vaccinatie-internationalisme een natuurlijk uitvloeisel van zijn filosofie van wederzijdse samenwerking en solidariteit. Een eenvoudig axioma van wereldwijde solidariteit stuurde de respons die China had op de pandemie. De Chinese onderzoekers zorgden voor een snelle sequencing van het virale genoom en maakten het onmiddellijk openbaar toegankelijk voor onderzoekers in de hele wereld. China stuurden medische delegaties naar tientallen landen. Onder impuls van Xi Jinping werd China het eerste land dat zich ertoe verplichtte om van een COVID-19-vaccin een wereldwijd publiek goed te maken in mei 2020, wat betekent dat alle Chinese vaccins niet-competitief en toegankelijk voor allen zouden worden geproduceerd en gedistribueerd. Een veelzeggend contrast: die Chinese toezegging kwam precies op het moment dat president Donald Trump dreigde de Amerikaanse financiering aan de Wereldgezondheidsorganisatie permanent te bevriezen in een poging de organisatie te straffen omdat ze durfde samen te werken met functionarissen van de Chinese gezondheidszorg, De Chinese minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi heeft overeenkomstig het beleid van zijn regering de noodzaak van vaccinatiesolidariteit benadrukt en wilde in de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties in februari zijn collega’s ervan doordringen dat ‘solidariteit en samenwerking onze enige optie is’. Wang wees landen terecht die ‘geobsedeerd zijn door politisering van het virus en stigmatisering van andere naties’ en drong erop aan dat de wereldwijde verspreiding van vaccins ‘toegankelijk en betaalbaar zou worden gemaakt voor ontwikkelingslanden’. Wat China tot nu toe in de praktijk laat zien bewijst dat het de daad bij het woord voegt, dat het niet blijft bij plechtige verzoeken om wereldwijde solidariteit waarmee we de pandemie kunnen verslaan.
Propaganda
Omdat het Chinese vaccinatie-internationalisme model staat voor een vorm van multilaterale samenwerking die onverenigbaar is met de Amerikaanse alleenheerschappij, heeft het te maken gekregen met een meedogenloze propagandacampagne in de media, die de vaccinatie-inspanningen van China afschildert als verdacht, manipulatief en onveilig. In november 2020 kondigde de Wall Street Journal vrolijk aan dat Brazilië de proeven met het Sinovac-vaccin had opgeschort na het optreden van een ‘ernstige bijwerking’. Jair Bolsonaro, de rechtse Braziliaanse president en Trump-bondgenoot, noemde het ‘een overwinning’. Wie dit bericht oppervlakkig las zou redelijkerwijs aannemen dat er ernstige veiligheidsproblemen waren met het Chinese vaccin; alleen door dit incident aandachtig na te trekken zou je de essentiële achtergrondinformatie vinden, namelijk dat de doodsoorzaak van de deelnemer aan de proef in werkelijkheid zelfmoord was. Een soortgelijke truc werd toegepast in januari, toen de krantenkoppen luidden dat een Peruaanse vrijwilliger was overleden tijdens een vaccinatieonderzoek van Sinopharm. Alweer verzwegen sensationele berichten het detail waar alles om draaide: de vrijwilliger, die stierf aan COVID-19-complicaties, had de placebo gekregen in plaats van het vaccin.
Een beladen term
Aangezien de ene studie na de andere de doeltreffendheid van Chinese en Russische vaccins aantoont, zijn de media ertoe overgegaan de vaccinhulp en -export voor te stellen als een gevaarlijke vorm van ‘vaccindiplomatie’. Human Rights Watch plakte op de vaccinhulp van China de absurde term ‘gevaarlijk spel’, en citeerde samenzweringstheorieën over onderzoek en ontwikkeling van de in China gemaakte vaccins. De New York Times vroeg zich af of China het ‘te goed had gedaan’ tegen COVID-19, en beweerde dat de regering ‘een buitensporige export van in China gemaakte vaccins organiseerde in een poging zijn invloed internationaal uit te breiden’. Het regende artikelen waarin werd geklaagd dat China aan het ‘winnen’ was met zijn vaccindiplomatie. Zo bleek duidelijk dat westerse opiniemakers de levens van de mensen in het Zuiden beschouwen als de inzet van een nulsomspel en dat die levens voor hen enkel van tel zijn als ze de belangen van de westerse hegemonie kunnen dienen.
