Hoe wil China klimaatdoelstellingen realiseren?

Zopas kwam een nieuw witboek over de Chinese energiepolitiek uit. We gingen erin op zoek naar antwoorden op de vraag hoe China koolstofneutraliteit wil bereiken. Energiezuinigheid, meer diverse en niet-fossiele energie, maar ook betere organisatie van de markt en onderzoek naar technologische doorbraken spelen een sleutelrol.

Het nieuwe witboek energie geeft een breed overzicht van de gevoerde energiepolitiek, waar China staat en waar men heen wil. In september dit jaar beloofde president Xi dat Chinese CO2 emissies pieken vóór 2030 en het land koolstofneutraal wordt vóór 2060. Daarom pikken we vooral de elementen uit het witboek die betrekking hebben op koolstofneutraliteit.

De balans van wat al verwezenlijkt is.

China is de grootste energieproducent ter wereld. De productie dekt de behoeften, wat gezien de snelle ontwikkeling van het land niet evident is. Steenkool is en blijft nog een tijdje de belangrijkste bron. De productie van steenkool en aardolie blijft redelijk stabiel sinds 2012. De aardgasproductie daarentegen steeg met 60%, de elektriciteitsproductie met 75%. Voor aardgas en olie is het land gedeeltelijk afhankelijk van invoer. Het aandeel van hernieuwbare bronnen stijgt snel, met een eerste plaats in de wereld voor waterkracht, windkracht en zonne-energie. Chinese hernieuwbare energie maakt 30% van het wereldtotaal uit. China heeft het nu tweede meest kernreactoren en is nummer één in geplande kerncentrales. De infrastructuur voor energietransport en -opslag is in de loop der jaren sterk uitgebreid om het verbruik te kunnen volgen.

Sinds 2012 is het energieverbruik per eenheid bnp gedaald met 25%. De koolstofuitstoot sinds 2005 daalde per eenheid bnp met 48%, meer dan de doelstelling van 40-45%. In 2019 maakte steenkool 57,7% uit van het primaire energieverbuik. In 2012 was het nog 68,5%. Niet fossiele energie stond voor 15,3% van het totaal, tegen slechts 9,7% in 2012. Eind 2019 reden er 3,6 miljoen elektrische voertuigen rond.

China gaat er technologisch snel op vooruit. Het kan zelfstandig de grootste waterkrachtgeneratoren en kerncentrales van de derde generatie bouwen. Voor zonnecellen en windmolens staat China technologisch aan de top. Het heeft het grootste moderne elektriciteitsnet .

De Chinese energiesector wordt steeds milieuvriendelijker, van het delven van steenkool tot het produceren van elektriciteit. Dat heeft een positieve invloed op onder meer de kwaliteit van de lucht. Wegens de afhankelijkheid van steenkool zijn grote inspanningen verricht voor milieuvriendelijkere koolmijnen, super efficiënte steenkoolcentrales en uitfaseren van vervuilende steenkoolketels. De normen voor voertuigbrandstof zijn voortdurend opgetrokken.

Het privé elektriciteitsverbuik per persoon steeg tussen 2012 en 2019 met bijna 60%. Markant is de verbeterde elektriciteitsvoorziening van het platteland en de snelle uitbouw van een gasdistributienet in regio’s waar de traditionele verwarming met steenkool sinds kort verboden is.

Energiezuinig en koolstofarm leven

De overheid op elk niveau wordt nu beoordeeld op twee parameters; de evolutie van de energie-intensiteit en van het totaal energieverbruik in hun regio. Dat is een krachtige stimulans om hen tot actie aan te zetten.

De Energiebesparingswet is onlangs nog herzien. Die wet voorziet in specifieke doelstellingen en verplichtingen voor de industrie, de bouw en het vervoer. Het handhaven van deze regels wordt steeds strikter.

Een groene ontwikkeling wordt gepromoot met belastingvoordelen. Er zijn verder overheidsbudgetten voor groene projecten, prijzen kunnen aangepast worden naar de graad van milieuvriendelijkheid van het product of de dienst, en er lopen testen met markten voor emissierechten.

In de industrie werkt men met modelbedrijven; de andere bedrijven worden vergeleken met deze ‘beste praktijken’. In de bouwsector gaat het eerder om het strenger hanteren van de normen. In de transportsector doet de overheid veel inspanningen in openbaar vervoer, terwijl de privésector moet investeren om de nieuwe strengere normen te halen. Bij het organiseren van de openbare dienstverlening wordt gelet op alle aspecten van groen werken en leven.

Aardgas wordt actief gepromoot tegenover steenkool in steden en dichtbevolkte streken. Daartoe dient een combinatie van regelgeving, prijszetting en aanleg van de nodige infrastructuur.

Een meer divers en schoner energie-aanbod

Topprioriteit is het ontwikkelen van niet-fossiele energie. Dat gaat uiteraard om zonne-energie, waarvan de verdere ontwikkeling gecoördineerd wordt met de landbouwpolitiek, de ruimtelijke ordening, de strijd tegen woestijnvorming enz. Grootschalige windenergieparken onshore en offshore moeten elektriciteit produceren aan minimale kosten,en concurrentie moet zorgen voor redelijke prijzen. Er zullen nog grote dammen gebouwd worden op de belangrijke rivieren, en kleinere in de rivierbekkens. Maar daarbij zal milieubehoud en het verbeteren van de levensomstandigheden van verplaatste personen meer aandacht krijgen. Het installeren van kerncentrales van de derde generatie volgens des strengste internationale veiligheidsnormen en met uitgewerkte noodplannen in geval van een ramp gaat verder. Er is ook plaats voor energie uit biomassa (niet van voedingsgewassen) en geothermie. Getijdenenergie wordt nog onderzocht op haalbaarheid.

