update: Op radio 1 hoorden we een interessant interview met Mark Vandepitte , auteur van ‘Made in China’, over de reacties op de toekenning van de Nobelprijs.
Wie is Liu Xiaobo, de nieuwe Nobelprijswinnaar voor de vrede?
Liu is een dissident die op een consequente manier het Chinese socialisme verwerpt en opkomt voor een van het Westen gekopieerd politiek en economisch systeem. Hij doet dat niet alleen in woord, maar ook in daad. Sinds 1989 is hij betrokken bij verschillende pogingen om in China een regimewijziging tot stand te brengen. Hij behoort bij het kransje topdissidenten van China.
Na zijn doctoraat in de letteren in Beijing in 1988 vertrekt Liu naar Noorwegen en verder naar de VS, waar hij lesgeeft aan de universiteit. Daar werkt hij samen met de ‘Democratische Liga van China’, een op dat moment door Taiwan ondersteunde anticommunistische beweging. Bij het begin van de protesten in Beijing in 1989 laat hij zijn lessen vallen en keert hij terug naar China. Zijn doeleinden verwoordt hij het duidelijkst in mei in een artikel verschenen in Hongkong; volgens hem moeten er vier dingen vervangen worden: “De autocratie van één partij door de samenwerking tussen meerdere partijen; publieke eigendom en planeconomie door privé-eigendom en markteconomie; de eenheidsideologie door de vrijheid van meningsuiting en de traditionele Chinese cultuur door de moderne (westerse)”.
In de gebeurtenissen van Tiananmen speelt Liu een belangrijke rol op de achtergrond. Hij voert propaganda in intellectuele middens, helpt anticommunistische organisaties opzetten en probeert de protesten te sturen in de richting van het omverwerpen van het regime. De Chinese regering noemt hem achteraf dan ook ‘de zwarte hand’ achter de protesten. Volgens het tijdschrift Beijing Review zou hij twee dagen voor de gebeurtenissen op Tiananmen verklaard hebben: “We moeten de gewapende strijd onder het volk organiseren”, maar Westerse bronnen beweren dat hij de studenten juist aanspoorde tot kalmte. Liu wordt opgepakt voor contrarevolutionaire propaganda en wordt beschouwd als een oproerkraaier. Hij zit anderhalf jaar in de gevangenis.
In 1996 lanceert Liu het ‘Dubbel-tien manifest’ waarin hij oproept het machtsmonopolie van de CPC te doorbreken; ‘dubbel-tien’ verwijst naar de tiende oktober, nationale feestdag van de ‘Republiek China’ op Taiwan. Liu krijgt drie jaar heropvoeding door arbeid wegens verstoren van de openbare orde.
Liu mengt zich nadien regelmatig in debatten over zaken die de publiek opinie beroeren (SARS, schandaal rond dwangarbeid voor kinderen, afhandeling van natuurrampen). Systematisch grijpt hij problemen en fouten aan om te stellen dat de oorzaak van de verkeerde aanpak de dominerende positie van de CPC is. Telkens is de uiteindelijke oplossing waarop hij aanstuurt dat de hoogste leiders ontslag nemen en dat de partij een stap opzijzet. Hij beweert dat de CPC niets goeds heeft verwezenlijkt en dat ze niet kan vooruitgaan.
In 2008 wordt dan Charta 08 gelanceerd. Het manifest roept niet alleen op tot ‘meer democratie’ maar ook impliciet tot het afschaffen van het socialisme. Enkele honderden personaliteiten ondertekenen het manifest; wel trekken velen zich terug wanneer ze door de overheid geïnterpelleerd worden. De CPC stelt tegenover het initiatief dat ze wel degelijk in de praktijk de politieke democratisering aanpakt maar met totaal andere prioriteiten en in een tempo dat aangepast is aan de situatie van het enorme derdewereldland China. Liu wordt aanzien als het brein achter Charta 08 en als enige wordt hij veroordeeld tot 11 jaar gevangenis wegens het ondermijnen van het staatsgezag.
Men kan uiteraard bedenkingen formuleren bij de harde manier waarop de Chinese regering iemand aanpakt die consequent zijn afwijkende overtuiging doordrijft en daardoor een stoorzender is voor de gekozen ontwikkelingsstrategie.
Vandaag kan men echter niet anders dan zich afvragen wat Liu Xiaobo te maken heeft met de wereldvrede. Hoe brengt het tegenwerken van de socialistische ontwikkeling van China de wereldvrede dichterbij? Het Nobelprijscomité heeft met de toekenning van de prijs een politieke keuze gemaakt die weinig met vrede te maken heeft.
Het comité dat de prijs toekent, is in principe onafhankelijk, maar weerspiegelt wel de politieke verhoudingen in het Noorse parlement dat de leden aanduidt. China heeft dan ook Noorwegen gewaarschuwd dat deze keuze de betrekkingen tussen beide landen schade kan toebrengen.
Meer informatie over alle dissidenten in China sinds de jaren ’80, zie http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Chinese_dissidents#Detained_and_jailed_people. Daaruit blijkt dat momenteel 8 dissidenten in de gevangenis zitten. Liu Xiaobo is diegene met de langste straf. Een twintigtal dissidenten is intussen vrijgelaten en twintig anderen zijn gevlucht en riskeren arrestatie bij terugkeer. Ongeveer vijftig personen mogen niet meer terugkeren naar China of hebben een onduidelijk statuut.
Wederom, in plaats van enkele kritische bedenkingen te formuleren zoals hierboven, vernemen we van VRT-correspondent Tom Vande Weghe dat de Chinezen Liu Xiaobo niet kennen, maar dat het “zeer interessant” is dat de Chinese overheid alle internetverkeer ivm Liu Xiaobo censureert. Mediacensuur omtrent Liu Xiaobo is echter helemaal niet nieuw, hoogstens is de waakzaamheid wat verscherpt sinds enkele dagen. Niet echt “interessant” dus. Wel interessant zijn de discussies rond de Nobelprijs voor Liu en de reacties van de Chinese overheid die zijn losgebarsten op allerlei Chinese internetfora en blogs. Deze discussies weten de censuur handig te omzeilen door het gebruik van een codetaal. Zo weet elke China watcher dat in discussies op het internet over “vrijheid” en “democratie” niet de gebruikelijke karakters voor deze woorden gebruikt worden (resp. ziyou 自由 en minzhu 民主), maar karakters die er erg op lijken (resp. mutian 目田 en shiwang 氏王).
(vervolg) Ook voor Liu Xiaobo en termen als “Nobelprijs” circuleren er thans codenamen. Welke verslaggever wilt dit even uitpluizen en verslag doen van de reacties van de mondige, moderne Chinese internetgebruikers, die Liu wel degelijk kennen en over deze hele affaire een uitgesproken menig hebben?