De leiders van China en de EU hebben maandag besprekingen gevoerd. Voor beide partijen blijft samenwerking nodig en heilzaam. De schaduwen over hun relatie lijken echter langer te worden.
De top verliep via een videoverbinding.
Hoofdrolspelers
China werd vertegenwoordigd door president Xi Jinping. Voor de Europese Unie spraken Charles Michel, de voorzitter van de Europese Raad en de Duitse bondskanselier Angela Merkel, omdat Duitsland momenteel als land de Europese Raad leidt. Ook Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, nam het woord. Er was geen schriftelijke slotverklaring. Na de ontmoeting hielden de vertegenwoordigers van de EU een persconferentie. De media van beide partijen gaven hun eigen visie op het verloop van het overleg tussen de leiders.
Agenda
Op de agenda van gisteren stonden: handel en investeringen, klimaat en biodiversiteit, de crisis ten gevolge van COVID-19 en internationale betrekkingen en geschilpunten. De leiders wisselden ook van gedachten over Afrika, Afghanistan en Iran. De beide partijen zijn overtuigd van het multilateralisme, van het belang om met elkaar te communiceren en te blijven zoeken naar meer kansen om samen te werken.
Gedeelde belangen
Zowel in Europa (en dan vooral in Duitsland) als in China beseffen de beleidsmakers van het hoogste niveau hoe belangrijk de relatie tussen China en de EU is. Met meer dan een miljard euro per dag aan bilaterale handel is de EU de belangrijkste handelspartner van China, terwijl China na de Verenigde Staten op de tweede plaats staat als markt voor goederen en diensten uit de EU. Volgens officiële Chinese gegevens groeide de handel van China met de EU in de eerste acht maanden van het jaar met 1,4 procent op jaarbasis tot 2,81 biljoen yuan (346,6 miljard euro). Dat is een stuk beter dan handel tussen China en de VS, die met 0,4 procent daalde tot 2,42 biljoen yuan. Ook haalde China in het tweede kwartaal van het jaar de VS in als de grootste exportmarkt van Duitsland, met een Duitse export naar China van 23 miljard euro. China en de EU hebben elkaar nodig bij de aanpak van COVID-19, de klimaatverandering, de nucleaire dreiging.
Verschillende inzichten
Tijdens de ontmoeting benadrukte de Chinese president Xi Jinping dus het belang van vier verbintenissen, namelijk tot: vreedzaam samenleven, samenwerking in alle openheid, multilateralisme, en vertrouwen op dialoog en overleg. Ook Charles Michel had het over verbintenissen die ‘voor beide partijen concrete resultaten opleveren en die ook goed zijn voor de wereld’. Op sommige gebieden zijn ‘China en de EU voor de voorzitter van de Europese Raad op de goede weg. Op andere moet er echter meer worden gedaan’. Angela Merkel is onder de indruk van de economische transformatie van China in de afgelopen 15 jaar. Zij is voorstander van multilateralisme tussen landen met verschillende sociale systemen, maar ze legt de nadruk op regels die voor iedereen gelijk moeten zijn. De Duitse bondskanselier insinueert hiermee dat er bij de economische concurrentie met China niet altijd sprake is van eerlijkheid en wederkerigheid.
Resultaten
Concrete resultaten waren een afspraak over de officiële ondertekening van de China-EU-overeenkomst inzake geografische aanduidingen (GI), en intentieverklaringen over een aantal belangrijke onderhandelingen. Het Bilaterale Investeringsverdrag van China en de EU moet dit jaar afgerond zijn. Er komen dialogen op hoog niveau tussen de beide partijen over: milieu en klimaat, digitale samenwerking. China en de EU zullen op die twee grote terreinen hun partnerschap verstevigen. De leiders namen een voorschot op drie belangrijke volgende ontmoetingen: de mensenrechtendialoog in Beijing later dit jaar, een uitgebreide ontmoeting tussen de Chinese leiders en Europese staatshoofden begin 2021 en de bespreking van de strategische agenda voor samenwerking 2025. Wat de EU betreft kan daar overigens enkel sprake van zijn na een grote vooruitgang op het gebied van het bilaterale Investeringsverdrag.
Verharding
Meningsverschillen en kritieken over en weer blijven er over de openheid van de Chinese economie voor Europese investeringen. Von der Leyen zag wel een doorbraak op drie punten: de rol van de Chinese staatsbedrijven, de technologietransfer en de transparantie van de Chinese overheidssubsidies. Ze dringt erop aan ‘dat er nog veel werk te doen valt’. Omgekeerd neemt China in Europa een sluiting waar voor zijn technologische producten en obstakels tegen zijn investeringen. Over de aanpak van COVID-19 zegt de EU: ‘laten we het verloop van de pandemie eens grondig onderzoeken’ en China ‘laat ons samen, en met de VN en de WHO zorgen voor de strijd tegen corona en de wederopleving van de wereldeconomie’. Voor Afrika vraagt de EU ‘ vasthouden aan internationale normen voor duurzame ontwikkeling’ en China legt de nadruk op ‘eerlijke samenwerking met de Afrikaanse staten en schuldverlichting’. De toon van de sprekers was het hardste over zaken die de EU mensenrechtenkwesties noemt en die voor China behoren tot het domein van de territoriale integriteit en veiligheid. Opmerkelijk was dat de woordvoerders voor de EU onderwerpen zoals Hongkong, de Zuid-Chinese Zee, Tibet en Xinjiang in het openbaar aankaartten. De reactie van Xi Jinping was dan ook minder diplomatiek dan vroeger het geval zou geweest zijn. Xi zei: ‘China verzet zich krachtig tegen elke persoon of macht die instabiliteit, verdeeldheid en chaos in China veroorzaakt en tegen ieder land dat zich met de binnenlandse aangelegenheden van China bemoeit’. Xi zei verder dat er niet één beste manier is om de mensenrechten te ontwikkelen, dat landen vooral hun eigen zaken moeten regelen en dat China geen ‘leermeesters’ van doen heeft op dit gebied en zich kant tegen ‘dubbele maatstaven’.
Beschermde geografische aanduidingen
Over één resultaat, een concrete stap voorwaarts, konden zowel China als de EU van harte tevreden zijn. Zij hebben een overeenkomst ondertekend om 100 Europese geografische aanduidingen (GI’s) van producten in China en 100 Chinese geografische aanduidingen van waren in de Europese Unie te beschermen tegen imitatie en onrechtmatige overname van merknamen, vooral van voedingswaren en dranken. Deze overeenkomst zal in elk geval wederzijdse voordelen opleveren. De Europese consumenten zullen toegang krijgen tot gegarandeerde kwaliteitsproducten uit China. De Chinese zullen kennis maken met goede en vermaarde producten waarop Europa trots is.
Duurzaam inzicht?
De druk van allerlei adviseurs, onder andere uit de VS, die willen dat de Europese landen China gaan wantrouwen en aanvallen wordt sterker. De drie EU-leiders lijken tijdens de persconferentie echter tevreden over de open dialoog over belangrijke zaken en de luisterbereidheid aan beide kanten. Voorlopig lijkt het inzicht stand te houden dat er voor beide partijen het meeste winst te behalen valt uit wederzijds respect, begrip en samenwerking.
Bronnen: Xinhua, consilium.europa.eu (website van de Europese Raad), Reuters, SCMP, Global Times, ec.europa.eu (persdienst van de Europese Commissie)
VIDEO persconferentie
https://video.consilium.europa.eu/en/webcast/5c0ced1d-f08b-4f41-80cd-dc93cd2e7ef1