De energie uit nieuwe bronnen moet bij de consument geraken. Dat impliceert investeringen in de hoogspanningslijnen en akkoorden van lokale overheden met leveranciers om de afname van hun productie te verzekeren. Voor zon-, wind- en waterkracht bedraagt het effectief gebruik al tussen 96 en 98%.

Vermits China nog geen afscheid kan nemen van steenkool wordt ingezet op optimaal gebruik. In 2019 kwam 52% van de elektriciteit uit kolencentrales. De mijnsector heeft al veel vooruitgang geboekt en dat gaat verder: oude mijnen sluiten, de nieuwe zijn meestal openlucht mijnen, groot, veilig en met milieumaatregelen voor het wassen en behandelen van de steenkool en herstel van het milieu achteraf. Misschien zijn er ook kansen voor vergassing of vloeibaar maken. Wat steenkoolcentrales betreft is er dezelfde evolutie; massale sluiting van oude en vervanging door nieuwe met ultra hoog rendement en ultra lage vervuiling volgens de hoogste internationale normen.

Aardgas vervangt steenkool steeds meer in huishoudelijk gebruik maar zal ook meer ingezet worden voor elektriciteitsproductie als efficiënte en schone piekcapaciteit.

China streeft naar meer eigen productie van aardgas. Daarvoor rekent het op technologische vooruitgang voor klassieke exploratie en exploitatie van gas op het land en offshore, maar ook voor schaliegas in Sichuan, Binnen-Mongolië en Xinjiang. Hetzelfde geldt mutatis mutandis voor aardolie die China nu in grote hoeveelheden invoert.

Technologische vernieuwing

In de nationale plannen voor technologische vernieuwing, speelt de energierevolutie een grote rol . Zo is er een “Innovation Action Plan of Energy Technological Revolution (2016-2030)”. Overheid en bedrijven gaan maximaal samenwerken voor innovatie. Zo steunt de overheid een veertigtal labo’s die technologische toepassingen uitwerken in de energiesector en een tachtigtal nationale centra voor basisonderzoek naar energie. Ook bedrijven zetten massaal onderzoek op. Het doel van al dat onderzoek is doorbraken forceren op strategische domeinen.

Enkele voorbeelden: Nieuwe voertuigen, intelligente energienetten, schoon en efficiënt gebruik van steenkool, gevorderde technologie om energie te bezuinigen, waterstofeconomie, exploratie en exploitatie van onconventionele gas- en aardoliebronnen, derde generatie hogedruk- en vierde generatie gasgekoelde kernreactoren. De focus ligt op basisonderzoek waaruit dan doorbraken in toepassingen moeten volgen. China is nu al technologisch leider in waterkrachttechnlogie, fotovoltaïsche energie, windenergie, ultra hoogspanningslijnen en batterijen. Daarnaast zijn er ook nieuwe domeinen: China heeft al een 100.000 ton pilotproject voor opvang en opslag van CO2 bij steenkoolverbranding; er wordt gewerkt aan de uitbouw van een volledige waterstof economie, met groene productie, opslag, transport en gebruik in voertuigen.

Meer concurrentie, ook buitenlandse

China wil dat in de energiesector de markt een beslissende rol gaat spelen in de verdeling van investeringen. Daarvoor zullen obstakels weggenomen worden voor privé- en buitenlands kapitaal dat in de energiesector wil investeren. Zo wil men monopolies doorbreken en technologische vernieuwing stimuleren. De toegenomen invloed van de markt wordt wel gebalanceerd door overheidsmaatregelen die moeten zorgen dat de bevoorrading verzekerd blijft aan redelijke prijzen. De koolmijnen zijn altijd al open geweest voor privékapitaal, maar ook de oliewinning is nu gedeeltelijk open. De invoer van en handel in olieproducten is vrij. In de elektriciteitssector wordt de productie, het vervoer, de distributie en de handel opgesplitst, en behalve het vervoer worden ze open gesteld. Er bestaan al beurzen voor olie, gas, elektriciteit en steenkool, maar die moeten meer gesofistikeerd worden, met ook termijncontracten. Eén nationale emissiemarkt voor CO2 is gepland. De prijzen voor elektriciteit zijn gedeeltelijk geliberaliseerd.

Het witboek gaat ook uitvoerig in op internationale samenwerking op energiegebied. Zowel in 2017, 2018 als in 2019 zijn nieuwe deelgebieden van de energiesector open gesteld voor buitenlands kapitaal dat hopelijk innovaties gaat binnen brengen.
Interessant is nog dat China binnen het Belt and Road Initiative nadrukkelijk zijn groene energietechnologieën aanbiedt aan andere landen. Of dat ook betekent dat het voortaan geen kredieten meer zal geven aan landen die toch nog steenkoolcentrales willen bouwen zal de praktijk uitwijzen.

Bron: ‘Energy in China’s New Era‘, december 2020, uitgegeven door de Chinese regering.