Het staatsbezoek van de Braziliaanse president Luiz Inácio Lula da Silva aan China van 12 tot 15 april is een succes geworden dat de verwachtingen heeft overtroffen.
Het bezoek van Lula zal belangrijk blijken, niet alleen voor de betrekkingen tussen de twee grootste ontwikkelingslanden en opkomende markten op het oostelijk en westelijk halfrond. ‘De vier dagen van Lula in China’ zullen ook op de internationale verhoudingen en de aanpak van de huidige wereldproblemen een grote invloed hebben.
Tekenend was het al meteen dat Lula, zoals eerder, China als reisdoel had gekozen. Het werd zijn eerste bezoek aan een land buiten Amerika sinds het begin van zijn pas gestarte ambtstermijn. Bovendien liet de Braziliaanse president zijn reis, uitgesteld wegens ziekte, doorgaan zodra hij weer beter was. Zijn Chinese gastheren konden het erg waarderen.
Het hoogtepunt van het bezoek waren de formele gesprekken tussen de twee staatshoofden, die volgden op een grootse en hartelijke welkomstceremonie.
Partners
President Xi wees er tijdens de gesprekken op dat China en Brazilië alomvattende strategische partners zijn met grote gemeenschappelijke belangen en dat de betekenis van hun samenwerking blijft toenemen. Letterlijk zei Xi, in de termen die hij graag gebruikt: ‘wij willen beiden een echt multilateralisme beoefenen, een lans breken voor de gemeenschappelijke waarden van de mensheid. Wij willen samenwerken aan een rechtvaardiger internationaal bestuurssysteem. Wij maken ons sterk voor de gemeenschappelijke belangen van de ontwikkelingslanden en voor internationale rechtvaardigheid, met andere woorden: een gemeenschap met een gedeelde toekomst voor de mensheid’. In een eigen bijdrage stemde de Braziliaanse gast op zijn manier in met die hoogstaande en ambitieuze doelstellingen.
Celso Amorim, topadviseur van Lula stond een exclusief interview toe aan de Global Times. Daarin maakte Amorim drie dingen heel duidelijk. ‘Brazilië en China zijn al decennialang gelijkwaardige en solidaire partners. Het Latijns-Amerikaanse land houdt rekening met de schaduw van de VS die over het continent valt, en gaat daar verstandig mee om. Het partnerschap met China is niet gericht tegen derden’. Met dat alles kan Beijing het helemaal eens zijn.
In de regio en de wereld
China zal met Brazilië nog beter samenwerken in de regio van de Latijns-Amerikaanse en Caribische Staten. Geprefereerde partners hierbij zijn MERCOSUR (de Zuidelijke Gemeenschappelijke Markt) en UNASUR (de Unie van Zuid-Amerikaanse Naties). Op geopolitiek vlak willen de twee regeringen in het internationale systeem een centrale rol aan de Verenigde Naties blijven toekennen. Verder zijn zij BRICS-leden van het eerste uur, maar ook voorstanders van een zorgvuldig overwogen uitbreidingsproces van de groep. De G20, de groep van de 19 grootste industrielanden plus de EU, heeft hun steun, niet in het minst omdat daar naast de westerse machten ook opkomende landen uit het mondiale Zuiden een stem hebben. Zo kijkt Beijing uit naar het Braziliaanse voorzitterschap van de G20 dat op 1 december 2023 van start gaat: het wordt gezien als een kans om de prioriteiten van de ontwikkelingslanden binnen de groep van 20 te versterken.
Lula en Xi bespraken ook de integratie van Brazilië in het Belt & Road Initiative (BRI, de Nieuwe Zijderoutes) dat tot doel heeft China, Europa, het Midden-Oosten, Afrika en Latijns-Amerika economisch met elkaar te verbinden. Al 20 Latijns-Amerikaanse en Caribische landen hebben zich bij het BRI aangesloten. De toetreding van Brazilië zal zorgen voor een belangrijke verandering in het machtsevenwicht in Latijns-Amerika.
Bevrijd u van de dollar
De presidenten kwamen overeen de dialoog op economisch-financieel gebied te verdiepen en de handel in lokale valuta te versterken. In de gezamenlijke verklaring van hun ministeries van Buitenlandse Zaken nemen zij zich voor ’de handel tussen beide landen voortaan te laten plaatsvinden in nationale valuta zonder gebruik te maken van de Amerikaanse dollar. Het doel is de kosten te verlagen en de bilaterale handel verder te bevorderen’. Lula zelf beseft en verwelkomt de draagwijdte van dit streven. Hij woonde in Shanghai de inauguratie bij van Dilma Rousseff, als hoofd van de Nieuwe Ontwikkelingsbank (NDB). Mevrouw Rousseff was ooit zijn opvolger als Braziliaans president en is zijn partijgenoot van de Arbeiderspartij (PT). Beiden werden een paar jaar geleden in een rechtse ‘juridische coup’ afgezet. De ’terugkeer’ van beide politici is triomfantelijk en dat ze dit konden vieren in Shanghai heeft een bijzondere betekenis. De Nieuwe Ontwikkelingsbank is een initiatief van de BRICS en op Twitter liet Lula weten: ‘Het besluit tot de oprichting van de NDB was een mijlpaal in het gezamenlijke optreden van de opkomende landen…De oprichting van deze bank toont aan dat we met de eenheid van opkomende landen in staat zijn relevante sociale en economische veranderingen voor de wereld teweeg te brengen’.
