De overwinning van de Chinese tennisster Li Na op the Australian Open heeft voor heel wat discussie gezorgd. Moet China het staatssysteem voor de sport hervormen of zelfs afschaffen? Wie mag pronken met Li’s succes, alleen zijzelf en haar fans, China, het volk, de overheid?
Li Na was al een sportkind voordat ze een sportvrouw werd. Op haar achtste lieten haar ouders en zijzelf zich door een lokale jeugdclub overhalen om met haar talent voor tenniscarrière te kiezen. Op haar veertiende kreeg ze een plaats in het nationale team en twee jaar later werd ze prof. Met geld van Nike volgde ze een opleiding in de VS. Nike is tot vandaag haar voornaamste sponsor. In eigen land behaalde ze de graad van bachelor in de journalistiek. Ze kende al gauw internationaal succes, hoewel haar loopbaan soms als een achtbaan verliep met dieptepunten en dan weer, vaak onverwacht, spectaculair herstel. In 2005 was Li de eerste Chinese die een internationale wedstrijd won en in 2006 haalde ze als eerste Chinese de kwartfinale van een grand slam-toernooi. In 2008 besloot de staat om bij wijze van experiment topsporters meer ruimte te geven zodat ze als particulier aan beroepssport konden doen. Ze zouden het grootste deel van hun speelwinst mogen houden, maar moesten dan zelf instaan voor de kosten die hun loopbaan meebracht. De deelnemers aan deze hervorming, onder de naam ‘Fly Alone’, zouden ook zelfstandig hun trainingsmethodes, trainers en andere begeleiding kiezen. Li greep de kans aan en verliet zowel het nationale team als het sportsysteem van de staat. Daarna bleef haar carrière wel min of meer hetzelfde patroon vertonen van hoogten en laagten (blessures, persoonlijke conflicten), maar wel met als hoofdlijn die van een internationale doorbraak: ze kwam in de top tien van de wereld, won Roland Garros en dit jaar Melbourne.
A tale of two photos
Van 2002 tot 2004 had ze Li Na al eens ontslag genomen uit het nationale team. In haar autobiografie had Li kritiek geuit op het systeem waarin ze was opgegroeid en in een interview zei ze, na haar overwinning in Frankrijk, ‘ik speel voor mezelf, niet voor mijn land’. Li kreeg een cheque van de provincie Hubei, waar ze geboren. Dat geld was bedoeld als beloning voor het behalen van de titel in Parijs, maar ze schonk het aan een goed doel. Nu, in Melbourne, bedankte Li in haar speech haar agent, coach en fans, maar ze noemde haar land niet. Enkele dagen later kreeg ze weer een cheque van de sportbond van Hubei en woonde ze die ceremonie bij met een onbewogen gezicht, alsof het haar eigenlijk tegenstond. Een schril contrast met haar stralende glimlach na de overwinning. Li bedankte ook voor een televisieoptreden omdat ze, naar eigen zeggen, het Lentefeest in familiekring wilde vieren. Een groot aantal van Li’s fans en enkele voorstanders van een verdere liberalisering van China hebben de kleine en grote controverses rond Li Na aangegrepen om in de sociale en klassieke media hun gal te spuwen op de staat, die ze als een verouderde bemoeial voorstellen. Een tegengeluid komt van burgers en journalisten die vinden dat de overheid sportsterren die al veel verdienen niet nog eens extra geld moet toestoppen, zeker als die sterren daar misschien niet eens van gediend zijn. De ambtenaren van Hubei verdedigden zich met het argument dat ze niets anders hebben gedaan dan de officiële regeling toepassen en wilden de gemoederen sussen door te stellen dat Li Na gewoon moe was.
Het systeemdebat
De staatsmedia spreken over de grote druk die alle media-aandacht op mensen zoals Li Na legt. Dat was zo na haar overwinning op Roland Garros in 2011, dat lijkt nu weer zo te zijn. Commentatoren van Xinhua en Global Times wijzen ook op de verdiensten van het staatssysteem van de sport. Zij noemen het een bijproduct van de welvaart en de economische hervormingen. Door de financiering, de accommodatie en de begeleiding die sport en sportbeoefenaars tot op de dag van vandaag van staatswege genieten, zijn de successen op de Olympische Spelen en de organisatie van die Spelen in 2008 mogelijk geworden. Ook Li Na heeft de keuze voor tennis en de opgang in de eerste jaren van haar loopbaan aan dat systeem te danken. Sommige kritieken van Li en van haar omgeving gaan echter, ook voor de officiële media, wel op. Jonge sporters worden vaak aan een te rigide discipline onderworpen, ze hebben soms niet genoeg zelfbeschikkingsrecht over trainingsschema’s e.d. of worden niet met rust gelaten. Sommigen klagen ook over een gebrek aan respect en medeleven. Ten slotte zal de ene sport ook meer dan de andere geschikt zijn voor een ontwikkeling onder staatstoezicht. Een feit is echter dat miljoenen Chinezen in het land en in de wereld vooral hebben genoten van de triomf van hun landgenote. Ook al hebben ze daar uiteenlopende bijgedachten bij.
Bronnen: Xinhua, Global Times, BBC, SCMP, Bloomberg
