Opinie Prof. Zhiqun Zhu*
**Het onderstaande stuk verscheen op Think China, een weekblad uit Singapore. Ng Sauw Tjhoi liet het vertalen en nam het over op China Vandaag. Wij nemen het met zijn toestemming over op ChinaSquare. Het stuk geeft een aparte kijk op de reis van Ma Ying-jeou, waar wij eerder over hebben bericht.
Ma Ying-jeou, die van 2008 tot 2016 president was van de zelfverklaarde Republiek China (Republic Of China – ROC) op Taiwan, is de eerste voormalige of zittende ROC-leider die het Chinese vasteland heeft bezocht na 1949.
Ma reisde naar de provincie Hunan voor het ‘Tomb Sweeping Festival’ (ook bekend als ‘Qingming Festival’ waarbij eerbetoon aan de overledenen wordt gebracht) om zijn grootvader en andere voorouders eer te bewijzen. Hij bezocht ook plaatsen waar zijn ouders hebben gestudeerd en gewoond. Daarnaast bezochten Ma en zijn delegatie, waaronder ongeveer 30 studenten uit Taiwan, historische plaatsen die verband houden met de Republic of China (ROC) en de Kuomintang (KMT): het Mausoleum van Dr. Sun Yat-sen, de Nanjing Massacre Memorial Hall in Nanjing en plaatsen uit de Tweede Wereldoorlog in Changsha, Chongqing en Shanghai. Het bezoek van Ma is belangrijk, vooral op een moment dat zowel de betrekkingen over de Straat van Taiwan als de betrekkingen tussen de VS en China zich op een dieptepunt sinds decennia bevinden.
Eén familie over de Straat van Taiwan
Het bezoek van Ma benadrukt de historische en culturele banden tussen beide zijden van de Straat van Taiwan. Ma en zijn gastheren zijn het erover eens dat beide zijden ‘Eén familie’ zijn. Met de grote spanningen in de Straat van Taiwan is deze familieband cruciaal om oorlog te voorkomen, … Ma’s reis brengt hoop op vrede.
De twee partijen waren verdeeld door de ‘onvoltooide’ Chinese burgeroorlog. Na 1949 zijn zij gescheiden, maar het feit dat zij tot één Chinese natie behoren is niet veranderd, en dat de familie- en culturele banden niet kunnen worden doorgesneden. Ma’s reis benadrukt de onlosmakelijke historische, culturele en etnische banden tussen Taiwan en het vasteland. Het ‘Qingming Festival’ en de rituelen zijn een goed voorbeeld van de gedeelde cultuur.
De regerende Democratische Progressieve Partij (DPP) in Taiwan heeft geprobeerd de Taiwanese samenleving in één richting te duwen, en jongeren in te prenten dat Taiwan en China twee onafhankelijke landen zijn. Het gevolg is dat slechts een afnemend aantal mensen in Taiwan zichzelf nog als ‘Chinees’ beschouwt. Deze zogeheten ‘culturele onafhankelijkheid van Taiwan’ is zeer schadelijk voor de betrekkingen tussen het vasteland en Taiwan, omdat hiermee wordt geprobeerd een niet-Chinese of sterker nog, een anti-Chinese ‘Taiwanese identiteit’ te creëren.
Twee reizen
Nog een opmerkelijk inzicht bij het bezoek van Ma aan het vasteland en de gelijktijdige reis van huidig Taiwanese president Tsai Ing-wen naar Guatemala en de VS is dat er duidelijk twee verschillende visies op de toekomst van Taiwan bestaan maar ook dat het Taiwanese publiek meer dan één optie heeft en dat dit in zijn belang kan zijn.
Tsai Ing-wen bezocht Guatemala en Belize, maar met het eigenlijke doel: ‘transit-stops’ in de VS (voor een ontmoeting o.a. met republikein Kevin Mc Carthy, de opvolger van Nancy Pelosi van de Democraten die als voorzitster van het Huis van Afgevaardigden een omstreden bezoek bracht aan Tapei waardoor de ‘één-China-politiek van de VS tegenover China is geschonden – nvdr.). Haar reis verliep ongeveer op hetzelfde moment dat Ma Ying-jeou op het vasteland was. De symboliek én het contrast van de twee bezoeken kunnen niet duidelijker zijn.
Tijdens zijn bezoek aan het vasteland noemde Ma meermaals ‘de Republiek China’ en noemde hij zichzelf een voormalige ROC-president. Tsai daarentegen wordt bij de meeste gelegenheden, ook tijdens buitenlandse reizen, liever ‘president van Taiwan’ genoemd, alsof Taiwan de naam van een onafhankelijk land is.
De president van Guatemala, Alejandro Giammattei, noemde in haar bijzijn Taiwan ‘het enige echte China’. Ironisch genoeg is dit een compliment dat Tsai en haar aanhangers niet graag horen, omdat zij liever niet met ‘China’ worden geassocieerd.
Twee politieke lijnen
Voor Tsai’s partij (DPP), die niet in staat is de betrekkingen tussen het vasteland en Taiwan in goede banen te leiden, is het aanhalen van de banden met de VS, met name het zoeken naar bescherming van de VS en de aankoop van Amerikaanse wapens, de enige pijler van haar beleid. Ma’s visie op de positie van Taiwan in de wereld is consequent geweest, wat ook de huidige hoofdlijn van zijn partij (KMT) is: Amerika-minded, vriendelijk voor Japan en vrede met China. Dit staat in schril contrast met de ‘anti-China, confrontatie met China’-aanpak van Tsai en de DPP. De vroegere minister van Buitenlandse Zaken van het ROC, Fredrick F. Chien heeft ooit gezegd dat ‘voor Taiwan de betrekkingen met het vasteland belangrijker zijn dan zijn buitenlandse betrekkingen’.
