Het partijcongres van de CPC. Meer inhoud a.u.b.

Een commentaarstuk van de redactie van Chinasquare.be over de berichtgeving rond het 18e CPC-Congres, dat morgen start.
Vorige week bracht de website van CNN het artikel One Party, Two Coalitions, over de facties in de CPC. Het sprak van elitists, ‘taizidang’ en populists, ‘tuanpai’, de Chinese termen moesten de indruk wekken dat het om echte inside information ging. De taizidang waren dan de ‘princelings’ of de ‘Shanghai gang’ en hun tegenstanders, de tuanpai, de vroegere voormannen van de communist youth league. De vraag of het Permanent Comité zou worden afgeslankt van 9 naar 7 leden om de machtsstrijd te beslechten leek een thema van het grootste belang. In de dagen daarna vielen er in de internationale pers vele echo’s te lezen en de redactie van de BBC-website ging te rade bij dezelfde Amerikaanse Chinawatcher als CNN en bracht een stuk dat als twee druppels water leek op dat van de Amerikaanse collega’s. Dus ‘Two articles, One Content’ als het ware, een schoolvoorbeeld van wat Nick Davies in zijn boek Flat Earth News churnalism noemt. Meningen die niet worden nagetrokken, maar louter nagepraat. In de verslaggeving van de aanloop naar het 18^e congres van de CPC wemelt het van de etiketten. Die hebben alle aandacht afgeleid naar de verpakking, maar geven geen inzicht in de  inhoud. De indruk ontstaat dan dat het in China enkel gaat om persoonlijke carrières en een machtsspel ontdaan van grote politieke ideeën. De elkaar bestrijdende groepen werken wel samen, maar vooral ‘om de macht van de partij, dus van henzelf te redden’. De CPC is bepaald geen glazen huis, maar dat mag ons niet verleiden tot het overnemen van het cynische beeld van met elkaar om de macht strijdende kliekjes. Het is verder goed om te blijven bedenken dat het Westen de neiging heeft om in zijn fantasie een China te scheppen naar zijn eigen beeld en gelijkenis.

Strategische stromingen

Zo op het oog zijn alle leden en leiders zonder uitzondering voor de socialistische markteconomie: de enen leggen meer de nadruk op markt, de anderen op socialistisch. In die zin lijken de verschillen (of het gebrek daaraan) vergelijkbaar met de westerse politiek: alleen willen bij ons de meeste partijen het kapitalisme redden, met sommigen die denken dat dit kan door de bevolking te laten opdraaien voor de crisis terwijl anderen geloven in de noodzaak en de mogelijkheid om het systeem sociaal te corrigeren, zonder het te transformeren.
Je mag ervan uitgaan dat de meerderheid echt aan een soort socialisme wil werken en dat deze mensen bezig zijn te zoeken naar nieuwe wegen daarvoor. Zij wijzen op de organische integratie van markt en socialisme die zich lijkt te voltrekken als hun grote succes. We mogen de geschiedenis en de huidige prestaties van de partij niet uitvlakken, of dat de CPC vasthoudt aan de terminologie en aan de vier hoofdprincipes (socialisme als streefdoel, het begrip ‘democratische volksdictatuur’, de dominantie van de partij, het zich blijven beroepen op het marxisme-leninisme en de gedachten van Mao). Hu’s motto ‘de mensen eerst’ wijst daar ook op.Van de CPC kun je dus, afgaand op de naam, de symbolen en de ideeën waarop ze zich beroept verwachten dat die partij in haar totaliteit kiest voor het socialisme. Een gerechtvaardigde vraag is echter of alle kaderleden van de CPC het verschil tussen kapitalisme en socialisme goed kennen en of er onder hen niet zijn die beginnen te geloven in het kapitalisme. Het komt voor dat artikelen waaruit een bedroevend zwakke kennis van het marxisme blijkt toch Qiushi, het theoretische magazine van de partij, halen. Zo gaat het bijvoorbeeld in analyses van de crisis in Europa wel eens over ‘Europeanen die niet willen inzien dat ze boven hun stand leven’, maar is er geen sprake van tegenstellingen tussen sociale klassen, of hoe rijk en arm op zeer verschillende wijze door de crisis worden getroffen. Er zijn in elk geval partijleden – een kleine minderheid? – die alleen aan hun carrière denken, of die al zo rijk zijn dat ze liever een sterk Chinees kapitalisme zouden zien opkomen, zonder wat zij beschouwen als een socialistische franje. Het herinnert onwillekeurig aan het zwakke verzet van sovjetpartijkaders tegen het verdwijnen van de Sovjet-Unie in 1991 en het gemak waarmee velen later rijk geworden zijn.
Grote tactische strijdpunten