Racistisch trekje
Sommigen die het opnemen voor de Chinese vaccins zeggen dat de vooringenomenheid ertegen zowel gebaseerd is op geopolitiek als op een racistische kijk op wetenschappelijke expertise. Achal Prabhala, coördinator van het AccessIBSA-project, dat de toegang tot medische zorg in India, Brazilië en Zuid-Afrika bevordert, zei: ‘in de hele wereld – niet alleen het Westen – heerst ongeloof over het idee dat nuttige wetenschap betreffende deze pandemie zou kunnen komen van niet-westerse landen.’ Toch was het volgens hem belangrijk om Chinese en Indiase vaccins te zien als een ‘redmiddel’ voor lage- en middeninkomenslanden, die met deze vaccins de tekorten in ontwikkelingslanden konden opvangen en die de vaccins konden inzetten als ‘handzaam wapen’ bij onderhandelingen met de westerse geneesmiddelenindustrie.
‘De splinter en de balk’
De mainstreammedia hebben het tot vervelens toe over Chinese ‘vaccindiplomatie’, maar het zijn in werkelijkheid niet de farmabedrijven van China, maar die van de Verenigde Staten die met afpersing proberen zoveel mogelijk te profiteren van de verkoop van vaccins. Pfizer is er bijvoorbeeld van beschuldigd dat het Latijns-Amerikaanse regeringen onder druk zet in onderhandelingen over de verkoop van vaccins, en dat het bedrijf landen zou hebben gevraagd ambassadegebouwen en militaire basissen in te zetten als onderpand om eventuele toekomstige proceskosten te vergoeden. Een eis die landen als Argentinië en Brazilië ertoe heeft gebracht het vaccin abrupt af te wijzen. Stel je de hysterie voor waarmee media zouden reageren als Sinopharm zou worden betrapt op het eisen van overzeese militaire bases als onderpand voor de export van vaccins. Maar Pfizer is een Amerikaans bedrijf, dus het medische neokolonialisme van Pfizer wordt vergoelijkt en met de mantel der liefde bedekt.
Vaccinmilitarisme
De Verenigde Staten beschuldigen China van vaccinatie-opportunisme, maar het is de VS zelf die zijn recente debuut op het terrein van het vaccin-export politiseert. Tijdens zijn eerste ontmoeting met de leiders van de ‘Quad’, een anti-Chinese alliantie, die al wordt vergeleken met de NAVO en bestaat uit de Verenigde Staten, Australië, India en Japan, kondigde Joe Biden zijn voornemen aan om via dit bondgenootschap een miljard vaccins te produceren voor distributie in Azië. Hij verhulde daarbij niet dat dit een poging was om de invloed van China tegen te gaan. Je kunt er niet naast kijken: China legt de nadruk op wereldwijde samenwerking via kanalen zoals COVAX (waaraan het 10 miljoen dosissen heeft gedoneerd), de WHO en het vaccinatieprogramma van de VN-organisatie voor vredeshandhaving, maar de Verenigde Staten mikken op vaccindiplomatie via een sterk gepolitiseerde militaire alliantie die is opgezet om China in te perken. Evenzo, ondanks de verheven retoriek van de regering-Biden over haar leiderschap over een wereldwijde ‘op regels gebaseerde orde’, zijn het de Verenigde Staten die met recente luchtaanvallen in Syrië een resolutie van de VN-Veiligheidsraad hebben geschonden waarin een wereldwijd militair staakt-het-vuren werd geëist om samenwerking tegen de pandemie te vergemakkelijken.