Tijdens Ma’s termijn van 2008 tot 2016 hebben beide partijen 23 overeenkomsten ondertekend, waarmee een periode van vrede en samenwerking tussen beide partijen werd ingeluid. De DPP en de regering Tsai verwierpen daarentegen de -op het ‘één China beleid’ gebaseerde- ‘Consensus van 1992’, wat heeft geleid tot impasse en toenemende spanningen. Ma’s opmerkingen over de ROC tijdens zijn reis waren eigenlijk ook een soort test voor de flexibiliteit van Beijing’s ‘Eén China beleid’ en zijn openheid naar de Taiwanese bevolking. Het officiële standpunt van Beijing is dat ‘de Republiek China’ verleden tijd is en dat de Volksrepubliek China de enige legitieme regering is van heel China. Door de opmerkingen van Ma niet publiekelijk te verwerpen, heeft Beijing oprechtheid getoond in zijn bewering dat alles bespreekbaar is onder het ‘Eén China-beleid’.
Een ROC die overleefde en bloeide in Taiwan
Sinds 1949, toen Chiang Kai-shek in de burgeroorlog verloor (van het Volksbevrijdingsleger geleid door de CPC onder de leiding van Mao Zedong – nvdr.) en zich terugtrok op Taiwan, heeft de ROC-regering daadwerkelijk over Taiwan en de naburige eilanden geregeerd, en na de economische opgang is Taiwan in de jaren tachtig geleidelijk gedemocratiseerd. Met andere woorden, de ROC-regering werd verslagen op het vasteland, maar overleefde en regeerde in Taiwan. Ma legde tijdens zijn reis uit waarom zowel Taiwan als het vasteland deel uitmaken van ‘Eén China – de Republiek China’. Het is niet verwonderlijk dat de media op het vasteland deze opmerking in de berichtgeving niet benadrukten, maar interessant is dat Ma zijn reis gewoon kon verderzetten en overal met de grootst mogelijke warmte en gastvrijheid werd ontvangen. Dit wijst erop dat Beijing weliswaar ‘not amused’ was met een dergelijke opmerking, maar er wel mee kan ‘dealen’.
Doodlopende weg
Het is onwaarschijnlijk dat Tsai Ing Wen in haar resterende ambtstermijn als presidente voor een doorbraak in de betrekkingen tussen het vasteland en Taiwan zal zorgen. Haar opvolger na de verkiezingen van januari 2024 moet de kans grijpen voor een ernstige politieke dialoog tussen Beijing en Tapei. Taiwan bewapenen met Amerikaanse wapens maar de politieke dialoog met het vasteland afwijzen zal Taiwan niet veilig maken.
De deur naar vreedzame eenwording open
Ten slotte draagt het bezoek van Ma niet alleen bij tot de bevordering van de uitwisseling tussen het vasteland en Taiwan, vooral onder jongeren, maar geeft Beijing ook enig vertrouwen dat de deur naar een vreedzame eenmaking open blijft.
Ma heeft met name 30 studenten meegenomen om ideeën uit te wisselen met hun collega’s van de universiteiten van Wuhan, Hunan en Fudan. Dergelijke uitwisselingen hebben ingrijpende langetermijngevolgen voor de betrekkingen tussen het vasteland en Taiwan. Aangezien Ma en zijn aanhangers een kracht voor vrede in Taiwan vertegenwoordigen en een soort vreedzame eenmaking mogelijk acht, hoeft Beijing zijn doel niet met militaire middelen na te streven, maar zal het geduld aan de dag leggen om de harten en geesten van de mensen in Taiwan te winnen.
De stem voor vrede op Taiwan wordt luider
Vandaag hebben de VS eigenlijk hun oude beleid opgegeven om de dialoog tussen China en Taiwan te bevorderen en te streven naar een vreedzame oplossing. In de plaats daarvan kiezen zij voor versterking van de defensie van Taiwan en afschrikking van het mogelijke gebruik van geweld door Beijing. De politieke cultuur in Taiwan is veranderd, en Ma’s visie op de betrekkingen tussen China en Taiwan kan nu misschien nog niet op een meerderheid rekenen, vooral niet onder kiezers uit het ‘groene kamp’ dat voor onafhankelijkheid is. Maar Ma’s aanpak is pragmatisch en biedt een vreedzame, niet-confronterende weg naar betere betrekkingen tussen het vasteland en Taiwan. Na verloop van tijd zal zijn visie wellicht meer ingang vinden bij ‘rationele Taiwanezen’.
Het is zeer bemoedigend dat uit een peiling in Taiwan -vóór Ma’s reis- bleek dat 77% van de respondenten zei dat zij blij waren dat de reis plaatsvond. Langdurige vrede en welvaart aan weerszijden van de Straat van Taiwan vereisen grote inspanningen van alle betrokken partijen. Met dit bezoek heeft Ma zijn nalatenschap vastgelegd als een leider die een brug kan slaan tussen de twee kanten van de Straat van Taiwan en de vrede en stabiliteit in Oost-Azië wil bevorderen.
* Prof. Zhiqun Zhu is professor Politieke Wetenschappen en Internationale Relaties aan de Universiteit Bucknell (VS) en was eerder adviseur op het VS-consulaat in Shanghai.
**Met toestemming van de Singaporese website ThinkChina.sg
Het opiniestuk verscheen eerst op Think China (10 april 23) Vertaling door China Vandaag