Win win
Lula rekent erop dat een bredere en nauwere samenwerking met China zal bijdragen tot de herindustrialisering van Brazilië. Ze zal helpen om armoede en andere problemen die het enorme Latijns-Amerikaanse land teisteren beter aan te pakken. Deze verwachtingen zijn gebaseerd op ervaring: al vele keren heeft Brazilië bij essentiële kwesties op China kunnen rekenen. Met betrekking tot de Covid-19 pandemie bijvoorbeeld hebben Chinese vaccins een belangrijke rol gespeeld bij de bestrijding van de pandemie in Brazilië. Dat heeft bijgedragen tot de redding van miljoenen Braziliaanse levens, en het wordt met zoveel woorden ook in de gemeenschappelijke verklaring na het bezoek bevestigd. Het opvallende bezoek van de Braziliaanse gast aan het Huawei-onderzoeksinstituut in Shanghai had naast een pragmatische dan ook een grote symbolische waarde. Brazilië laat zich niet misleiden en ook niet onder druk zetten om de sprong voorwaarts die de 5G technologie van het Chinese bedrijf biedt af te wijzen vanwege de koude oorlogsmythes die Washington verspreidt.
In de vier dagen van Lula’s bezoek volgde de ondertekening van 15 bilaterale overeenkomsten inzake handel en investeringen. De Volksrepubliek China en de Federale Republiek Brazilië brachten een gezamenlijke verklaring uit over de verdieping van hun ‘alomvattend strategisch partnerschap’. Deze gezamenlijke verklaring bestaat uit 49 clausules over alle mogelijke aspecten van de bilaterale betrekkingen.
Wereldproblemen: oorlog ..
Xi en Lula bespraken de grote wereldproblemen van oorlog, milieu- en voedselcrisissen. Wat de situatie in Oekraïne betreft, zijn zij uitgesproken voorstanders van dialoog en onderhandelingen, omdat volgens hen alleen zo de crisis kan worden opgelost. Hun regeringen en diplomaten zullen alle inspanningen die bijdragen tot een vreedzame oplossing blijven aanmoedigen en ondersteunen. Xi en Lula willen graag dat er meer landen bereid zijn om een constructieve rol te spelen met het oog op een politieke regeling. De Algerijnse socioloog Saïd Bouamama begrijpt het belang hiervan: ‘het bezoek van Lula aan China zet het idee van een gezamenlijk Chinees-Braziliaans vredesinitiatief op de agenda. Terwijl de VS oorlog als de enige optie in Oekraïne blijft verdedigen, wordt de kwestie van vrede nu aan de orde gesteld door belangrijke landen als China en Brazilië, die zich aansluiten bij de vele landen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika die al hebben geweigerd voor sancties tegen Rusland te stemmen’.
Milieu
De noodzaak om samen te werken kwam alweer aan de orde toen Xi en Lula afspraken maakten om de milieubescherming te versterken, de klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit te bestrijden, duurzame ontwikkeling te bevorderen en manieren te vinden om de overgang naar een koolstofarme economie te versnellen. Brazilië en China zullen het goede voorbeeld geven door op deze terreinen hun bilaterale samenwerking een upgrade te geven.
Honger en armoede
Zowel Brazilië als China hebben successen geboekt in de strijd tegen honger en extreme armoede. Hun overheden nemen maatregelen zodat mensen met een laag inkomen toegang krijgen tot gezonde voeding. Hierop willen ze voortbouwen, in overeenstemming met het ‘Decennium voor Gezinslandbouw (2019-2028)’ van de VN. Zij erkennen ‘de centrale rol van sociaal beleid en gezinslandbouw voor de bestrijding van armoede en ondervoeding’, een idee waar in het mondiale Noorden tot nu toe weinig oog voor is. De twee landen hebben een gezamenlijk werkplan om inkomensoverdrachten te verbeteren, en sociaaleconomische integratie en duurzaamheid van de voedselproductie tot stand te brengen. Zij gaan technische kennis en ervaringen uitwisselen met ‘adequate machineparken en oplossingen op het gebied van hernieuwbare energie die aangepast zijn aan kleine plattelandseigendommen’. Zo staat het in hun gemeenschappelijke verklaring.
Slotverklaring
In de slotbepaling staat: ‘De partijen erkenden het volledige succes van het bezoek van president Lula en de opmerkelijke betekenis van dit bezoek in de geschiedenis van de betrekkingen tussen Brazilië en China. President Lula bedankte president Xi Jinping en de Chinese regering en bevolking voor de warme ontvangst en grote gastvrijheid tijdens zijn bezoek aan China en nodigde president Xi Jinping uit voor een staatsbezoek aan Brazilië op een geschikte datum in 2024 om het 50-jarig bestaan van de diplomatieke betrekkingen tussen Brazilië en China te vieren. President Xi Jinping bedankte zijn collega voor de uitnodiging. De beide partijen zullen het bezoek via diplomatieke kanalen regelen.’
Een verslag van de gesprekken tussen beide presidenten en de volledige tekst van de gezamenlijke verklaring zijn te vinden op de websites van de Chinese en Braziliaanse ministeries van Buitenlandse Zaken. Voor de samenvatting ervan was een artikel op Friends of Socialist China van groot nut.
Nog meer nuttige bronnen:
