Jenny Clegg
Wij nemen de onderstaande analyse van Dr. Jenny Clegg als opinie* over met haar toestemming.
Het Chinese vijfpuntenvoorstel over Israël-Palestina werd gelanceerd in de VN-Veiligheidsraad ter gelegenheid van de Internationale Dag van Solidariteit van de VN met het Palestijnse volk op 30 november. Het verdient aandacht en steun.
China stelt in zijn vijfpuntenvoorstel het volgende voor: een alomvattend staakt-het-vuren; de effectieve bescherming van burgers; het waarborgen van humanitaire hulp; diplomatieke bemiddeling en een politieke regeling voor de implementatie van een tweestatenoplossing.
Waarom dit vijfpuntenvoorstel negeren?
Het Westen negeerde het initiatief volledig. China daarentegen onderstreepte het belang ervan door minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi naar New York te sturen om de bijeenkomst van de Veiligheidsraad voor te zitten en het voorstel in te dienen.
Volgens China ligt de oorzaak van het probleem in ‘het lange uitstel van de verwezenlijking van de droom van een onafhankelijke staat Palestina en het onvermogen om het historische onrecht waaronder het Palestijnse volk heeft geleden, ongedaan te maken’.
Tegelijkertijd bevat het Chinese voorstel een oproep om zo snel mogelijk een internationale vredesconferentie te houden om een tijdschema op te stellen voor een tweestatenoplossing. De VN, de EU, de VS, Groot-Brittannië, China en Rusland beweren allemaal voorstander te zijn van een tweestaten-oplossing. Hoe moeilijk kan het dan zijn om een akkoord te bereiken?
De manoeuvres van Biden en hoe ze vastlopen
Sinds zijn aantreden heeft Biden geprobeerd de positie van Israël als de belangenbehartiger van de VS in het Midden-Oosten verder veilig te stellen, om zo de Amerikaanse focus te verleggen naar de Indo-Pacific. Hij stuurde aan op de Abraham-akkoorden, die de betrekkingen tussen Israël en de regionale staten normaliseerden. Daarnaast richtte hij de I2U2 op – de Quad van het Midden-Oosten – bestaande uit de VS, Israël, India en de VAE. Daarbij werd de opgeklopte ‘dreiging’ van Iran ingezet als onderdeel van Bidens ‘democratie versus autocratie’-agenda in het kader van de nieuwe Koude Oorlog tegen Rusland en China.
De overeenkomst tussen Saoedi-Arabië en Iran, die China samen met de VAE in maart 2023 tot stand bracht, zette alles op zijn kop. Biden lanceerde vervolgens nog een ander initiatief, IMEC – de India-Middle East-Europe Economic Corridor – waarbij Israël de belangrijkste schakel tussen India en Europa werd om de groeiende invloed van China in het Midden-Oosten via het Belt & Road Initiative (BRI) tegen te gaan.
De betrekkingen van China met de regio zijn de afgelopen twintig jaar gestaag gegroeid. Zo heeft China er de EU vervangen als belangrijkste handelspartner, of in het geval van Israël de op een na grootste.
Veel linksen bekritiseren vooral de Chinese aankopen van militaire technologie bij Israël, maar voor China biedt dit land een essentiële toegangsbron tot cruciale technologiesectoren, een toegang die steeds meer beperkt wordt door de VS en de EU. Deze economische betrekkingen weerhouden China er echter niet van scherpe kritiek uit te brengen op Israëls ‘collectieve bestraffing’ van de Palestijnen.
Regionale machten richten de blik naar het oosten, naar de Shanghai Co-operation Organization. Egypte, Qatar en Saoedi-Arabië werden dialoogpartners van de SCO in 2021, gevolgd door de VAE, Bahrein en Koeweit in 2022.
De overeenkomst tussen Saoedi-Arabië en Iran was een feit en Iran trad in juli als volwaardig lid toe tot de SCO. Saoedi-Arabië, Iran, de VAE en Egypte werden in augustus toegelaten tot de BRICS. Biden drong er haastig op aan dat Saoedi-Arabië de Abraham-akkoorden zou ondertekenen, om de Palestijnse belangen naar de zijlijn te verwijzen. Het Midden-Oosten was volop in beweging, Biden reikte boven zijn kracht, toen sloeg Hamas toe.
China, Palestina en de VN
Wat er plaatsvindt is niet zozeer een machtsstrijd tussen China en de VS als wel de opkomst van het Midden-Oosten zelf. China heeft immers geen partij gekozen. Het heeft betrekkingen met vele partners ontwikkeld in plaats van zich te mengen in hun zaken. Hierbij was het doel spanningen te laten afnemen en ruimte voor regionale staten te creëren om de nodige keuzes te kunnen maken over hun eigen toekomst. China heeft consequent het engagement gesteund van de Verenigde Naties voor een onafhankelijke Palestijnse staat, binnen de grenzen van 1967 en met Oost-Jeruzalem als hoofdstad.
Sommige linksen trekken de levensvatbaarheid van een tweestatenregeling in twijfel en geven daarom de voorkeur aan één enkele staat. De kwestie is echter dat de keuze voor de tweestatenoplossing het standpunt van de VN is. Deze oplossing komt op voor Palestijnse soevereiniteit en gelijkheid en moet het startpunt van onderhandelingen zijn. Ze kan niet zomaar uit het overleg worden weggecijferd.
Tegelijkertijd stipt China ook aan dat elke regeling ‘de wil en onafhankelijke keuze van het Palestijnse volk moet respecteren’ en de Palestijnen niet mag worden opgelegd. Zo heeft China Hamas niet veroordeeld, omdat het vindt dat het aan het Palestijnse volk is om over Hamas een beslissing te nemen.