In publieke uitspraken en teksten houden de meest partijleden en al zeker de leiders zich aan de officieel overeengekomen partijlijn. Enkelingen bekennen soms wel politieke kleur. Als zulke uitzonderingen noteren we de opvallende pleidooien van Wen voor meer democratie en Bo Xilai die aandrong op een meer doortastende strijd tegen de misdaad. Bo, kreeg zelfs veel bijval met aanmoedigende bezoeken van zeven van de negen topmensen uit het Permanent Comité…tot hij zelf een corrupt element bleek te zijn, iemand die het machtsmisbruik niet heeft geschuwd. Tenminste, als de beschuldigingen van vandaag in de aanloop naar zijn proces, bevestigd worden. Toch lijkt zich op dit moment een drietal interessante breuklijnen af te tekenen.
Eén. Je leest genoeg pleidooien om de huidige balans tussen kapitaal en staat te consolideren maar steeds vaker weerklinken oproepen om te privatiseren. Dan gaat het niet altijd om onschuldige terreinen zoals de ziekenhuizen voor expats of meer privé-financiering voor de spoorwegen. Een aantal staatsmonopolies staat op de helling. Ook economen die alles willen privatiseren wat potentieel winstgevend is en langzamerhand verder het kapitalisme ruim baan willen geven, dringen tegenwoordig door tot de gerespecteerde media. Verder is het duidelijk dat er functionarissen zijn die een echte strijd willen voeren tegen vormen van moreel verval die op alle niveaus in de partij te vinden zijn, terwijl anderen alleen maar lippendienst leveren aan die strijd. Ten slotte staat de partij voor de keuze tussen het toestaan en zelfs bevorderen van meer echte inspraak en transparantie of het behoud van haar autocratie omwille van de stabiliteit. De zaak Bo, het doofpotschandaal rond een ongeluk met een Ferrari waarbij de zoon van gewezen kandidaat politbureaulid Ling Jihua zou betrokken zijn en de lastercampagne tegen Wen zo vlak voor het congres (vanuit welke hoek precies?) beïnvloeden de hierboven geschetste discussies.
Westerse media stellen de zaak zo voor alsof het grote twistpunt ‘de democratie’ is. Denken zij daarmee het politiek proces te kunnen beïnvloeden? Willen ze achteraf kunnen klagen dat er ‘weer geen vooruitgang gemaakt’ is op dit vlak? In elk geval is de westerse definitie van democratie niet dezelfde als de Chinese en is het zeer de vraag of het Westen het auteursrecht op die term kan blijven opeisen. Vele betrokkenen, van gewone Chinezen tot leiders aan de top, kijken met belangstelling naar het buitenland: het systeem, de ontwikkelingen in Myanmar of in andere landen van de regio, de presidentsverkiezingen in de VS. Ze denken na over de voor- en nadelen, over de vraag wat er van de ervaringen elders al of niet bruikbaar is voor China. Ook dat denkproces zal meespelen in het debat op het congres en erna. Het is heel goed mogelijk dat gepensioneerde leiders zich hierin mengen. De publicatie van geschriften van Jiang Zemin, Zhu Rongji en Li Peng de afgelopen maanden en de manier waarop die publicaties zijn ontvangen, lijken daarop te wijzen (dat is minder bijzonder of typisch voor China dan het lijkt: denk aan de rol die Bill Clinton in de presidentsverkiezingen in de VS heeft gespeeld)

Haal de waarheid uit de praktijk en uit wat de Chinezen zelf zeggen.
Het gebrek aan transparantie bij de CPC is beslist lastig voor buitenstaanders. De spontane neiging (en de cynische visie in sommige media) is dan om er een weddenschap van te maken, met het Congres als renbaan en de politieke leiders als paarden of jockeys. Dat kan misschien leuk zijn voor wie graag leest en opnieuw leest wat hij toch al dacht, maar serieus is het niet. We hebben geen andere keuze dan de waarneembare praktijk te analyseren en te beoordelen in plaats van mee te doen met speculaties en geruchten. De CPC en de leidende politici zullen ons toch het nodige materiaal leveren: hun beleid van de afgelopen jaren en hoe zij dat zelf beoordelen, hun plannen en wat er in de praktijk van terechtkomt.