Het Chinese sociaal kredietsysteem wordt bij ons vaak afgeschilderd als het ultieme instrument van een veronderstelde surveillancestaat. Recentelijk heeft men bijkomende richtlijnen gepubliceerd om dat sociaal krediet systeem te verbeteren. Ze maken duidelijk dat het niet veel meer is dan een systeem in opbouw om de kredietwaardigheid van economische actoren te bepalen.
De bijkomende richtlijnen omvatten 23 maatregelen. Het doel van het systeem wordt duidelijk als economisch omschreven: bijdragen aan een eerlijke en ordentelijke concurrentie. Wie iets ernstigs (vooral financieel) mispeutert verliest zijn kredietwaardigheid en wordt beperkt in zijn zakelijke mogelijkheden.
Uitbreiden en verbeteren
Het toepassingsgebied van het sociaal kredietsysteem wordt uitgebreid tot ‘alle eenheden’, met dezelfde regels voor iedereen. De uitbreiding betreft vooral de lokale staatsbedrijven, die de voorbije jaren de reputatie van slechte betalers kregen. Het sociaal kredietsysteem zal voortaan gelden voor alle lokale overheidsorganisaties, alle bedrijven en individuen.
Kredietwaardigheid speelt immers een sleutelrol in een goed zakenklimaat, bij financiële dienstverlening, bij een correct beleid van de overheid en bij efficiënte dienstverlening, kortom in hoogwaardige economische en sociale ontwikkeling.
Het sociaal kredietsysteem moet verbeteren om correcter de kredietwaardigheid van een organisatie of een individu te kunnen inschatten. De geldende regels zijn nu soms in tegenspraak met elkaar, en er is onvoldoende relevante informatie beschikbaar.
Bij de 23 nieuwe maatregelen zijn er een aantal om het systeem uit te breiden tot alle ‘entiteiten’ en om het verzamelen van de data correcter te laten verlopen. De kredietdata zullen efficiënter gebruikt worden bij besluitvorming. Het systeem van belonen of straffen moet beter.
Door op een efficiëntere manier kredietwaardigheid van organisaties en individuen in te schatten hoopt men problemen zoals faillissementen en liquiditeitstekorten te voorkomen. Een meer performant sociaal kredietsysteem moet ook helpen om sneller economische misdrijven op te sporen of te voorkomen.
Veilig data opslaan en rechten van het individu respecteren
Een sociaal kredietsysteem moet informatie veilig opslaan en de rechten van het individu waarborgen. De beveiliging beschermt tegen het opslaan van onredelijk veel informatie en tegen illegale toegang. De verwerking, de verkoop of het gebruik van data behoeft strengere regels.
De richtlijn roept onder meer op de toepassing van blockchain technologie te bestuderen voor het beheer van kredietinformatie.
Mits het beschermen van de wettelijke rechten van de eigenaars en een voldoende veilige opslag van de data wil men meer informatie over commerciële contracten, industriële leverketens en andere transacties beschikbaar stellen.
Bescherming van de privacy en het beletten van misbruik van data maken prominent deel uit van de nieuwe regels. Gebruik van louter persoonlijke data is verboden bij het vaststellen van kredietwaardigheid. Gevoelige informatie en data die geen verband houden met krediet mogen geen invloed hebben.
De kredietinformatie van staatsbedrijven valt onder een striktere bescherming.
Vlotter van de zwarte lijst geraken
De nieuwe richtlijnen tekenen ook een mechanisme uit om de kredietwaardigheid van instellingen te herstellen nadat ze hun fouten hebben rechtgezet. De toezichthouders van industriële sectoren moeten duidelijke criteria, procedures en tijdsschema’s opgeven om eenheden op de zwarte lijst van zware overtreders te plaatsen of eraf te halen. Eenheden die fouten rechtzetten moeten onmiddellijkvan de zwarte lijst verwijderd worden .
De richtlijnen vragen extra aandacht voor de platformen zoals online streaming, sociale media en netwerken met verschillende kanalen. Ze onderstrepen het belang van uitwisseling van informatie tussen de platformoperatoren en de overheid om te kunnen zorgen voor een gezond marktgedrag.
Work in progress
China werkt sinds tien jaar aan het sociaal kredietsysteem. In 2024 kwam de National Development and Reform Commission, het superministerie van economische zaken, nog met richtlijnen. Die focusten op de integratie van lokale kredietinstellingen in het sociaal kredietsysteem, op het verbeteren van de privacy en de bescherming van zakengeheimen, en op veiliger datamanagement. Lokale kredietinstellingen hebben vaak een hoog aantal dubieuze leningen uitstaan.
De huidige nieuwe richtlijnen bevatten duidelijke en uitvoerbare instructies voor de toezichthouders van verschillende sectoren. Volgens South China Morning Post ligt het nieuwe vooral bij de zwarte lijst van ernstige overtreders per sector. Die zouden bijvoorbeeld geen aandelen op de beurs of obligaties kunnen uitgeven.
Een vergelijking met het Westen
De krant uit Hongkong vergelijkt het Chinese sociaal kredietsysteem met westerse systemen om de kredietwaardigheid van een land, bedrijf of individu te bepalen.
Het Chinese systeem heeft een bredere toepassing: het geeft een score aan iedereen, ook aan ministeries en lokale besturen.
Het dient ook niet alleen om kredietwaardigheid te bepalen zoals in het Westen, maar het omvat ook een systeem van beloning en straf gebaseerd op de kredietscore. Volgens de South China Morning Post bestaat hier tot op zekere hoogte een gelijkenis met Amerikaanse systemen waarbij men bonussen verdient op basis van kredietgegevens van internetplatformen.
Het Chinese systeem beperkt zich ook niet tot het bijhouden van financiële data. Ook sommige misdrijven op iemands strafregister tellen mee om de kredietwaardigheid te bepalen. Maar het is duidelijk dat de financiële aspecten de kern van het systeem vormen.
Het sociaal kredietsysteem staat daardoor ver af van de propagandavoorstelling in het Westen, waarbij elke Chinees op basis van zijn sociaal gedrag een soort score van goed burgerschap zou krijgen.
Bronnen: Xinhua; Global Times, South China Morning Post
In het volgend youtube filmpje zien we de situatie van zes jaar geleden.
