Justitie moet vertrouwen (terug)winnen, maar hoe?

‘Het vertrouwen van de bevolking in justitie is de maat voor de doeltreffendheid van de hervormingen in de rechtspraak’. Een citaat van Xi Jinping dat instemming krijgt, maar waarvan de impact enigszins wordt onderuitgehaald door een gebrekkige soft power in de zaak van de opgepakte feministische activisten.

Tijdens de vergadering van een politieke studiegroep op het hoogste niveau heeft Xi Jinping uitspraken gedaan over het rechtswezen, die heel wat aandacht krijgen in de media en in juridische kringen.

Socialistische rechtsstaat

Xi heeft gezegd dat een rechtvaardig, efficiënt en betrouwbaar rechtssysteem een essentieel onderdeel is van de modernisering van staatsbestuur en regeringsbekwaamheid. Hij erkende dat er nog altijd ambtsovertredingen waren en gaf voorbeelden van rechterlijke dwalingen, onder andere onterechte veroordelingen. Hij vond ook dat dit soort problemen tijdig moet worden aangepakt en zei ervan overtuigd te zijn dat China niet zou aarzelen om de sector te saneren. Het is volgens hem de bevolking die uiteindelijk moet oordelen of de hervorming op dat punt geslaagd is: of de mensen justitie vertrouwen en er tevreden over zijn.

Aansprakelijkheid, respect voor procedures, transparantie

Voor Xi is het systeem dat voor aansprakelijkheid moet zorgen de kern van de hervormingen. Rechters en aanklagers moeten levenslang verantwoordelijk worden gehouden voor de zaken die ze behandelen. Er moet ook beteugeling en toezicht zijn op hun macht, een dringende hervormingsopdracht voor de Commissie Politiek en Recht van het Centraal Comité van de CPC en voor de bevoegde diensten. Het respect voor de procedures, de transparantie en de combinatie van macht en verantwoordelijkheidszin waren andere belangrijke aspecten waar Xi op wees. Hij onderstreepte ten slotte hoe belangrijk het is dat de CPC de leiding heeft: alleen zij kan de superioriteit van het socialistische rechtssysteem garanderen. ‘Wij werken aan de socialistische rechtsstaat, met Chinese kenmerken,’ zei de partijleider, die nog eens waarschuwde tegen het navolgen van buitenlandse rechtssystemen, iets anders dan het leren van buitenlandse praktijk, wat wel nodig is. Journalisten en juristen hebben intussen publiekelijk hun enthousiasme laten merken. Zhang Yonghe, de directeur van een centrum voor de mensenrechten bij de Southwest University of Political Science and Law, zag in Xi’s uitspraken een teken dat de nationale leiding van geen uitstel wil weten. De expert vond het ook hoognodig, met de achteruitgang van de reputatie die er is geweest. Justitie is geplaagd door schandalen van fouten, corruptie en interventies van buitenaf. Zhang vond dat er al vooruitgang was geboekt met de recente partijcongressen en de maatregelen van het plenum voor de socialistische rechtsstaat (bijvoorbeeld de reizende rechtbanken). Hij hoopte dat China de zelf aangenomen deadline zou halen en in 2020 zou beschikken over een volwaardige rechtsstaat.

Rel rond feministen in de cel

In Amerikaanse en Britse media beweren journalisten, opiniemakers en een advocaat echter dat de Chinese justitie alweer in de fout gaat, nu in de zaak van de feministische activisten die zijn opgepakt en nog steeds in de cel zitten voor een sticker- en pamflettenactie cum betoging op Vrouwendag, bij het begin van de algemene zitting van het Nationale Volkscongres. De verdedigers van de vrouwen beweren dat zij geen of een vrij onschuldige overtreding hebben begaan en dat er geen reden is om hen zo lang vast te houden. De advocaat zegt dat de politie bij de ondervraging van één cliënt het middel inzet van extreme vermoeidheid, door haar slaap te onthouden. Dat is ook in China verboden. Op vragen van reporters hierover, tijdens de reguliere internationale persconferentie van woensdag, heeft mevrouw Hua Chunying, woordvoerder BuZa, verklaard: ‘de regering hoopt dat betrokken personen uit het buitenland ophouden met zich te mengen en in te gaan tegen de gerechtelijke zelfbeschikking van China.’ Dat was een kritiek op Samantha Powers, die de VS vertegenwoordigt in de VN, en die publiekelijk geëist heeft dat de activisten worden vrijgelaten. Nu is het zeer terecht dat China niet gediend is van de buitenlandse inmenging in zijn rechtszaken. Die bemoeienissen zijn trouwens altijd contraproductief. De VS en de Britse regering (die er ook al iets over gezegd heeft) weten dat, en het vermoeden bestaat dat zij dus louter propagandistische motieven hebben. Het is ook voorstelbaar dat justitie hele goede redenen heeft voor de procedure die ze met deze arrestanten volgt en verder vindt dat zij geen verantwoording moet afleggen aan buitenlandse machten.

Soft Powercut

Maar het zou wel slim zijn vanuit PR-oogpunt om meer duidelijkheid en context te geven bij arrestatie en de detentie van de actievoerders. Nu laat China het aan de BBC over om hierover van alles te beweren. Zelfs de uitspraak van woordvoerder Hua Chunying staat niet op de website van het ministerie van BuZa. Ook hiervoor zijn geïnteresseerden aangewezen op de Britse omroep. Als Xi Jinping terecht zegt dat het vertrouwen van de bevolking in de rechtspraak de maat is voor de doeltreffendheid van de hervormingen in justitie, vindt hij wellicht andere bevolkingsgroepen belangrijker dan die welke geneigd zijn steun te verlenen aan de wat anarchistisch overkomende feministes. Toch maken ook die deel uit van de bevolking en is het misschien interessant om ook hun vertrouwen niet te verliezen.
Xinhua, China Daily, BBC