In zijn streven meer traditioneel Chinese elementen in het openbaar bestuur van China toe te voegen heeft President Xi Jinping een begrip uit de jaren zestig, het Fengqiao Model, afgestoft en nieuw leven ingeblazen. Veel westerse critici bestempelen dit weg als een stap terug in de vorming van een rechtstaat. Een uitleg is wenselijk.
Xi Jinping in Fengqiao; foto CCTV (disclaimer)
Hoofdpijndossier
Fengqiao is een dorp in een buitenwijk van de stad Zhuji in de provincie Zhejiang. Het werd in de jaren zestig bekend door de effectieve manier waarop de lokale overheid conflicten tussen burgers afhandelde. In de eerste twee decennia van de Volksrepubliek was dit een van de zwaardere hoofdpijndossiers in China. Diverse nationale politieke campagnes hadden op regionaal niveau groepen burgers tegen elkaar gezet. De plaatselijke instanties verantwoordelijk voor Openbare Veiligheid (de Chinese benaming voor politie) hadden er een ondankbare dagtaak aan.
Soorten conflicten
Het begrip conflict speelt een belangrijke rol in het denken van Mao Zedong. In zijn verhandeling over dat onderwerp onderscheidt hij twee hoofdtypen: conflicten binnen het volk en conflicten tussen het volk en de vijand. Het eerste type is positief en zelfs noodzakelijk voor een goede werking van de maatschappelijke processen. Zonder conflicterende inzichten kunnen mensen immers geen voortschrijdend inzicht ontwikkelen. Het tweede type is kwaadaardig van aard. Zodra een verantwoordelijke ambtenaar een dergelijk conflict constateert, moet het opgelost worden door de arrestatie van de vijandelijke partij in dat conflict.
Wie is de vijand
Lokale ambtenaren van Openbare Veiligheid zagen zich met zoveel conflicten geconfronteerd dat zij zich, met hun lage opleidingsniveau, niet in staat voelden die in typen te onderscheiden. Als je teveel conflicten een kwaadaardige status toe zou kennen, zou dat teveel ‘vijanden’ creëren die zij eerst uit de maatschappij zouden moeten halen (arresteren) en daarna weer, middels propagandasessies, of voor de zwaardere gevallen gevangenisstraf, als goede burgers in de maatschappij terug moesten brengen.
Fengqiao
Toen was er Fengqiao. Het Fengqiaomodel ontstond daar in de vroege jaren 1960 als een voorbeeldige lokale praktijk in geschillenbeslechting. De openbare Veiligheid van Fengqiao had een methode ontwikkeld waarbij ze conflicten tussen het volk en de vijand eerst behandelden als conflicten binnen het volk. Ze gingen er, met succes, vanuit dat veel ‘vijanden’ in de loop van de discussies over hun conflict tot inkeer zouden komen, waardoor het conflict een positief karakter kreeg. Dat leidde tot aanzienlijk minder arrestaties zonder de sociale veiligheid in gevaar te brengen. De praktijk werd landelijk gepromoot, nadat Mao Zedong er in november 1963 zijn schriftelijke goedkeuring had aan gegeven.
Burgerparticipatie
Bovendien maakte de Openbare Veiligheid van Fengqiao burgers met goede sociale vaardigheden participanten van deze processen. Burgers die in hun eigen buurt in aanzien stonden konden helpen bij het tijdig constateren van conflicten, zodat die niet te groot konden worden. Deden zich toch ernstigere conflicten voor, dan kon deze burgerpolitie helpen bij het oplossen ervan. Conflicterende partijen uiten zich makkelijker tegenover een buurman of -vrouw dan tegenover een geüniformeerde beambte.
Nieuw jasje
De hierboven beschreven typering van conflicten wordt vandaag de dag niet meer gebruikt. Dat betekent zeker niet dat er geen conflicten zijn. In feite is het Fengqiaomodel een vast onderdeel van de Chinese maatschappij geworden. Het enige dat Xi Jinping gedaan heeft is het in 2013 opnieuw benoemen. Het past naadloos bij zijn streven socialisme in China te perfectioneren door het met aspecten van de Chinese cultuur te vermengen tot een organisch geheel.
Democratie
Ik meldde al in een eerder artikel dat het een van die kenmerken van de Chinese cultuur is dat deze aan de diffuse kant van de dimensie specifiek – diffuus zit. Dit houdt in dat Chinese sociale netwerken breed en diep zijn en dat Chinezen bij alles wat ze doen met een groot aantal betrokkenen rekening willen houden. Dit is de motor achter, bijvoorbeeld, de enorme Chinese innovatiedrang, maar leidt soms ook tot conflicten met wortels diep in een lokale samenleving. Het Fengqiaomodel past hier perfect bij als methode om conflicten op te lossen. Daarnaast sluit ze ook aan bij de Chinese vorm van democratie, die tegenwoordig whole process democracy genoemd wordt. Dat ‘whole process’ verwijst naar het diffuse karakter van Chinese relaties en het Fengqiaomodel is een methode geboren en getogen in een diffuse cultuur.
Bron: eigen onderzoek van de auteur
