Er heerst onrust op de Malediven, een eilandengroep in de Indische Oceaan. Een van de hoofdrolspelers kan geen goed doen bij India en de VS. Westerse landen kiezen partij voor de man van de oppositie. De kwestie biedt mogelijkheden om China aan te vallen.
Twee toppolitici van de Malediven, de vroegere en de huidige president, strijden al jaren om de macht.
Staat van beleg
De rivalen gaan wisselende bondgenootschappen aan. Ze bestoken elkaar met rechterlijke uitspraken. Er zijn rellen van aanhangers, er komen aanslagen voor. Ex-president en oppositieleider Nasheed vluchtte na een veroordeling in 2016 naar Groot-Brittannië. Rechters die onverwacht vrijspraak eisten voor zijn gevangen volgelingen werden op hun beurt beschuldigd van een staatsgreep door de zittende president Yameen. Hij kondigde op 5 februari de staat van beleg af en liet die op 20 februari verlengen.
Oproepen van de oppositie
Nasheed heeft India opgeroepen om militair tussen te komen. Dat is volgens de oppositieleider nodig om twee redenen. Teruggekeerde Syriëstrijders uit de soennitisch islamitische Malediven staan volgens hem op het punt de macht in hun thuisland te grijpen. Er is, zo beweert Nasheed, nog een gegadigde die het land wil overnemen: China. De oppositieleider insinueerde dat China ‘ook in de Indische oceaan’, eilandje na eilandje inpikt. President Yameen zou dat goedvinden ‘omdat hij er beter van wordt’. Nasheed vroeg dat de VS sancties zou opleggen aan de president. Washington zou ervoor moeten zorgen dat er geen Amerikaans geld meer naar hem of zijn politieke vrienden gaat.
Bad Guy
De VS en India staan niet meteen te springen om de oppositieleider op zijn wenken te bedienen. India stuurde ooit, in 1988, troepen om in de Malediven ‘orde op zaken te stellen’. New Delhi gaat nu voorlopig niet in op de oproep tot interventie. Westerse landen, de VS, de EU en Groot-Brittannië, spreken de president van de Malediven wel al vermanend toe. Ze beschuldigen hem van dictatoriale neigingen en noemen zijn vervolging van rechters een schending van de mensenrechten. De westerse pers laat er geen twijfel over bestaan wie in deze zaak de slechterik is. Zelfs ‘de Verenigde Naties’ zouden de noodtoestand en het beleid van Yameen veroordelen. Er zijn inderdaad wat uitspraken van VN-ambtenaren over de onrust op de Malediven vernomen, o.a. op Twitter. Maar die waren op persoonlijke titel.
‘Vazal’
Waarschijnlijk is de grootste misdaad van president Yameen dat hij gelooft in de economische samenwerking met China. Zo stapte hij onder andere in het Belt&Road Initiative (de nieuwe Zijderoutes). Eind vorig jaar tekende hij een vrijhandelsakkoord met China. Dat is al genoeg om hem te laten gelden als ‘een vazal van China’ , zoals een Nederlandse krant het uitdrukte. Daar komt bij dat de Malediven onder het presidentschap van Yameen wat meer afstand nemen van vroegere beschermheren.
Beschermheren
De archipel was als voormalige Britse kolonie lid van het Gemenebest. In 2016 zette Yameen het lidmaatschap stop vanwege de kritiek op zijn beleid. Zijn tegenstander Nasheed kreeg in dat jaar asiel in Groot-Brittannië. De VS heeft lang onderhandeld over een State of Forces Agreement (SOFA). Dat verdrag zou het Amerikaanse leger toegang geven tot het eilandengebied en de bestaande militaire samenwerking tussen beide landen opvoeren. Uiteindelijk vond de president dat geen goed idee. Voorlopig komt er geen SOFA. India oefent over de eilandengroep in de Indische Oceaan een soort voogdijschap uit op economisch en op militair vlak. India First, zo heet de relatie. De regering van de Malediven wil en kan de relatie met India beslist niet op het spel zetten, ook al zoekt ze toenadering tot China.
Wie is bang van China?
De Malediven zijn eerder betrokken in een voorzichtige evenwichtsoefening. Hun situatie is vergelijkbaar met die van de ASEAN-landen die zowel met de VS als met China bevriend willen blijven. Voor de traditionele bondgenoten gaat zelfs dat al te ver. Zij zien China als een economische concurrent die ze erg moeilijk aankunnen. Washington hoopt de hulp te krijgen van India en andere landen in de regio om het B&R Initiative (de nieuwe Zijderoutes) dwars te zitten. De VS vreest zijn huidige militaire controle over het gebied te verliezen.
Een spelletje Risk
Uiteindelijk wil Washington de mogelijkheid behouden om de Chinese toegangswegen voor grondstoffen en handel te blokkeren. De ligging van de Malediven kan geostrategisch erg interessant blijken. De archipel bestaat uit meer dan 1000 hele kleine eilandjes. Tweehonderd ervan zijn bewoond, zowat de helft als toeristenoorden. De totale landoppervlakte is maar 300 km² en er wonen ongeveer 400.000 mensen. Verspreid over een oppervlakte van circa 90.000 km², liggen de eilandjes echter net ten zuiden van het gebied waar vrachtschepen en olietankers doorheen moeten. Ze komen dan van Suez, de Rode Zee of de Perzische golf. Vervolgens varen de schepen naar India en Sri Lanka en dan via de straat van Malakka, die nog vele malen strategisch belangrijker is, verder de Zuid-Chinese Zee in, op weg naar Zuidoost-Azië en China.
Kans op ontwikkeling
Oppositieleider Nasheed weet dus met welk verhaal hij de steun van India en het Westen kan verwerven. De regeringen van de Malediven en China verwerpen zijn argumenten stuk voor stuk. Volgens de ministeries van Economische Ontwikkeling en van Toerisme van het eilandenstaatje zullen Chinese bedrijven slechts investeren in zeven van de honderd eilandjes met vakantieverblijven, niet in zeventien. China blijft daarmee ver achter bij ‘concurrenten’ Singapore en Thailand. Voor de regering van de Malediven vormen de projecten die ze samen met China aanpakken (een brug, een vliegveld) geen bedreiging, maar een kans op ontwikkeling.
De pivot van Nasheed?
Het ministerie van Buitenlandse Zaken van China herinnert eraan dat de beide landen al 45 jaar positieve diplomatieke betrekkingen onderhouden. Ook oppositieleider Nasheed zag ooit de voordelen van economische samenwerking en handel. Hij steunde toen hij nog president was een aantal van de projecten die hij nu aanvalt. China hoopt dat de partijen op de Malediven hun geschillen kunnen bijleggen door vreedzame onderhandelingen, zonder buitenlandse inmenging.
Al Jazeera, De Volkskrant, De Morgen, Xinhua,Wikipedia, MO*, Sunday Times (Sri Lanka),vnews.mv (Malediven), Times of India, The Diplomat, Reuters