De toekomst van Palestina is integraal verweven met die van de VN. De verantwoordelijkheid die de organisatie draagt voor internationale vrede en veiligheid wordt voortdurend ondermijnd door de VS die zijn veto inzet. In ongeveer de helft van de keren doet de VS dat om Israël te beschermen.
Nu het mondiale machtsevenwicht echter verschuift, begint de besluitvorming over wereldwijde aangelegenheden uit de handen van de Amerikaanse supermacht te glippen. Het vredesvoorstel van China is een oproep aan de VS om in plaats van te domineren een ‘actieve en constructieve rol’ te spelen in Israël-Palestina.
Dit vereist zoals bekend het geduldige werk aan een consensus, zowel regionaal als internationaal. De landen kunnen hierbij gebruik maken van het momentum dat de opkomst van het mondiale Zuiden biedt om hun verdeeldheid te overbruggen en politieke druk uit te oefenen op de VS.
Naar een consensus voor vrede
Er is nu een strijd gaande voor de toekomst van Gaza. Biden dringt er al wekenlang bij Israël op aan om zich te concentreren op een Plan B. Dit veronderstelt de betrokkenheid van enkele Arabische staten, wil het enige geloofwaardigheid hebben, en misschien een herwerking van de Oslo-akkoorden.
Met zijn herhaalde veto’s geeft de VS rugdekking aan Netanyahu’s moordzuchtige razernij. De bedoeling hiervan is niet in de laatste plaats om chaos en verdeeldheid in de regio aan te wakkeren door Iran tot actie aan te zetten ter ondersteuning van Hamas – en op deze manier de Amerikaanse greep op de situatie te behouden.
De Saoedisch-Iraanse toenadering heeft er echter toe bijgedragen dat de Arabische Liga en de Organisatie van Islamitische Staten bij elkaar zijn gekomen om de oproep tot een staakt-het-vuren voort te zetten terwijl het pleidooi daarvoor in de VN nog steeds wordt opgehouden. De BRICS, waar nu ook belangrijke machten uit het Midden-Oosten deel van uitmaken, krijgen ook een belangrijke rol.
Beide groepen zijn belangrijk voor het veranderende mondiale evenwicht. De Arabisch-islamitische top vertegenwoordigde 79 landen, meer dan de helft van het mondiale Zuiden. De BRICS vormen als grote ontwikkelingslanden 40 procent van de wereldbevolking en een derde van het mondiale bbp.
In het geval van de BRICS rapporteerde Al Jazeera dat, ondanks de pro-Israëlische gezindheid van India, er van verdeeldheid weinig te merken was op een speciale top die ‘alle partijen opriep om maximale terughoudendheid te betrachten’, en die stelde dat ‘een rechtvaardige en duurzame oplossing voor het Palestijns-Israëlische conflict met vreedzame middelen kan worden bereikt.’
De top van de Arabische Liga en de Organisatie van Islamitische Staten riep ook op tot een geloofwaardig vredesproces, gebaseerd op de tweestatenoplossing, met een precies tijdspad. Dit zijn in ieder geval verschuivingen in de goede richting. In overleg met China kunnen deze groepen gewicht verlenen aan het voorstel van de internationale conferentie en zo ingaan tegen de Amerikaanse manoeuvres.
Hoewel het Chinese initiatief het belang van regionale machten erkent, richt het zich ook tot ‘landen met invloed op de partijen in het conflict’ om gezamenlijk ‘een constructieve rol te spelen bij het de-escaleren van de crisis’.
Het gaat er dus niet om de VS uit het Midden-Oosten te verdrijven, maar om de speelruimte van de Amerikanen te beperken. Het beëindigen van de onderwerping van de regio aan de Amerikaanse macht heeft niet zozeer tot doel de banden met de VS te verbreken, als wel het Westen en het Oosten met China te laten samenwerken aan een groene, gedigitaliseerde transitie.
In 2003 konden de Verenigde Staten geen steun krijgen van de VN voor hun oorlog tegen Irak. Ze ondernamen eenzijdig actie tegen het land, samen met een ‘coalitie van bereidwillige’ bondgenoten. Nu liggen de zaken anders: de VS was de enige macht die Israël steunde in de Veiligheidsraad.
Nu de regio op de rand van een bredere oorlog staat, is een internationaal vredesakkoord des te dringender. Het wordt tijd dat de nieuwe ‘staakt-het-vuren’-coalities in het Westen zich aansluiten bij de roep om een echte politieke regeling en zich wapenen tegen een nieuwe door de VS geregelde ‘koloniale’ oplossing. Ideologische strapatsen moeten achterwege worden gelaten om het voorstel van China te steunen als de enige haalbare route naar onderhandelingen met alle betrokkenen om Palestina gerechtigheid te bieden.
Vertaling D. Nimmegeers
*De auteurs van een opinie zijn zelf verantwoordelijk voor hun stellingen. Een opinie is dus geen redactioneel standpunt.
De originele versie van de bovenstaande analyse verscheen op 16 december 2023 in The Morning Star onder de titel How China is working for justice for Palestine.
* Dr. Jenny Clegg is een academicus en China-expert. Al een leven lang is ze actief in Brits-Chinese vriendschapsverenigingen, in de beweging voor nucleaire ontwapening en de vredesbeweging. Zij is de auteur van China’s Global Strategy Towards a Multipolar World, in 2009 uitgegeven door Pluto Press. Jenny Clegg is lid van de adviesgroep van Friends of Socialist China.