Prioriteiten
Misschien wel het meest flagrante voorbeeld is het blokkeren door de Verenigde Staten en andere rijke landen van een voorstel in de Wereldhandelsorganisatie (WTO) om intellectuele eigendomsrestricties op te heffen, waardoor landen in het Zuiden in staat zouden worden gesteld generieke versies van COVID-19-vaccins te produceren. Dit was voorgesteld door Zuid-Afrika en India met de steun van China, Rusland en de meerderheid van de landen in het Zuiden, maar werd tegengehouden door het Noorden. Dat deze landen de IP-vrijstelling voor vaccins in de WTO tegenhielden maakt duidelijk dat de status quo van vaccinatie-apartheid geen toeval is, maar een product van opzettelijk beleid door westerse landen gevoerd om de winsten van hun farmaceutische bedrijven voorrang te geven boven het leven van de armen in de wereld.
Het beproefde model
Nu de landen van het Noorden voorraden vaccins aanleggen en experts waarschuwen dat er misschien nieuwe vaccinatierondes nodig zullen zijn om COVID-19-varianten te bestrijden, bestaat de kans dat er kritieke vaccintekorten blijven bestaan. China kan met zijn productiekracht en macro-economisch beleid wereldleider blijven op het gebied van vaccinproductie. Vanaf april kondigde Sinovac aan dat het de capaciteit had bereikt om maar liefst 2 miljard dosissen CoronaVac per jaar te produceren, mede dankzij de inspanningen van de districtsregering van Beijing om extra terreinen voor de productie van vaccins te garanderen. De vaccinproductie in China is een voortzetting van het geslaagde model van overheidsinterventie en -coördinatie om staatsbedrijven en particuliere bedrijven samen ziekenhuizen te laten bouwen, persoonlijke medische beschermingsmiddelen te produceren en de voorziening van voedsel te coördineren tijdens de grote uitbraak in China van februari 2020.
Twee wereldbeelden
Als je het vaccinbeleid van China vergelijkt met dat van de VS en zijn bondgenoten zie je in het klein een versie van twee zeer verschillende wereldbeelden. China blijft aandringen op wereldwijde solidariteit om de pandemie te verslaan, de westerse wereld blijft weigeren de druk uitgeoefend door zijn neokoloniale regime te verminderen. China steunt de vraag om een rechtvaardig vaccinbeleid die vanuit de WTO en de VN weerklinkt, het Noorden ondersteunt de vaccinatie-apartheid met het oog op de bedrijfswinsten. Dit contrast alleen al zou voldoende moeten zijn om een einde te maken aan de loze bewering dat het conflict tussen de VS en China gewoon een kwestie zou zijn van de strijd tussen ‘twee vormen van imperialisme’.
Een andere logica
Bij het begin van de COVID-19-pandemie beloofde Xi Jinping met grote nadruk dat China ‘koste wat het kost het leven en de gezondheid van mensen zou beschermen’. Niet op voorwaarde dat het winstgevend, of geopolitiek opportuun zou zijn – nee, ten koste van alles. Westerse belemmeringen van pogingen om een rechtvaardig vaccinatiebeleid te realiseren vanwege China, Cuba, Zuid-Afrika en andere landen in het Zuiden, laten zien dat het voortgezette neokoloniale systeem van het Westen van een hele andere logica uitgaat.
Vertaling: D. Nimmegeers
Het QIAO COLLECTIEF is een collectief van onderzoekers en mediawerkers van Chinese afkomst die in de VS wonen. Zij willen een brug bouwen tussen links in de VS en het marxisme en anti-imperialisme zoals dat vandaag in China vorm krijgt.
Hun naam is een samenstelling van de Chinese woorden 桥 qiáo (brug) en 华侨 huáqiáo (Chinezen in het buitenland).
